Filipinetako kanpaina (1944-1945)

Filipinetako kanpaina (1944-1945)
Bigarren Mundu Gerrako zatia
Douglas MacArthur jenerala, Osmeña presidentea, eta lehorreko bere pertsonala Palo-n, Leyte. 1944-10-20.
Data	1944-10-20 — 1945-09-02
Emaitza	Aliatuen garaipena; Indar aliatuak Filipinak askatzen dute
Gudulariak
AEB  Mexiko Mexiko(Aire laguntza)  Filipinak Filipinetako Mankomunitatea  Australia (Aire eta itsas laguntza)  Japonia Japoniar Inperioa  Filipinak Filipinetako 2. Errepublika
Buruzagiak
AEB Douglas MacArthur Jenerala  AEB Chester Nimitz almirantea,  AEB Thomas C. Kinkaid, Itsas Armada  AEB George C. Kenney jenerala, Aire Armada  Mexiko Antonio Cárdenas Rodríguez koronela  Japonia Tomoyuki Yamashita jenerala  Japonia Soemu Toyoda almirantea, IJN  Japonia Takeo Kurita almirantea, IJN  Japonia Jisaburō Ozawa almirantea, IJN
Galerak
14.000 hildako, 48.000 zauritu 336.000 hildako, 12.000 atxilotu

1944-1945eko Filipinetako kanpaina, 1944-1945eko Filipinetako gudua edo Filipinetako askapena deritzo Bigarren Mundu Gerran Filipinetako Mankomunitatea okupatzen zuen indar inperial japoniarrak garaitu eta kanporatzeko Estatu Batuetako, Mexikoko eta Filipinetako eramandako kanpaina. Japoniako armada inperialak Filipinetako uharte guztiak inbaditu zituen 1942ko lehen seihilekoan. Filipinetako askapena 1944ko urriaren 20an hasi zen, Leyte uhartean lehorreratze anfibioekin, eta Filipinetako zati txiki baten emandako borrokek gerra amaitu arte jarraitu zuten, 1945eko abuztuan.

1944ko erdialdean, Estatu Batuetako indarrak 300 itsas miliatara (555,6 km) zeuden, Mindanaotik hego-ekialdera. Mindanao Filipinetako hegoaldeko uharterik handiena da, eta, handik, Japoniako posizioak bonbardatzeko gai ziren irismen handiko bonbaketariak erabiliz. Chester W. Nimitz flotako almirantearen agindupean, Estatu Batuetako indarrek aurrera egin zuten Ozeano Barean, Gilbert uharteak, Marshall Uharteetako batzuk eta Mariana uharte gehienak harrapatuz, eta Japoniako armadaren garnizio asko hornidura iturririk gabe eta militarki indarrik gabe alde batera utzita, ia-ia Truk edo Rabaul uharteetan harrapatuta eta haiek ebakuatzeko edo defendatzeko logistikarik gabe.

Hegazkin-ontzietako hegazkinak aireko erasoak egiten ari ziren Filipinetan japoniarren kontra, batez ere hegazkin-eremuen kontra. Ameriketako Estatu Batuetako armadak eta Australiako eta Zeelanda Berriko tropek, Douglas MacArthur jeneral estatubatuarraren eta Ozeano Bareko hego-mendebaldeko operazio-fronteko komandante gorenaren agindupean, Japoniako armada guztia hartu edo isolatu zuten Ginea Berrian eta Almirantegoaren uharteetan. MacArthur jeneralaren konkista, Filipinak hartu baino lehen, iparralderago zegoen Morotai izan zen, Ekialdeko Herbeheretar Indietan, 1944ko irailaren 15etik 16ra bitartean. Hori izan zen Filipinetako hegoaldeari eraso egiteko MacArthurrek erabili zuen baseetako bat.

Estatu Batuetako itsas-armadaren, marineen eta armadaren indarrak, bai eta Zeelanda Berriko zenbait tropak ere, Nimitz eta William F. Halsey almiranteen agindupean, Rabaulgo (Bretainia Berria) Ozeano Bareko hegoaldeko base japoniarra isolatu zuten Rabaulen. Horretarako, uharte-eraztun bat hartu zuten haren inguruan, bertan hegazkin-baseak eraikitzeko eta bertatik Rabaulen zeuden indar japoniarrak bonbardatzeko eta blokeatzeko; horrela, ontziratze puntuak eta aerodromoak desegingo zituzten. Erabat itsas konboien mende uharte txiki batean bizirik irauteko eta defendatzeko, Rabaulgo garnizio japoniarra erasoak eragozteko edo indarrak husteko ahalmenik gabe gelditu zen, eta, 1944ko erdialdetik, isolatuta geratu zen.

Marianetako kanpainako aliatuen garaipenekin (Saipán, Guam eta Tinianen 1944ko ekainean eta uztailean), Estatu Batuetako indarrak Japoniara hurbiltzen ari ziren. Marianetatik, Estatu Batuetako Armadako Aireko Indarren (USAAF) irismen handiko B-29 Superfortress bonbaketari astunek ondo hornitutako aireko baseetatik eta zuzeneko sarbidea zuten karga- eta petrolio-ontzien bidez, bonbardatu zitzaketen Japoniako uharteak (Japoniaren aurkako bonbardaketen lehen kanpaina oso linea luze eta bihurritik egin zen, India eta Birmania bidez, zeina oso desegokia izan baitzen). B-29 guztiak Marianetara transferitu ziren 1944ko udazkenean).

Japonia gerra galtzen ari zen arren, Japoniako Gobernuak, Japoniako Armada Inperialak eta Itsas Armadak ez zuten kapitulazio, kolapso- edo entrega-zeinurik adierazi. Hain zuzen, Japoniako doktrina militarrak postulatzen zuen gatazka lurreko edo itsas-aireko 'borroka erabakigarri' erraldoi batean geratuko zela konponduta, 1904ko Tsushimako guduaren antzeko batean, alde batera utziz estatubatuarrek uhartez uharteko aurreratzeen (itxuraz txikiak) eragin logistiko eta taktiko nabarmena.

Harreman estua izan da Filipinetako herriaren eta Estatu Batuen artean, 1898ko Espainia-Estatu Batuen arteko eta 1899-1902ko Filipinak-Estatu Batuen arteko gerretatik; 1935ean, Filipinak Filipinetako Mankomunitatea bihurtu zen, bere independentzia 1946ko erdialderako aginduz. Gainera, William F. Halsey almiranteak Japoniako aerodromoen aurka eta Filipinetako beste base batzuen aurka hegazkin-ontzien indarraren hegazkinek egindako aireko erasoek erantzun eskasa izan zuten Japoniako armadako ehiza-hegazkin oztopatzaileen aldetik. Halsey almirantearen gomendioarekin, Kanadan bildutako Aliatu Kide Konbinatuko buruek ebazpen bat onartu zuten, ez bakarrik Filipinetako inbasio-data aurreratzeko, baizik eta hautatutako lehorreratze-lekua, Mindanaoko hegoaldeko uhartetik Leyte uhartera, aldatzeko. Leyten lehorreratzerako ezarritako data berria, 1944ko urriaren 20a, aurrez Mindanaon lehorreratzeko ezarritako mugaeguna baino bi hilabete lehenago izan zen.

Herri filipinarra prest zegoen, eta inbasioaren zain. MacArthur jenerala, 1942ko martxoan, Filipinetatik atera ondoren, uhartediko uharte guztiak Japoniako eskuetan erori ziren aste batzuetan. Japoniako okupazioak 'Filipinetako gobernu autonomo' bat ezarri zuen, baina horrek ez zuen uharteak askatzea ekarri; 'de facto', Japoniako okupazio militar gogor baten pean jarraitu zuten, biztanleria zibilaren aurkako ankerkeriekin batera, esklabo bihurtutako filipinar kopuru handi batekin eta polizia-erregimen errepresibo baten mendean.

1942ko erdialdetik 1944ko erdialdera arte, MacArthurrek eta Nimitzek itsaspekoak eta jausgailuetan egindako jaurtiketa gutxi batzuen bidez hornitu eta bultzatu zuten Filipinetako gerrilla; hala, gerrillak armada japoniarra jazarri ahal izan zuen, eta landa-oihana eta mendi-eremuak (uhartediko lurraldearen erdia, gutxi gorabehera) kontrolatu ahal izan zituen, milaka soldadu bilduz. Nahiz eta ez zuten espero berriz Estatu Batuek gobernatzea, filipinar asko zain zeuden, eta uste zuten japoniarrengandik askatzeak agindutako independentzia ekarriko ziela, 1946ko uztailaren 4an gauzatuko zena.

Australiako gobernuak, Filipinak askatzeko, Australiako Armadaren I. gorputza erabiltzea eskaini zion MacArthur jeneralari. MacArthurrek Australiako infanteriaren bi dibisio erabiltzea proposatu zuen, horietako bakoitza AEBren armadako beste kidego baten mende. Ideia hori, ordea, ez zen onargarria Australiako Ministroen Kontseiluarentzat, Filipinetako eremu jakin batean funtzionamenduaren kontrol nabarmena izan nahi baitzuen, AEBko armadako parte baten kide izan ordez^[1]. Inoiz ez zen akordiorik lortu Australiako Gobernuaren eta MacArthurren artean, zeinak, agian, horrela nahiago izan baitzuen. Ondorioz, Australiako armadak ez zuen ia parte hartu Filipinetako kanpainan. Hala ere, Australiako Errege Aire Indarraren eta Australiako Errege Armadaren unitateek parte hartu zuten, hala nola HMAS Australiak, zeinek parte hartu baitzuten.

1944ko urriaren 20an, Estatu Batuetako 6. Armada, itsasontzi- eta aire-bonbaketarien laguntzarekin, Leyte ekialdeko kostan lehorreratu zen, Bisayak uharte taldeko batean, Mindanao ipar-ekialdean. Japoniarrek gaizki kalkulatu zuten itsasontzi- eta aire-armaden indar erlatiboa, eta lehorreratzea eragozten saiatu ziren. Horren ondorioz, gudu masiboen sekuentzia sortu zen: Leyteko golkoko gudua deitua, urriaren 23tik 26ra. Estatu Batuetako Itsas Armadaren garaipen erabakigarri horretan, bere ur azaleko flotak eta itsaspekoek Japoniar Itsas Armada Inperialari gelditzen zitzaizkion indarrak suntsitu zuten, zeinak hegazkin-ontzi ia guztiak galduak baitzituen. Japoniar Itsas Armada Inperialak lau hegazkin-ontzi galdu zituen —aireko eskuadroi gutxirekin, arrakastaz erabili ziren Leyteko golkoan lehorreratzea defendatzen zuten unitate estatubatuarrak erakartzeko; halaber, korazatu eta gurutzaontzi astun ugari eta gurutzaontzi arin eta destruktore asko galdu zituen. Haren ondoren, Itsas Armada Inperiala ez zen gai izan beste borroka handi bat egiteko.

Estatu Batuetako 6. Armadak ekialdetik jarraitu zuen aurrera, eta Japoniako errefortzuak Ormoc badiaren eremura iritsi ziren, uhartearen mendebaldera. 6. Armada etengabe sendotzen zen bitartean, Estatu Batuetako hegazkinak gai izan ziren Japoniako aire-erasoak neutralizatzeko, eta laguntza handia eman zieten armadako lurreko soldaduei ere. Uholde-euriteak izan arren eta lur zail batean, aurrera jarraitu zuen Leytetik eta Samar uharte nagusian, Leyteren iparraldean. 1944ko abenduaren 7an, AEBren armadako unitateek beste lehorreratze anfibio bat egin zuten Ormoc badian, eta, lehorrean eta airean borroka handia izan ondoren, lehorreratze-indarrak Japoniaren ahalmen guztia moztu zuen tropak Leyten indartzeko eta hornitzeko. Nahiz eta borroka bortitz batek hainbat hilabetez jarraitu Leyten, AEBko armadak beti izan zuen kontrolpean.

AEBko 6. Armadaren bigarren helburu nagusia Mindoro zen. Uharte handi hori Luzonen eta Manilako badiaren hegoaldean dago, eta MacArthurren helburu nagusia, borroka-hegazkinetarako, hegazkin-eremu bat eraikitzea zen, Filipinetako uharte garrantzitsueneko zerua menderatu zezakeena, Luzon, eta haren portu nagusia eta hiriburua, Manila.

Mindororen inbasiorako, 7. Flotako konboi handiak eraso gogorra jasan zuen kamikazeen aldetik, baina ezin izan zuten estatubatuarren uhartearen inbasioa atzeratu. Mindoro Japoniako armadak okupatu zuen oso azaletik, eta, neurri handi batean, Filipinetako gerrillarien esku zegoen; beraz, berehala inbaditu zuten. Estatu Batuetako armadako ingeniariek aireko base bat eraiki zuten San Fabianen. Luzonetik gertu egoteaz gain, Mindorok beste abantaila bat zuen: klima ona du ia denbora guztian, Filipinetako zati hori nahiko lehorra baita. Aitzitik, Leytek uholde-euriak jasaten ditu ia urte osoan, eta, deserosotasunaz gain, lurra oso lohitsua eta zaila da lurreratze pistak eraikitzeko.

San Fabián gertaera berri baten protagonista izan zen: Pazifikoko kanpainan P-51B Mustang irismen handiko ehiza-hegazkin azkarra agertu zen lehen aldiz, Itsas Armadak edo Japoniako Armadak erabilgarri zuen edozein hegazkin baino askoz hobea.

Era berean, aireko laguntza, erasoa eta jazarpena bultzatzeko, Mexikoko Aireko Indarrak, P-47D Thunderbolt ehiza-bonbaketariekin lagundu zuen.

Mindoro garaipen handia izan zen 6. Armadarentzat eta Aire Armadarentzat (USAAF), eta MacArthurren 6. Armadaren oinarri nagusia ere eman zuen: Luzonen inbasioa, batez ere Lingayengo golkoan, mendebaldeko kostaldean.

1944ko abenduaren 15ean, Mindoro uharteko hegoaldeko hondartzetan lehorreratze batzuk eman ziren, Japoniako erresistentzia txiki baten aurrean. Mindoro funtsezko lekua zen Lingayengo golkoan, Luzonen programatutako lehorreratze nagusien babeserako. 1945eko urtarrilaren 9an, Lingayengo golkoko hegoaldeko kostan (Luzonen mendebaldea), Krueger jeneralaren 6. Armadako lehen unitateak lehorreratu ziren. Egun gutxitan, ia 175.000 gizonek jarraitu zuten hogei miliatako (32 km) hondartza-buruan. Aireko laguntza handiarekin, armadako unitateak barrurantz abiatu ziren, eta Clark Field (Manilatik 40 kilometrora) urtarrilaren azken astean bereganatu zuten.

Ondoren, beste bi lehorreratze handi egin ziren: bata, Bataango penintsula isolatzeko eta, bestea, paraxutisten lana barne hartu zuena, Manilaren hegoaldean. Matxardak itxi ziren hirian, eta, 1945eko otsailaren 3an, Estatu Batuetako Zalditeriako 1. Dibisioko elementuek Manilako ipar periferiara iritsi ziren, eta Zalditeriako 8. Erregimentuak iparraldeko aldiriak zeharkatu zituen, hirian sartuz.

Manilan, iparraldetik eta hegoaldetik aurrera egin ahala, Bataan penintsula konkistatu zen berehala. Otsailaren 16an, paraxutistek eta unitate anfibioek batera jo zuten Corregidor uhartetxoa. Posizio hura hartu behar izan zen, handik Manilako badiako sarrera blokea zitekeelako. Estatubatuarrek portu garrantzitsua ezarri behar zuten Manilako badian, Japoniako inbasioari laguntzeko, 1945eko azaroaren 1erako aurreikusia. Corregidor uhartearen erresistentzia otsailaren 27an amaitu zen, eta, gero, Japoniako Inperio osoaren erresistentzia 1945eko abuztuaren 15ean amaitu zen; horrela, Japoniako uharteen inbasioaren beharra saihestu zen.

Hasierako baikortasuna gorabehera, borroka gogorra izan zen Manilan. Martxoaren 3ra arte itxaron behar izan zen Japoniako gudaroste guztien eta Japoniako itsas armadako infanteen erresistentziarekin amaitzeko. Gogor borrokatu ziren, eta ez zuten amore eman, ez ebakuatu nahi izan ere, Japoniako armadaren beste indar batzuek egin zuten gisa. Fort Drum, Manila badiako uharte gotortua, Correjidor uhartetik gertu zegoen, eta apirilaren 13ra arte iraun zuen, armadako soldadu-talde bat bertara joan, eta 3.000 diesel galoi ponpatu zituen gotorlekuan, ondoren su-kargak erabiliz. Japoniako soldadurik ez zen bizirik atera leherketa eta sutatik.

Guztira, hamar dibisio eta bost erregimentu independente lehiatu ziren Luzonen; beraz, Estatu Batuetako Pazifikoko gerraren kanpainarik handiena izan zen, Estatu Batuek Afrikako iparraldean, Italian edo Frantziako hegoaldean erabili zituztenak baino tropa gehiagok parte hartu baitzuten.

Palawan, Borneo eta Mindoro artean, Filipinetako bosgarren uharterik handiena, eta mendebaldekoena da; otsailaren 28an inbaditu zuten, Estatu Batuetako 8. Armada Puerto Princesan lehorreratu zenean. Japoniarrek ez zuten zuzenean defendatu uhartea, baina Japoniako erresistentzia-gotorleku isolatuen aldeko borroka apirilaren amaiera arte luzatu zen; japoniarrek beren ohiko taktika erabili zuten mendietara eta oihanetara joateko, unitate txikietan sakabanatuta. Filipinetako kanpainan zehar, tokiko gerrillak lagundu zien AEBko indarrei gotorleku horiek bilatzen eta suntsitzen; azken soldadu japoniarrak, Hiroo Onodak, ez zuen amore eman 1974a arte, Luzon iparraldeko mendietan.

8. Armadak beste lehorreratze bat egin zuen Mindanaon (apirilaren 17an), konkistatu beharreko Filipinetako azken uharte handian. Panay, Cebu, Negros eta Sulu uhartediko zenbait uharte inbaditu eta okupatu zituzten Mindanaon. Uharte horiek 5. eta 13. Aireko Indarraren erasoen base izan ziren Filipinetan eta Hego Txinako itsasoan.

Mindanaon, beste lehorreratze batzuen bidez, 8. Armadako tropa estatubatuarrak. erresistentzia gogor baten kontra aurrera egiten jarraitu zuten, etengabe. Ekainaren amaieran, tropa japoniarren kontrolpean zeuden eremuak poltsa isolatuak ziren Mindanaon eta Luzonen, non borrokak jarraitu baitzuen, Japoniak amore eman arte, 1945eko abuztuaren 15ean. Hala ere, Japoniako armadako unitate batzuek ez zuten irrati bidezko kontakturik Tokiorekin, eta ez zen erraza izan haietako batzuk Japonia errenditu zela konbentzitzea. Ozeano Bareko uharte askotan, Japoniako goi-mailako ofizialak, familia inperial japoniarreko kideak barne, entregatu behar ziren soldaduak aurrez aurre konbentzitzera joan ziren enperadorearen aginduz.

•  Australia Australia
•  Filipinak Filipinetako Mankomunitatea
•  Mexiko Mexikoko Aireko Indarrak

• Breuer, William B.. (1986). Retaking The Philippines: America's Return to Corregidor & Bataan, 1944–1945. St Martin's Press ASIN B000IN7D3Q.
• Leary, William M.. (2004). We Shall Return!: MacArthur's Commanders and the Defeat of Japan, 1942–1945. University Press of Kentucky ISBN 081319105X..
• Mellnik, Stephen Michael. (1981). Philippine War Diary, 1939–1945. Van Nostrand Reinhold ISBN 0442212585..
• Morison, Samuel Eliot. (1958). Leyte: June 1944 – Jan 1945, vol. 12 of History of United States Naval Operations in World War II. Little, Brown and Company ISBN 0316583170..
• Morison, Samuel Eliot. (2001 (Reissue)). The Liberation of the Philippines: Luzon, Mindanao, the Visayas 1944–1945, vol. 13 of History of United States Naval Operations in World War II. Castle Books ISBN 0785813144..
• Norling, Bernard. (2005). The Intrepid Guerrillas Of North Luzon. University Press of Kentucky ISBN 0813191343..
• Smith, Robert Ross. (2005). Triumph in the Philippines: The War in the Pacific. University Press of the Pacific ISBN 1410224953..