[go: up one dir, main page]
Vikipedio

Gregorio de Narek

armena kristana monaĥo kaj sanktulo

Gregorio de Narek (armene Գրիգոր Նարեկացի, Grigor Narekaci; ĉ. 950 - 1003/1011) estis armena mistika kaj lirika poeto, monaĥo kaj teologo[1]. Li estas sanktulo de la Armena Apostola Eklezio[2] kaj estas deklarita Doktoro[3] de la Eklezio[4] de Papo Francisko en 2015[5].

Sankta
Gregorio de Narek
Persona informo
Գրիգոր Նարեկացի
Naskiĝo ĉ. 950
en Yemişlik, Rŝtunik, Vaspurakana reĝlando
Morto ĉ. 1003
en Narekavank, Rŝtunik, Vaspurakana reĝlando
Lingvoj klasika armena • armena vd
Familio
Patro Khosrov of Andzev (en) Traduki Redakti la valoron en Wikidata vd
Parencoj Anania Narekatsʻi (en) Traduki () Redakti la valoron en Wikidata vd
Profesio
Okupo poeto
muzikisto
filozofo
teologo Redakti la valoron en Wikidata vd
Aktiva dum 970-aj jaroj– vd
Sanktulo, Doktoro de Eklezio
Kanonizo ĉ. 1005
Festotago 27-a de aprilo laŭ la roma rito
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Filo de episkopo, Narekaci estis edukita de parenco kiu vivis en la monaĥejo Narekavank, ĉe la suba bordo de la lago Van (moderna Turkio). Li estis bazita tie preskaŭ sian tutan vivon. Li estas plej konata pro la Libro de Lamentoj[6], grava peco de mistika literaturo[7].

Narekaci ankaŭ verkis multajn aliajn verkojn. Lia unua konservita laboro estas komentaĵo pri la Kanto de Kantoj[8] («Մեկնութիւն երգոց երգոյն Սողոմոնի», Meknutiun jergoc jergojn Soghomoni), skribita en 977, la jaro kiam li estis ordinita pastro[9]. Ara Baliozjan konsideras ĝin prozo-majstraĵo. Li poste skribis himnojn, panegirojn pri diversaj sanktaj estuloj, homiliojn, multajn ĉantojn kaj preĝojn kiuj ankoraŭ estas kantataj hodiaŭ en armenaj preĝejoj[10]. Narekaci ankaŭ verkis ĉirkaŭ dudekon da personaj poemoj, kiuj estas la unuaj religiaj poemoj en armena literaturo, kaj spiritaj kantoj nomitaj gandz, ambaŭ en verso kaj prozo. Narekaci ankaŭ komponis muzikon por siaj odoj, sed ili ne estas konsiderataj ŝarakanoj[11].

Narekaci estis la unua grava armena lirika poeto kaj estas konsiderata la plej amata persono en armena kristanismo. Robert W. Thomson priskribis lin kiel la "plej signifan poeton de la tuta armena religia tradicio," dum la akademiulo Jos Weitenberg deklaris lin la "plej elstara teologia, mistika kaj literatura figuro de armena kulturo."[12] Oni listigas Narekaci kiel unu el la tri viziuloj de la armena tradicio, kune kun Mesrop Maŝtoc kaj Jeghiŝe Ĉarenc[13].

Historia kunteksto

redakti
 
En la mapo troviĝas la Vaspurakana reĝlando, kie naskiĝis kaj vivis Gregorio de Narek

Gregorio de Narek estas samtempulo de la "brila 10-a jarcento", unu el la maloftaj preskaŭ pacaj periodoj en la historio de Armenio[14]. Du reĝlandoj tiam koliziis: la bagratidoj en la nordo, kaj la arcrunidoj en la sudo, kiuj regas la Vaspurakan reĝlandon. La protektorato de Konstantinopolo kaj la protektorato de la araboj ekzercas sian potencon super ĉi tiuj novaj monarkioj[15]. “En 884, Aŝot Bagratida povus esti kronita nur kun la konsento de Bazilo la 1-a kaj la Kalifo de Bagdado. Proksimume 25 jarojn poste, la Yusuf Ibn Abi'l-Saj rajtigis Gagik Arcrunido sin proklami reĝo de Vaspurakano, antaŭ ol esti rekonita kiel tia de la bizanca imperiestro.[16]"

Dum ĉi tiu relative prospera jarcento, ĉi tiuj du reĝlandoj spertis grandan ekonomian kaj kulturan disvolviĝon, same kiel politikan kaj religian. Tion manifestas la granda nombro da preĝejoj kaj monaĥejoj konstruitaj, kaj ankaŭ la atingoj de manuskriptoj kaj skulptistoj de ĥaĉkaroj. En la urbo Anio, ĉefurbo de la Bagratida Armenio, aŭ en Vaspurakano, Gagik konstruis katedralon, arkitekturan gemon, la monaĥejon Sankta Kruco kaj la preĝejon de la Sankta Kruco, sur la insuleto Aĥtamar, en sude de lago Van[17]. Ne malproksime de la sanktejo de Aĥtamar, sur la armena altebenaĵo, en 935 fondiĝis Narekavank, la "monaĥejo de Narek". "Narek, kie sendube rifuĝis sin forpelitoj el Kapadokio, viktimoj de bizanca maltoleremo, certaj armenaj religiuloj, fidelaj al sankta Gregorio la Iluminanto kaj al sankta Mesrop Maŝtoc; Narek, citadelo de la Animo, brulanta fajrujo, kies gloro kaj nomo estos eternigitaj danke al ĉi tiu Libro de Preĝoj, kiun la monaĥo Gregorio finis komponi je la fino de sia vivo"[15].

Vivo

redakti
 
Narekavank antaŭ ĝia detruado en 1915, dum la armena genocido.

Narekaci naskiĝis meze de la 900-aj jaroj: malfrue eble iam en 940, 950, 951, 945-951[13][3][18][19][20] kaj mortis komence de la 11-a jarcento: eble en 1003 1010, 1011. Li loĝis en la duon-sendependa Vaspurakana reĝlando, parto de la pli granda Bagratida Armenio, kun sia ĉefurbo, unue, en Kars, poste en Anio.

Oni scias malmulton pri lia vivo. Li naskiĝis en vilaĝo en la suda marbordo de lago Van, en kio nun estas orienta Turkio, de Ĥosrovo Andzevaci, familiano de la Arcrunida reĝa familio[21]. Ĥosrov, lia patro, estis ordinita episkopo post vidviĝo kaj estis nomumita primaso de la diocezo Andzevatsik[22]. Lia patro estis suspektita pri por-bizancaj kalcedonaj kredoj kaj estis poste ekskomunikita fare de la Katolikoso Anania Mokaci pro sia interpreto de la rango de Katolikoso kiel ekvivalenta al tiu de episkopo, surbaze de la verkoj de Pseŭdo-Dionizio la Areopagano[23]. Gregorio kaj sia pli aĝa frato Hovhannes estis senditaj al Narekavank, la monaĥejo de Narek, kie li ricevis religian edukadon fare de Anania Narekaci (Ananias de Narek). Ĉi-lasta estis lia patrina onklo kaj famkonata erudiciulo, kiu levis la statuson de Narekavank al novaj altaĵoj. Estante kreskita en intelekta kaj religia fervoro, Gregorio estis ordinita pastro en 977 kaj de tiam instruis teologion al lernantoj en la monaĥeja lernejo ĝis sia morto[18][24].

Ekzistas pluraj duboj ĉu Narekaci elektis izolitan vivon aŭ ne kaj fariĝis debato inter akademiuloj. Arŝak Ĉobanjan kaj Manuk Abeghjan kredas ke jes, dum Hrant Tamrazjan argumentis ke Narekaci tre bone konsciis pri la laika mondo kaj lia tempo, havis profundan scion pri kamparanoj kaj princoj kaj bone konis la kompleksecojn de la mondo. Tamrazjan kredas, ke Narekaci ne povus verki kaj vivi nur per literatura ekstazo[25].

Narekaci estis entombigita ene de la muroj de la monaĥejo de Narek[13][11]. Rektangulforma kapela maŭzoleo estis konstruita sur lia tombo[26], kiu travivis ĝis meze de la 20-a jarcento, kiam la monaĥejo estis detruita de la turkaj aŭtoritatoj, kaj poste anstataŭigita per moskeo[27][28] .

Verkoj

redakti

Libro de Lamentoj ( Narek )

redakti
 
Manuskripto el 1173 de la Libro de Lamentoj

La Libro de Lamentoj (klasika armena lingvo: Մատեան ողբերգութեան, Matean voghbergutjan ) estas ĝenerale konsiderata la ĉefverko de Narekaci.[7].  Ĝi ofte nomiĝas simple kiel Narek (Նարեկ)[6][2].  Kompletigita je la fino de lia vivo, ĉirkaŭ 1002-1003[24][29],  la verko estis priskribita kiel monologo, persona lirika kaj konfesia poemo, mistika kaj meditema[4]. Ĝi entute konsistas el 95 ĉapitroj kaj pli ol 10,000 linioj[13]. Preskaŭ ĉiuj ĉapitroj (krom du) estas titolitaj "Vortoj al Dio el la Profundo de Mia Koro"[29]. La ĉapitroj, kiuj estas preĝoj aŭ elegioj, varias laŭ la longeco, sed ĉiuj alparolas Dion. La centra temo estas la metafizika kaj ekzisteca konflikto inter la deziro de Narekaci esti perfekta, kiel instruite de Jesuo Kristo, kaj lia propra konstato, ke tio estas neebla kaj inter la dia graco kaj lia propra sento de onia propra malindeco ricevi tiun gracon. Tamen la amo kaj kompato de la tute ampleksanta, tute pardonema kaj mirinda graco de Dio kompensas la malindecon de la homo[30][10].

La libro estas konsiderata ĉefverko de kristana spirita literaturo[19] kaj la "plej amata verko de armena literaturo"[31]. Ĝi estis historie konservita en armenaj hejmoj. Akademiuloj priskribis ĝian popularecon inter la armenoj kiel sekundara verko nur post la Biblio[32][33].  En 1853 usona misiisto HGO Dwight skribis, ke la libro "estas estimata kiel unu el la plej bonaj specimenoj de belaj verkoj en la [armena] lingvo."[31][34] Dum jarcentoj, armenoj zorge konservis la libron kiel sorĉa trezoro kaj atribuis al ĝi miraklajn proprecojn. Ekzemple, unu legaĵo estis legita al la malsanuloj atendante kuracon[35][2]. En la 21-a jarcento, psikiatro Armen Nersisjan asertis esti ellaborinta unikan specon de terapio surbaze de la libro, kiu povas kuraci multajn malsanojn, almenaŭ parte[36].

La unuan kompletan publikigon de la libro faris Voskan Jerevanci en Marsejlo, Francio en 1673[8][37].  Dum la unua kompleta komento estis publikigita en Konstantinopolo en 1745[38]. La verko estis tradukita al la angla, rusa, franca,[39], araba[40]  kaj persa[41]. Estas tri anglaj tradukoj de la libro, kun la unua aperanta en 1977[42][43][44].

Aliaj verkoj

redakti
 
Gregorio de Narek kaj sia disĉiplo Simeono. El la libro de doloraj kantoj. Majstro Tserun, Vaspurakano, ĉ. 1391 (mat. 1874. L. 1 vol.).

Narekaci ankaŭ verkis plurajn aliajn verkojn. Lia unua pluekzistanta verko estas komento pri la Alta Kanto de Salomono («Մեկնութիւն երգոց երգոյն Սողոմոնի», Meknutiun jergoc jergojn Soghomoni ), verkita en 977, la jaro kiam li pastriĝis[45][4]. Ara Baliozjan konsideras ĝin proza ​​ĉefverko[2].  Estas angla traduko kun komentoj de Roberta Ervine[46].  La komento estis skribita laŭ peto de princo Gurgen-Ĥaĉik Arcruni (Գուրգէն-Խաչիկ Արծրունի) de Vaspurakano. Gregorio ofte uzis la Leterojn pri Alta Kanto de Salomono de Sankta Gregorio de Nyssa, kvankam kiel Ervine atentigas, li ne sklavece sekvas la legadon de Nyssa.  La komento enhavas eksplicitan kondamnon de praktikoj de Tondrakianoj kaj eble estis komisiita kontraŭstari herezajn instruojn atribuitajn al la Tondrakianoj pri geedzeco kaj sekseco[47].

Kvankam la komento pri la Alta Kanto de Salomono estas la sola pluvivanta kompleta komento de Gregorio pri biblia libro, ekzistas ankaŭ unusola manuskripto de komento pri ĉapitroj 38 kaj 39 de la libro de Ijob[48]. Monografio de Arusjak Tamrazjan estas dediĉita al ĉi tiu komento[49].

Gregorio poste verkis himnojn, panegirojn pri diversaj sanktaj figuroj, moralaj predikoj[4][24], multajn ĉantojn kaj preĝojn, kiuj ankoraŭ hodiaŭ estas kantataj en armenaj preĝejoj. Multaj el la festaj odoj kaj litanioj same kiel la panegiroj (ներբողք) estis tradukitaj kaj komentitaj de Abraham Terjan[50]. Dum ekzistas longa tradicio de panegiroj kaj enkomioj en klasika armena literaturo, kiuj proksime aliĝas al la grekaj retorikaj konvencioj de ĉi tiu ĝenro, fakuloj rimarkis, ke Narekaci ofte foriras de la normoj de ĉi tiu tradicio kaj novigas laŭ interesaj kaj distingaj manieroj[51]. Aparte gravas por la kompreno de liaj mariologiaj instruoj la du revizioj de la laŭdado pri la Sankta Virgulino[52]. En ĉi tiuj li asertas la doktrinojn pri la korpa ĉielenpreno de Maria (Վերափոխումն), la ĉiama virgeco kaj eble la senmakula koncipiĝo[53].

La laŭdado pri la Sankta Virgulino estis verkita kiel parto de triptiko petita de la episkopo Stepanos de Mok. La aliaj du panegiroj formantaj ĉi tiun aron estas la Historio de la Sankta Kruco de Aparank '[54],  kiu memorigas la donacon de restaĵo de la Vera Kruco al la monaĥejo de Aparank de la bizancaj imperiestroj Bazilo la 2-a kaj Konstanteno la 8-a , kaj la Enkomio pri la Sankta Kruco[55]. Fokusiĝante pri la kruco, ambaŭ ĉi tiuj panegiroj kontraŭas Tondrakianan malakcepton de admiro al la kruco kaj aliaj materiaj objektoj[56]. Ĉi tie denove, kiel en la cetero de la korpuso de Gregorio, ni vidas, ke la sanktulo defendas ortodoksecon kontraŭ la tondrakianoj kaj aliaj herezaj movadoj. Gregorio ankaŭ skribis panegiron pri Sankta Jakobo de Nisibis (Սուրբ Յակոբ Մծբնացի), siria episkopo de la kvara jarcento, kiu estis kaj restas hodiaŭ alte estimata inter la armenoj[57]. Finfine, ekzistas ordeno pri la Sanktaj Apostoloj[58].

Narekaci ankaŭ verkis ĉirkaŭ dudek odojn, personajn poemojn, kiuj estas la unuaj religiaj poemoj en armena literaturo, kaj spiritajn kantojn nomitajn gandz , kaj en versoj kaj prozo[59][60]. Abraham Terjan tradukis multajn el la odoj de Gregorio en la anglan[61]. Narekaci ankaŭ komponis muzikon por siaj odoj, sed ili ne estas konsiderataj ŝarakanoj (ĉantoj)[59].

Ero el liaj verkoj

redakti
 
Gregorio kiel asketo. Miniaturo de la Libro de Lamentoj, monaĥejo de Skevra, 1173, folio 55b (Manuskripto 1568, Matenadarano, Erevano) ; la skribaĵo diras «veka».

"Mi fieris, mi, vivanta polvo,
kaj fiera, mi, parolanta argilo,
kaj aroganta, mi, malnobla grundo.
Mi estas altigita, mi, malpura cindro;
Mi svingis mian pugnon, mi, delikata tranĉo.
Mi kreskis pli ol reĝo;
tiam kiel la viro, kiu estas forpelita
Mi retiriĝis en mi denove.
Mi reflektis la fajron de furiozeco
Mi, inteligenta ŝlimo;
mia supozo ŝveligas min kiel senmorta,
Mi, najlita kiel bestoj;
Mi etendis miajn brakojn al la pasio por vivi,
ne turnis mian vizaĝon sed mian dorson;
la flugilhavan spiriton mi rapidis al malhelaj misteroj;
Mi degradis mian puran animon flatante mian korpon."

- Gregorio de Narek, La Libro de Lamentoj, 26.

Perspektivo kaj filozofio

redakti
 
Ilustraĵo pri Narekaci en manuskripto de la ''Libro de Lamento'' el la jaro 1173.

Laŭ la centra ideo de la filozofio de Narekaci ekzistas eterna savo dependanta nur de fido kaj de la dia graco, kaj ne nepre de la institucia eklezio, en kiu la opinioj de Narekaci similis al tiuj de la Protestanta reformado de la 16a jarcento[62]. Ĉi tiu interpreto de Narekaci kiel antaŭulo de protestantismo estis pli ĵuse kontestita[63]. Narekaci verŝajne estis suspektita je herezo kaj simpatia al la pavlikianoj kaj tondrakjanoj, du gravaj sektoj en mezepoka Armenio[64]. Li precipe skribis disertaĵon kontraŭ la tondrakianoj en la 980aj jaroj, eble por purigi sin de akuzoj laŭ kiuj li simpatiis al ilia movado[59]. En la traktato li deklaras kelkajn el siaj teologiaj vidpunktoj[12]. Kvankam Narekacii ne menciis la tondrakianojn en la Libro de Lamentadoj, kelkaj akademiuloj interpretis certajn ĉapitrojn kiel enhavantaj kontraŭ-tondrakianajn elementojn[65]. Aliaj erudiciuloj rimarkigis, ke la Libro de Lamentoj estas regata de la temo pri la centreco de la sakramentoj, precipe bapto, repaciĝo kaj la Komunio[66], kaj tiel rekte kontraŭas la tondrakianan malvalorigon de la sakramentoj. En lia lukto kontraŭ la antinomio Tondrakianoj, Narekaci sekvis sian antaŭulon en la monaĥejo de Narek: lia praonklo Anania, kiu estis kondamnita pro, supozeble, tondrakianaj kredoj[23].

Laŭ Ara Baliozjan Narekaci rompis kun la helenisma penso, kiu regis inter la armena intelekta elito ekde la ora epoko de la 5-a jarcento[2]. Li estis, anstataŭe, profunde influita de Novplatonismo[9]. Fakte, la lernejo de Narek estis instrumenta en ensorbigado de kristana novplatonismo en armena teologio[67]. Nome, kristanaj novplatonaj konceptoj kiel divenado, la atingo de la potenco de spirita vizio aŭ komprenemo per pentofara purigado de la interna kaj ekstera homo, kaj de simbola ekzegeza metodaro. Li eble estis influita de Pseŭdo-Dionizio la Areopagano, pivota aŭtoro en kristana novplatonismo, kvankam ĉi tiu vidpunkto estis kritikita[68][69]. Sovet-armena filologo Vaĉe Nalbandjan argumentis ke la perspektivo de Narekaci estas esence kontraŭfeŭda kaj humanisma[70].

La tono de la Libro de Lamentoj estis komparita kun tiu de Konfesoj fare de Aŭgusteno de Hipono[71]. Iuj modernaj erudiciuloj komparis la mondkoncepton kaj filozofion de Narekaci kun tiuj de pli postaj sufiaj mistikaj poetoj Ĝalal-ed-din Mohammad Rumi kaj Yunus Emre[72][73][74],  kaj rusaj verkistoj de la 19-a jarcento Fjodor Dostojevskij[75] kaj Leo Tolstoj[76]. Mikael Papazjan, fakulo pri Narekaci, opiniis, ke li estas "kion vi ricevus, se vi miksus kun Aŭgusteno kaj James Joyce. Sed lian spiritecon ankaŭ plenigas la simpla pieco de la Patroj de la dezerto; kaj, kvankam li vivis antaŭ li, ankaŭ en li estas elemento de Sankta Francisko. Li estas sintezo de tiom da fadenoj de kristana tradicio."[77]

Rekono

redakti
 
Statuo dediĉe al Narekaci estis starigita en 2002 en Erevano.

Narekaci estis la unua grava armena lirika poeto[7]  kaj estas konsiderata la plej amata persono en armena kristanismo[24]. Robert W. Thomson priskribis lin kiel la "plej signifan poeton de la tuta armena religia tradicio"[4], dum Jos Weitenberg deklaris lin la "plej elstara teologia, mistika kaj literatura figuro de armena kulturo.[12]"  James R. Russell listigas Narekaci kiel unu el la tri viziulojn de la armena tradicio, kune kun Mesrop Maŝtoc kaj Jeghiŝe Ĉarenc[78]. Agop Jack Hacikyan notis ke, per lia "vigla, aktiva kaj tre individua stilo" Narekaci formis, rafinis kaj tre riĉigis klasikan armenan lingvon per siaj verkoj[45]. Laŭ Hraĉik Mirzojan, Narekaci kreis ĝis 2,500 novajn armenajn vortojn, kvankam multaj el kiuj ne estas aktive uzataj[1].

Laŭ Haĉikjan, Narekaci "meritas esti konata kiel unu el la grandaj misteraj verkistoj de mezepoka kristanaro.[31]"  Vreĵ Nersesjan konsideras Narekaci "poeto de monda rango" en la "amplekso kaj larĝo de sia intelekto kaj poezia inventemo, kaj en la tro ellaborita, vizia kvalito de lia lingvo", samrange kun Sankta Aŭgusteno, Danto kaj Edward Tylor[10] . Ĉi tiu vidpunkto estis ripetita de Levon Zekijan[79]. Armen-naskita rusa kritikisto Karen A. Stepanjan skribas ke la geniulo de Narekaci igas lin komparebla kun Ŝekspiro, Miguel de Cervantes, kaj Dostojevskij[80].

Kritiko

redakti

Franca okcident-armena verkisto Ŝahan Ŝahnur estis la plej eminenta kritikisto de Narekaci[1]. Ŝahnur celis lin en sia romano Retiriĝo sen kanto (Նահանջը առանց երգի, publikigita en 1929) per unu el liaj roluloj. Ĉi-lasta priskribas la Libron de Lamentoj kiel "la plej malmorala, nesana, venena libro, verko, kiu malfortigis la armenojn kiel nacion. La armenoj restas venkitaj provante kopii la mizeran, kriplan animon de Gregorio"[81][82]:

Aŭtoro kaj kritikisto Ara Baliozjan argumentas, ke Narekaci estas "nia plej granda verkisto, ĉar neniu legas lin."[83]  Parujr Sevak opiniis ke la verko Narek ne estis legita de la armenoj tiel multe kiel ĝi estis kisita[1].

Heredaĵo

redakti
 
Reliefo pri Gregorio de Narek sur muro de la Armena katedralo de Moskvo, Rusio.

Literatura influo

redakti

Narekaci influis praktike ĉiun armenan literaturon, kiu postsekvis lin. Grigor Magistros Pahlavuni ( ĉ.  990–1058 ) estas konsiderata lia rekta literatura posteulo[84]. Akademiuloj rimarkis la influon de Narekaci sur armenaj poetoj, mezepokaj kaj modernaj egale. Li inspiris eminentajn mezepokajn poetojn Hovhannes Imastaser[85] (ĉ. 1047-1129),  Nerses Ŝnorhali (1102-1173) kaj Frik ( ĉ.  1230 -1310),[13] ,  kaj en la moderna periodo, Sajat-Nova (1712- 95), Hovhannes Tumanjan (1869-1923)[85], Misak Mecarenc (1886-1908), Siamanto (1878-1915), Jeghiŝe Ĉarenc[13] (1897-1937),  kaj Parujr Sevak (1924-1971)[86].  Sevak nomis la Libron de Lamentoj kiel "templo de poezio, sur kiu la detrua agado de la tempo ne efikis."[35] Ĉarenc laŭdas la "sanktigitajn brovojn" de Narekaci kaj Nahapet Kuĉak en sia poemo de 1920 "Mi amas mian Armenion" ( «Ես իմ անուշ Հայաստանի» )[87].  En alia poemo (" Al Armenio "), Ĉarenc listigas Narekaci apud Nerses Ŝnorhali kaj Naghaŝ Hovnatanjan.

Eklezia rekono

redakti

Armenaj eklezioj

redakti

Gregorio de Narek estas sanktulo kaj de la armena apostola kaj armena katolika eklezioj. Lia festeno estas festata la 13an de oktobro en la Festo de la Sanktaj Tradukistoj. Liaj restaĵoj konserviĝas ĉe la Trezoreja Muzeo de la Patrina Seĝo de Sankta Eĉmiadzin. Ĝi estis alportita al la katedralo de Eĉmiadzin dum la festeno en 2012[88]. Pluraj preĝejoj konstruitaj en Armenio en la 21-a jarcento estis nomitaj laŭ li, inkluzive de la katedralo de la Diocezo de Gugark en Vanadzor[89] kaj tiu de Armaviro kompletigita en 2014[90][91]. La Preĝejo Sankta Gregorio de Narek en Richmond Heights, Ohio, proksime de Klevlando, estis konstruita en 1964[92]. La Armena Katolika Diocezo de Bonaero estas ankaŭ sub la patroneco de Sankta Gregorio de Narek[93].

Romkatolika Eklezio

redakti
 
Mozaiko pri Narekaci en la Baziliko Sankta Petro, Vatikano[94]

Narekaci estis ofte menciita de papo Johano Paŭlo la 2a. En sia encikliko 1987 Redemptoris Mater la Papo nomis lin "unu el la elstaraj gloroj de Armenio.[95]"  Artikolo 2678 de Katekismo de la Katolika Eklezio, proklamita de Johano Paŭlo la 2-a en 1992, mencias la tradicion de preĝoj en siaj verkoj[96]. Johano Paŭlo la 2-a nomis lin en alparoladoj en 2000 kaj 2002[97][98].  En sia alparolo dum Anĝeluso de la 18a de februaro, Johano Paŭlo la 2-a priskribis lin kiel "unu el la ĉefaj poetoj de Nia Sinjorino" kaj "la granda kuracisto de la Armena Eklezio[99]".  En lia Apostola Letero por la 1700-a Datreveno de la Bapto de la Armena Popolo de la jaro 2001, la Papo deklaris, ke Gregorio de Narek "esploris la malhelajn profundojn de homa malespero kaj ekvidis la flaman lumon de graco, kiu brilas eĉ tie por kredantoj"[100].

Doktoro de la Eklezio

Estis anoncite en februaro 2015, ke Gregorio de Narek estos nomumita Doktoro de la Eklezio de Papo Francisko[8][101]. La 12an de aprilo 2015, dimanĉo de la Dia Mizerikordo , dum Meso por la centjariĝo de la Armena genocido en Baziliko de Sankta Petro de Romo, Papo Francisko oficiale proklamis Gregorion de Narek kiel Doktoro de la Eklezio[5]  ĉeestante la armena prezidanto Serĵ Sargsjan, la Katolikoso de Ĉiuj Armenoj Garegino la 2-a, Katolikoso de Kilikio Aram la 1-a , kaj Armena Katolika Patriarko Nerses Bedros la 19-a Tarmuni[102]. Francisko deklaris:[5]

Citaĵo 
„ Sankta Gregorio de Narek, monaĥo de la deka jarcento, sciis esprimi la sentojn de via popolo pli ol iu ajn. Li donis voĉon al la krio, kiu fariĝis preĝo, de peka kaj malĝoja homaro, subpremita de la angoro de ĝia senpovo, sed lumigita de la brilo de la amo de Dio kaj malfermita al la espero de lia sava interveno, kiu kapablas transformi ĉiujn aferojn. ”

Li fariĝis la 36-a kaj la unua armena doktoro de la eklezio[103].  Li ankaŭ estas la "dua sanktulo eliranta el la Orienta Eklezio"[104] kaj la sola Doktoro "kiu ne estis en komunio kun la Katolika Eklezio dum sia vivo"[105].

Lia nomo estas listigita inter la sanktuloj por la 27a de februaro en la Roma Martirologio, kie li estas difinita kiel "monaĥo, kuracisto de la armenoj, distingita pro siaj verkoj kaj mistika scienco"[106].  Dum meso la 25-an de junio 2016 en Placo Vartananc en Gjumri, Francisko deklaris, ke li "deziras altiri pli da atento" al Gregorio de Narek igante lin Doktoro de la Eklezio[107]. Li plue aldonis:

Citaĵo 
„ Estas malfacile trovi lian egalulon en la kapablo plumbigi la profundojn de mizero gastigita en la homa koro. Tamen li ĉiam ekvilibrigis homan malfortecon kun la kompato de Dio, levante elkoran kaj larmoplenan preĝon de fido al la Sinjoro... Gregorio de Narek estas mastro de la vivo, ĉar li instruas al ni, ke la plej grava afero estas rekoni, ke ni estas en bezono de kompato. Malgraŭ niaj propraj malsukcesoj kaj la vundoj kaŭzitaj al ni, ni ne devas memcentriĝi, sed malfermi niajn korojn en sincereco kaj fido al la Sinjoro ... ”

En la Placo de la Respubliko de Erevano Papo Francisko sugestis, ke Gregorio "povas esti difinita kiel "Doktoro pri Paco"[108].

 
Monumento « Narek », inaŭgurita en 2010, Erevano[109].

La proklamon de Sankta Gregorio kiel Doktoro de la Eklezio rememoris la ŝtato de Vatikanurbo per poŝtmarko kiu ekcirkulis la 2-an de septembro 2015[110].  La 5an de aprilo 2018, bronza statuo el du metroj, de Narekaci, starigita de Davit Jerevanci, estis rivelita ĉe la Vatikanaj Ĝardenoj de Mikael Minasjan, la ambasadoro de Armenio ĉe la Sankta Seĝo. La inaŭguran ceremonion ĉeestis Papo Francisko, armena prezidento Serĵ Sargsjan , armen-apostolaj gvidantoj Garegino la 2-a kaj Aramo la 1-a[111][112].

Omaĝoj

redakti
 
Katedralo Sankta Gregorio de Narek, Vanadzor, Armenio.

La vira nomo "Narek" (okcident-armene: Nareg) estas tre populara nomo inter la armenoj[113]. En 2018 ĝi estis la dua plej ofta nomo donita al bebaj knaboj. Ĝi originas de la vilaĝo kaj monaĥejo de Narek kaj posedas sian popularecon pro Gregorio de Narek kaj la Libro de Lamentoj , populare konata kiel "Narek"[114].

La Profesorejo Narekaci pri Armena Lingvo kaj Kulturo, establita en 1969, estas la plej malnova katedro tiaspeca de la Universitato de Kalifornio en Los-Anĝeleso[115]. En Erevano, publika lernejo (establita en 1967 kaj renomita en 1990) kaj medicina centro (establita en 2003) estas nomitaj laŭ Narekaci. Narekaci estas prezentita sur poŝtmarko eldonita de Armenio en 2001[116][117][118].

Statuo de Narekaci estis starigita en la distrikto Malatjo-Sebastio de Erevano en 2002[119].  Granda ŝtono simila al malnova manuskripto kun surskribitaj linioj kaj bildoj de la Libro de Lamentoj estis rivelita en la kvartalo Narekaci de la distrikto Avan de Erevano en 2010[120].

La Naregaci Art-Instituto (Նարեկացի Արվեստի Միություն), neprofitocela organizo registrita en Usono[121], havas sian sidejon en Erevano, Armenio (ekde 2004) kaj centro en Ŝuŝo, Arcaĥa Respubliko (ekde 2006)[122].

Soveta komponisto Alfred Schnittke komponis muzikon por la rusa traduko de la Libro de Lamentoj en 1985[123].

Literatura premio

redakti

La Ministerio pri Kulturo de Armenio ĉiujare donas internacian medalon por la rekono de la laboro de aŭtoro, pro respekto al armena kulturo kaj identeco, por justeco kaj homaj valoroj. La plej novaj gajnintoj de la literatura premio Gregorio de Narek estas:

Manuskriptoj

redakti
  • La manuskripto 1568, konservita en Matenadarano de Erevano, estas kopio de la Libro de Lamentoj datita en 1173, sendube produktita en la monaĥejo de Skevra (Kilikio) de Grigor Mliĉeci aŭ Skevraci laŭ peto de ĉefepiskopo Nerses Lambronaci. Akompanata de hagiografio de Nerses Lambronaci, ĉi tiu estas la plej malnova konata ekzemplero de ĉi tiu libro. La manuskripto havas kvar portretojn de Gregorio: verkado, preĝado, tenado de libro kaj kruco, kaj riverencado al Kristo, ĉio rilate al la elegio numero 72.
  • En aŭgusto 2013, Artur Ĝanibekjan, posedanto de Comedy Club Production en Rusio, akiris manuskripton de la verkoj de Gregorio de Narek per eBay kaj transdonis ĉi tiun manuskripton al Matenadarano, la nova posedanto.
Bibliotekoj

Referencoj

redakti
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Աստվածախույզ Նարեկացու "մոդայիկ" դառնալու լույսն ու ստվերը", Unuiĝo de Armenaj Verkistoj, 23a de oktobro 2017. ()
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 The Armenians: Their History and Culture. Novjorko: AGBU Ararat Press.
  3. ↑ 3,0 3,1 Григор Нарекаци (Grigor Narekatsi) (ruse). Rusa Ortodoksa Eklezio (8a de septembro 2011).
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 "Review of two French books on Narekatsi", 2010, paĝoj 389–390.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Message of His Holiness Pope Francis on the 100th anniversary of "Metz Yeghern" and proclamation of St. Gregory of Narek as a Doctor of the Church (12a de aprilo 2015).
  6. ↑ 6,0 6,1 (1964) A History of Armenia. Novjorko: Ĝenerala Armena Bonfara Unio de Usono.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 (1994) History of Humanity: From the seventh to the sixteenth century. UNESKO. ISBN 9789231028137.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Pope Francis declares Armenian saint Doctor of the Church. Radio Vatikana (23a de februaro 2015).
  9. ↑ 9,0 9,1 "Գրիգոր Նարեկացու մասին [Pri Grigor Narekatsi]", 1958, paĝoj 267–270. ()
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 (2001) The Oxford Guide to Literature in English Translation. Oxford University Press. ISBN 9780199247844.
  11. ↑ 11,0 11,1 (1982) Soveta Armena Enciklopedio Vol. 8 (). Erevano: Armena Enciklopedio.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 "Reviewed Work: Sankta Gregorio de Narek teologo kaj mistikulo. Internacia kolokvo de la Internacia Pontifika Instituto... 20-22 januaro 2005 de Jean-Pierre Mahé, Boghos Levon Zekiyan", 2008, paĝoj 100–101.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Գրիգոր Նարեկացի [Grigor Narekatsi] (armene). Instituto por Armenaj Studoj de Erevana Ŝtata Universitato (2007). Arkivita el la originalo je 2018-03-22. Alirita 2020-09-27.
  14. ↑ « L'Arche de la Parole », prezento de Preĝoj fare de Vahe Godel, Narek 1990, p. 7.
  15. ↑ 15,0 15,1 Thierry 2007, p. 281.
  16. ↑ Narek 1990, p. 8.
  17. ↑ Donabédian 2007, p. 130.
  18. ↑ 18,0 18,1 Hacikyan et al. 2002, pp. 274-275.
  19. ↑ 19,0 19,1 La Porta 2016, pp. 336-337.
  20. ↑ Thomson 1997, p. 231.
  21. ↑ Papazian 2019, p. 56.
  22. ↑ Papazian 2019, p. 59-60.
  23. ↑ 23,0 23,1 La Porta 2016, pp. 343-344.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Thomson 1983, p. 453.
  25. ↑ Avagyan 2017, p. 119.
  26. ↑ "Holy Cross survives, diplomacy dies", 7a de aprilo 2007.
  27. ↑ (2006) Eastern Turkey: A Travellers Handbook. Istanbulo: Boyut Yayin Grubu. ISBN 978-9752301962.
  28. ↑ (2000) Armenian Van/Vaspurakan. Costa Mesa, California: Mazda Publishers. ISBN 978-1-56859-130-8.
  29. ↑ 29,0 29,1 Hacikyan et al. 2002, p. 277.
  30. ↑ Hacikyan et al. 2002, pp. 277-278.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Hacikyan et al. 2002, p. 274.
  32. ↑ (1992) The Armenians. J.J. Winthrop Corporation, p. 177. “Iĝis kutimo por ĉiu armena hejmo havi ian propran kopion de la verko Narek.”.
  33. ↑ (1977) A Trip Through Historic Armenia. GreenHill Pub., p. 79. “Grigor Narekaci, mistika armena poeto de la 10-a jarcento, verkis sian ĉefverkon, la Narek, kiu anstataŭis la Biblion en multaj armenaj hejmoj.”.
  34. ↑ "Catalogue of All Works Known to Exist in the Armenian Language, of a Date Earlier than the Seventeenth Century", 1853, paĝoj 241–288.
  35. ↑ 35,0 35,1 Hacikyan et al. 2002, p. 279.
  36. ↑ "Narek Therapy: Armenians read medieval monk's verses as cure for ailments", ArmeniaNow, 9a de marto 2015.
  37. ↑ Soveta Armena Enciklopedio. (1981) “Մարսելի հայկական տպագրություն [Amena presejo de Marsejlo]”, Armena Soveta Enciklopedio Volumo 7 ().
  38. ↑ Nazaryan 1990, p. 75.
  39. ↑ (2007) Paroles à Dieu de Grégoire de Narek (france). Peeters.
  40. ↑ (1995) “Գրիգոր Նարեկացու "Մատեան ողբերգութեան" պոեմի արաբերեն թարգմանությունը”, Eĉmiadzin (armena) 51, p. 99–102. 
  41. ↑ (2016) “Գրիգոր Նարեկացու "Մատեան ողբերգութեան" պոեմի թարգմանությունները ["Tradukoj de Libro de Lamentoj de Gregorio de Narek"]”, Lraber Hasarakakan Gitutjunneri (armena), p. 205–212. 
  42. ↑ Lamentations of Narek: mystic soliloquies with God, tradukita de Miŝa Kudjan, publikigita de Mashtots Press en Londono en 1977
  43. ↑ St. Grigor Narekatsi: Speaking with God from the Depths of the Heart, tradukita de Thomas J. Samuelian, publikigita de Vem Press en Erevano, en la jaro 2001, (ISBN 978-9993085317); 2a eldono, publikigita en 2005, (ISBN 978-9993085348))
  44. ↑ The Book of sadness, tradukita de Ĥaĉatur Ĥaĉaturjan, publikigita de Nairi en Erevano en 2007 (ISBN 9785550012116)
  45. ↑ 45,0 45,1 Hacikyan et al. 2002, p. 275.
  46. ↑ (2007) The Blessing of Blessings: Gregory of Narek's Commentary on the Song of Songs. Cistercian Publications. ISBN 978-0-87907-215-5.
  47. ↑ Papazian 2019, p. 91.
  48. ↑ Papazian 2019, p. 90.
  49. ↑ (2019) Գրիգոր Նարեկացուն վերագրվող "Մեկնութիւն "Ո՞վ է դա"-ի" երկը (La verko Kiu li estas?" de Grigor Narekaci"). Nairi. ISBN 9785550018347.
  50. ↑ (2016) The Festal Works of St. Gregory of Narek: Annotated Translations of the Odes, Litanies, and Encomia. Liturgical Press. ISBN 9780814663431.
  51. ↑ (1995) Le panégyrique de la Sainte Mère de Dieu de Grigor Narekaci. Armena Patriarkejo de Kilikio, p. 39.
  52. ↑ Terian 2016, pp. 288-325.
  53. ↑ Papazian 2019, pp. 220-231.
  54. ↑ Terian 2016, pp. 223-243.
  55. ↑ Terian 2016, pp. 244-287.
  56. ↑ Papazian 2019, p. 110.
  57. ↑ Terian 2016, pp. 344-361.
  58. ↑ Terian 2016, pp. 326-343.
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 Hacikyan et al. 2002, p. 276.
  60. ↑ Conybeare, Fred. C. (Januaro 1906). “The Hymnal of the Armenian Church”, The Journal of Theological Studies 7, p. 291. 
  61. ↑ Terian 2016, pp. 3-172.
  62. ↑ (2019) The Doctor of Mercy: the sacred treasures of St. Gregory of Narek. Liturgical Press, p. 115–119.
  63. ↑ Hacikyan et al. 2002, p. 278.
  64. ↑ Nazaryan 1990, p. 78.
  65. ↑ Nazaryan 1990, pp. 76-77.
  66. ↑ Papazian 2019, pp. 170-175.
  67. ↑ La Porta 2016, p. 336.
  68. ↑ "armene Դիոնիսիոս Արեոպագացին եւ Գրիգոր Նարեկացին, Dionizio la Aeropagano kaj Gregorio de Narek", Patrina Seĝo de Sankta Eĉmiadzin, 2010, paĝoj 50–73. (armene)
  69. ↑ Terian 2016, p. xxii.
  70. ↑ "armene Աշխարհը և նրա ապագան Գրիգոր Նարեկացու պատկերացմամբ, La universo kaj ĝia estonteco laŭ Gregorio de Narek", 1988, paĝoj 29–44. (armene)
  71. ↑ (2012) The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics, 4‑a eldono, Princeton University Press. ISBN 9781400841424.
  72. ↑ (1994) Sufi Wisdom. Albany: Eldonejo de la Novjorka Ŝtata Universitato. ISBN 9780791417966.
  73. ↑ "Գրիգոր Նարեկացու ու սուֆի բանաստեղծների ստեղծագործություններում ավանդական պատկերների "ադապտացման" մասին [Pri "adapto" de tradiciaj karakteroj en la verkoj de sufiaj poetoj kaj Gregorio de Narek]", 1993, paĝoj 103–113. (armene)
  74. ↑ "О гуманизме Григора Нарекаци и поэтов-суфиев [Pri la humanismo en la sufiaj poetoj kaj Gregorio de Narek]", 1990, paĝoj 62–68. (ruse)
  75. ↑ (2013) Достоевский и мировая культура [Dostojevskij kaj internacia kulturo]. Moskvo: Dostojevskij Internacia Societo, p. 149–177. ISBN 9785857352465.
  76. ↑ "И с горной выси я сошёл...", 2015. Kontrolita 2018-12-30. (ruse)
  77. ↑ "The ancient wisdom of Armenia's 'Doctor of Mercy' for the new decade", Angelus, Romkatolika Diocezo de Los-Anĝeleso, 9a de januaro 2020.
  78. ↑ (2005) Armena kaj Irana Studoj. Harvard University Press. ISBN 9780935411195. “Kelkaj studoj ankaŭ traktas la viziulojn de la armena tradicio - Maŝtoc, Narekaci, Ĉarenc.”.
  79. ↑ "Գրիգոր Նարեկացի՝ Տիեզերական Վարդապետ [Grigor Narekaci: Doktoro de la Universala Eklezio]", Matenadarano, 2015, paĝo 10. ()
  80. ↑ "Карен Степанян о Достоевском, читавшем Сервантеса, и поисках Бога в литературе", pravmir.ru, 15an de septembro 2018. (ruse)
  81. ↑ (1993) Enciklopedio de Orienteŭropa Literaturo. HarperCollins, p. [htt://archive.org/details/readersencyclo00robe/e/356 356]. ISBN 9780062700070. “"La ĉefa celo de Shanour estas GRIGOR NAREKATSI kaj lia libro de elegioj. Ĝi estas, laŭ ni, la plej malmorala, nesana, venena libro, verko, kiu malfortigis la armenojn kiel nacio. La armenoj restas venkitaj provante kopii la mizeran, kriplan animon de GRIGOR. "Ni estas orientanoj kaj ni kredas je tio, kion oni nomas sorto - tio, kio estas skribita sur nia frunto. Iuj el ĝi estas enskribitaj kun neforviŝebla ĉina inko; la resto estas notita per krajono kaj poste estas polvaĵoj. Dependas de ni ŝanĝi ĉi tiujn lastajn. "”.
  82. ↑ "Շահան Շահնուրի "Նահանջը առանց երգի" վեպը [Romano de Ŝahan Ŝahnur "La retroiro sen kanto"]", 2006, paĝo 109. ()
  83. ↑ Naregatsi is our greatest writer because nobody reads him. #armernians. baliozianara on Twitter (8a de septembro 2016). Arkivita el la originalo je 26an de decembro 2018. Alirita 30an de decembro 2018.
  84. ↑ "X-XII դարերի հայ բանաստեղծությունը Ղ.Ալիշանի գնահատմամբ [Armena poezio de la 10a-12a jarcentoj laŭ Gh.Alishan]", 2001, paĝo 104. ()
  85. ↑ 85,0 85,1 Avagyan 2017, p. 117.
  86. ↑ "Պարույր Սևակ -Նարեկացի. ստեղծագործական ազդակներ և առնչություններ [Paruyr Sevak - Narekatsi. Kreivaj impulsoj kaj komunikado]", paĝo 256. ()
  87. ↑ "Mi amas mian Armenion de Jeghiŝe Ĉarenc", Ĝenerala Armena Bonfara Unio, 1960, paĝo 46.
  88. ↑ Relics of St. Grigor Narekatsi will be Brought to the Mother Cathedral. Patrina Seĝo de Sankta Eĉmiadzin (13a de oktobro 2012). Arkivita el la originalo je 2021-01-08. Alirita 2020-09-27.
  89. ↑ Celebration of the 10th anniversary of St. Grigor Narekatsi church anointment. Companies of Vallex Group (14a de novembro 2011). Arkivita el la originalo je 2021-01-08. Alirita 2020-09-27.
  90. ↑ Consecration of the St. Grigor Narekatsi Church in Armavir. Patrina Seĝo de Sankta Eĉmiadzin (3a de junio 2014). Arkivita el la originalo je 2021-01-08. Alirita 2020-09-27.
  91. ↑ President attended anointment ceremony of Saint Grigor Narekatsi Church. Office to the President of the Republic of Armenia (31a de majo 2015).
  92. ↑ Parish History. Armenian Church St. Gregory of Narek. Arkivita el la originalo je 18a de oktobro 2017.
  93. ↑ The Eastern Catholic Churches 2015. Katolika Proksim-Orienta Bonfara Asocio. Arkivita el la originalo je 2017-06-07. Alirita 2020-09-27.
  94. ↑ "Il Messaggio del Papa consegnato al Popolo armeno", ACI Stampa, 12a de aprilo 2015. (itale)
  95. ↑ Redemptoris Mater (25a de marto 1987).
  96. ↑ Katekismo de la Katolika Eklezio. “Sed en la Ave Maria, la teotokio, la himnoj de Sankta Efrem aŭ Sankta Gregorio de Narek, la tradicio de preĝo estas esence la sama..”.
  97. ↑ General Audience (18a de oktobro 2000). “Ni esprimu nian deziron pri la dia vivo ofertita en Kristo per la varmaj tonoj de granda teologo de la armena eklezio, Gregorio de Narek (10-a jarcento): "Ĝi ne estas por liaj donacoj ...”.
  98. ↑ General Audience (13a de novembro 2002). “Ni nun aŭskultu instruiston de la armena tradicio, Gregorio de Narek (ĉ. 950-1010), kiu en sia Panegira direkto al la Sankta Virgulino Maria diras al ŝi: "Rifuĝante sub via plej inda kaj potenca propeto ...”.
  99. ↑ Angelus (18an de februaro 2001). “Unu el la ĉefaj poetoj de Nia Sinjorino estas la granda kuracisto de la Armena Eklezio, Sankta Gregorio de Narek.”.
  100. ↑ Je la 1700a datreveno de la "Baptado de Armenio" (17a de februaro 2001).
  101. ↑ "Armena sanktulo proklamita Doktoro de la Eklezio fare de Papo Francisko", Catholic Herald, 23a de februaro 2015.
  102. ↑ "Historia meso dediĉita al la 100a datreveno de la Armena Genocido komenciĝas en Vatikano (vive)", 12a de aprilo 2015.
  103. ↑ Ŝablona eraro: la argumento titolo estas bezonata.
  104. ↑ The Armenian Gregory of Narek, Doctor of the Church. Latina Patriarkato de Jerusalemo (16a de aprilo 2015). Arkivita el la originalo je 2018-12-31. Alirita 2020-09-27.
  105. ↑ A New Doctor of the Church: St. Gregory of Narek. University of St. Thomas Department of Theology (8a de oktobro 2015).
  106. ↑ "Gregorio de Narek estas deklarita Doktoro de la Eklezio", La Stampa, 23a de februaro 2015.
  107. ↑ Holy Mass: Homily of the Holy Father. Apostola Seĝo (25a de junio 2016).
  108. ↑ Ecumenical Prayer Vigil for Peace: Address of the Holy Father. Apostola Seĝo (25a de junio 2016).
  109. ↑ « President Serzh Sargsyan participated at the inauguration of Armenia’s Football Academy located in Avan administrative community » (angle) (septembre 2010). Alirita 3a de marto 2015..
  110. ↑ "Centenario della morte del beato e martire Ignazio Maloyan e proclamazione di San Gregorio di Narek Dottore della Chiesa". (itale)
  111. ↑ New Vatican Statue Highlights Armenian-Catholic Rapprochement (5a de aprilo 2018).
  112. ↑ "Statue of St. Gregory of Narek unveiled in Vatican", president.am, 5a de aprilo 2018.
  113. ↑ Հետաքրքրաշարժ վիճակագրություն [Interesaj statistikoj] (), p. 251. Statistika Komitato de Respubliko Armenio (5a de februaro 2019).
  114. ↑ (1942) Հայոց անձնանունների բառարան [Vortaro de Personaj Nomoj] Vol. 4 (). Erevana Ŝtata Universitato. “Նարեկ գյուղի անունից, որով կոչվել է Գրիգոր Նարեկացին և իր նշանավոր աղոթագիրքը”.
  115. ↑ New Holder Of UCLA Professorship Celebrates 2,500 Years Of Armenian Culture. Universitato de Los-Anĝeleso (20a de septembro 2000). Arkivita el la originalo je 2018-12-31. Alirita 2020-09-27.
  116. ↑ The schools subordinated to the municipality of Yerevan. Urbodomo de Erevano.
  117. ↑ "Grigor Narekatsi" MC. Urbodomo de Erevano.
  118. ↑ 235, Grigor Narekatsi, Millennium of "Record of Lamentations" Scott 628.
  119. ↑ "Երեւանում բացվեց Նարեկացու արձանը", 19a de aprilo 2002. ()
  120. ↑ "Stone Narek or Book of Lamentation", ArmeniaNow, 2a de septembro 2010.
  121. ↑ Vision. Naregatsi Art Institute. Arkivita el la originalo je 2016-08-16. Alirita 2020-09-27.
  122. ↑ "Նարեկացի" արվեստի միություն (armene). Azg (4a de junio 2015).
  123. ↑ Sublime Rachmaninoff Does a Warm-Up Act for Schnittke. The New York Times (19a de februaro 2005).

Bibliografio

redakti
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Gregorio_de_Narek&oldid=8792366"