[go: up one dir, main page]
Jump to content

Skocia

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Scotland (Skocisht)
Alba (Galishtja skoceze)
Himni: të ndryshme,
kryesisht "Lulja e Skocisë"
Vendndodhja e Skocisë
Vendndodhja e Skocisë
Vendndodhja e Skocisë   (e gjelbër e errët)

–  në Evropë   ( e gjelbër & gri e errët)
–  në Mbretëria e Bashkuar   (e gjelbër)

GjendjaVend
KryeqytetiEdinburg
55°57′11″N 3°11′20″W / 55.95306°N 3.18889°W / 55.95306; -3.18889
Qyteti më i madhGlasgow
Gjuhët zyrtareAnglishtja skoceze
Skocisht
Galishtja skoceze
Grupet etnike
(2022)[1]
List
Besimi
(2022)[1]
List
  • 51.1% pa fe
  • 2.2% Islam
  • 0.6% Hinduzmi
  • 0.3% Budizmi
  • 0.2% Sikizmi
  • 0.1% Judaizmi
  • 0.6% të tjerë
  • 6.2% nuk janë deklaruar
    • NofkaSkocez/e
    Qeveria
    Lloji i qeverisjesLegjislatura parlamentare e devoluar brenda një monarkie kushtetuese[a]
    • Monarku
    		Charles III
    John Swinney
    KuvendiParlamenti Skocez
    Themelimi
    • Themeluar
    		Shekulli i 9-të (tradicionalisht 843)
    17 mars 1328
    3 tetor 1357[2]
    1 maj 1707
    19 nëntor 1998
    Sipërfaqja
    • Gjithsej[b]
    		80,231 km2 (30,977 sq mi)[3]
    • Toka[c]
    		77,901[3]
    Popullsia
    • 2022 census
    		Neutral increase 5,439,842
    • Dendësia
    		70/km2 (181.3/sq mi)[4]
    Ekonomia
    PBB (zyrtare)Përllogaritje 2022 
    • Gjithsej
    		£211.7 billion
    • Për kokë banori
    		£38,622[5]
    Të dhëna të tjera
    Gini (2020–23)Negative increase 33[6]
    i mesëm
    IZHNJ (2021)Increase 0.921[7]
    shumë i lartë
    Zona kohoreUTC+0
    Kodi i internetit TLD.scot[d]

    Skocia (Skocisht: Scotland, Galishtja skoceze: Alba) është një shtet që është pjesë e Mbretërisë së Bashkuar.[8] Duke mbuluar të tretën veriore të ishullit të Britanisë së Madhe. Skocia ndan kufi tokësor me Anglinë në juglindje dhe rrethohet nga Deti i Veriut në lindje, Oqeani Atlantik në veri dhe perëndim, dhe Kanali i Veriut dhe Deti Irlandez në jugperëndim. Përveç pjesës kontinentale, Skocia përbëhet nga më se 790 ishuj përfshirë Ishujt e Veriut dhe Hebrides.

    Edinburgu, kryeqyteti i vendit dhe qyteti i dytë nga madhësia, është një nga qendrat financiare më të mëdha në Evropë.[9] Ishte nyje e "Ndriçimit Skocez" të shekullit të 18-të, e cila e bëri Skocinë një nga fuqitë komerciale, intelektuale dhe industriale në Evropë. Qyteti më i madh në Skoci është Glasgow, i cili dikur ishte një nga metropolet udhëheqëse industriale, dhe tani shtrihet në qendër të Glasgow i Madh që dominon Ultësirat Skoceze. Ujërat Skoceze përbëhen nga një sektor gjigant [10] të Atlantikut Verior dhe Detit të Veriut, duke përmbajtur rezervat më të mëdha të naftës në Bashkimin Evropian.

    Mbretëria e Skocisë doli si një shtet sovran i pavarur në Mesjetën e Hershme dhe vazhdoi të ekzistojë deri në vitin 1707. Me trashëgimi në 1603, James VI i Skocisë u bë mbret i Anglisë dhe Irlandës, duke formuar kështu një bashkim personal të tre mbretërive. Skocia hyri më pas në një bashkim politik me Mbretërinë e Anglisë më 1 maj 1707 për të krijuar Mbretërinë e re të Britanisë së Madhe. Bashkimi krijoi gjithashtu Parlamentin e Britanisë së Madhe, i cili pasoi Parlamentin e Skocisë dhe Parlamentin e Anglisë. Në vitin 1801, Mbretëria e Britanisë së Madhe hyri në një bashkim politik me Mbretërinë e Irlandës për të krijuar Mbretërinë e Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës (më 1922, Shteti i Lirë Irlandez u shkëput nga Mbretëria e Bashkuar, duke çuar në riemërtimin zyrtar të këtij të fundit Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës Veriore më 1927).[11]

    Emri

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

    Fjala Skoci rrjedh nga fjala latine Scoti, që i referohej Galëve. Fjala latine Scotia (toka e Galëve), në fillim përdorej për Irlandën. Në shekullin e 11-të fjala Scotia përdorej për Skocinë, por vetëm për pjesën që fliste galisht në veri të Lumit Forth, gjatë kësaj kohe, fjalët Albania ose Albany rrjedhin nga fjala galike Alba.[12] Përdorimi i fjalëve Scots (Skocez) dhe Scotland (Skoci) për Skocinë në tërësi u bë zakon gjatë Mesjetës së Vonëshme.

    Në një kontekst modern dhe politik, fjala Skocez (ang Scot), përdoret për t'iu referuar në mënyrë të barabartë të gjithë banorëve të Skocisë, pa marrë parasysh etnitetin e tyre. Sidoqoftë, një studim i vitit 2006 i publikuar nga Universiteti i Edinburgut sugjeron se segmentet e shoqërisë skoceze vazhdojnë të ndryshojnë prej atyre që pretendojnë të jenë skocez në baza etnike dhe atyre që pretendojnë këtë mbi baza të angazhimit civil. "Scots" (shqip skocisht) përdoret edhe për t'iu referuar gjuhës skoceze, të cilën e flasin një numër i madh i popullsisë skoceze.

    Historia

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Historia e Skocisë

    Historia e hershme

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

    Akullnajat, që dikur përfshinin tërë pjesën e Skocisë së sotme, kanë shkatërruar çdo gjurmë të njerëzimit që mund të ketë ekzistuar para periudhës mezolitike. Besohet se njerëzit e parë pas akullnajave arritën në Skoci diku rreth 12,800 vjet më parë, kur shtresa e akullit po zhdukej pas periudhës së fundit të akullnajave.[13][14] Grupet e të ardhurve filluan të ndërtonin shtëpitë e para të përhershme në tokën Skoceze rreth 9,500 vjet më parë dhe fshatrat e parë rreth 6,000 vjet më parë. Fshati i ruajtur mirë i Skara Brae në pjesën kontinentale të Orkney daton nga kjo kohë. Vendbanimet neolitike, varrosjet dhe ritualet janë veçanërisht të zakonshme dhe të ruajtura mirë në Ishujt Verior dhe Ishujt Perëndimor, ku mungesa e pemëve çoi në ndërtimin e shumicës së strukturave me gurë lokalë.[15] Dëshmitë e sistemeve të sofistikuara të besimit para-kristian demonstrohen nga vende të tilla si Gurët Callanish në Lewis dhe Maes Howe në Orkney, të cilat u ndërtuan në mijëvjeçarin e tretë p.e.r.

    Periudha Romake

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Skara Brae, vendbanim i kohës Neolitike

    Protohistoria e shkruar e Skocisë filloi me mbërritjen e Perandorisë Romake në Britaninë jugore dhe qendrore, Romakët pushtuan Anglinë dhe Uellsin e sotëm dhe i administruan si krahina Britania Romake. Pushtimi Romak i Skocisë jugore ishte një seri intervalesh. Më 83–4 AD gjenerali Gnaeus Julius Agricola mundi Kaledonianët në Betejën e Mons Graupius, dhe trupat Romake u dërguan përgjatë Gask Ridge. Tre vjet pas betejës, ushtritë Romake ishin tërhequr në pjesën jugore.[16] Ata ndërtuan Murin e Hadrianit për të kontrolluar klanet në të dyja anët e murit,[17] dhe Limes Britannicus u bë kufiri verior i Perandorisë Romake, edhe pse ushtria mbajti Murin Anonine në ultësirat qendrore për dy periudha të shkurtra — e fundit nga këto në kohën gjatë kohës së perandorit Septimius Severus nga 208 deri më 210.[18] Shtrirja e pushtimit ushtarak romak të çdo pjese të rëndësishme të Skocisë ishte e kufizuar në një total prej rreth 40 vjetësh, megjithëse ndikimi i tyre në pjesën jugore të vendit të pushtuar nga fiset britonike si Votadini dhe Damnonii do të kishte qenë ende i konsiderueshëm.[17]

    Mesjeta

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

    Mbretëria e Piktëve ishte shteti i cili eventualisht u njoh me emrin "Alba" ose "Skocia". Zhvillimi i Piklandit, sipas modelit historik i bërë nga Peter Heather, ishte përgjigje natyrale e imperializmit Romak.[19] Një shikim tjetër i vë theks Betejës së Dunnichenit dhe sundimit të Bridei m. Beli (672–693), me një periudhë tjetër konsolidimi në sundimin e Óengus mac Fergusa (732–761).[20] Mbretëria e Piktëve siç ishte në fillim të shekullit të 8-të, kur Bede shkruante, ishte shumë e ngjashme me mbretërinë e Skotëve nën sundimit e Aleksandrit (1107-1124). Sidoqoftë, deri në shekullin e 10-të, Mbretëria Pikte ishte dominuar nga ajo çfarë ne sot e quajmë kulturë gale, dhe kishte zhvilluar një mit të pushtimit irlandez rreth pasardhësve të dinastisë mbretërore të kohës, Kenneth MacAlpin.[21][22][23]

    Prej një baze të territorit të Skocisë lindore, në veri të lumit Forth dhe jug të lumit Oykel, mbretëria mori kontrollin e tokave që shtriheshin në veri dhe jug. Deri në shekullin e 12-të, mbretërit e Albës kishin shtuar në territorin e tyre toka ku flitej gjuha anglike në jug-lindje arritën kontroll mbi vendin e quajtur Galloway ku flitej galishtja dhe norsishtja; deri në fundin e shekulli të 13-të, mbretëria kishte marrë pak a shumë kufijtë që ka Skocia e sotme. Sidoqoftë, proceset e ndryshimeve kulturore dhe ekonomike që filluan në shekullin e 12-të siguruan që Skocia të dukej shumë më ndryshe në Mesjetën e Vonshme. Stimulues i kësaj ishte sundimi i mbretit David I dhe Revolucioni i Davidit. Feudalizmi, riorganizimi i qeverisë dhe qytetet e para të definuar me ligj (që quheshin burgh) filluan në këtë periudhë. Këto institucione dhe imigracioni i kalorësve Francez dhe Anglo-Francez dhe priftërinjve lehtësoi një proces të osmozës kulturore, me këtë kultura dhe gjuha e zonave të ulëta dhe pjesëve bregdetare të territorit origjinal të mbretërisë në lindje u bë, si edhe pjesa e sapo marrë në juglindje, Anglisht-folës, ndërsa pjesa tjetër e vendit mbajti gjuhën gale, përveç ishujve veriorë Orkney dhe Shetland, të cilët mbetën nën sundimin e Norsëve deri më 1468.[24][25]

    Historia moderne

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Beteja e Cullodenit.

    Më 1603 James VI i Skocisë mori fronin e Mbretërisë së Anglisë, dhe Mbretërisë së Irlandës në Bashkimin e Kurorë, dhe u zhvendsën në Londër.[26] Me përjashtim të një periudhe të shkurtër nën protektorat, Skocia mbeti shtet i veçantë, por aty kishte konflikt të konsiderueshëm mes kurorës dhe Kovenantersave lidhur me formën e qeverisë kishtare.[27] Më 1707, Parlamenti i Skocisë dhe Parlamenti i Anglisë miratuan Aktet e Bashkimit 1707, e cila çoi tek inkorporimi formal i Skocisë në Mbretëria e Britanisë së Madhe.

    Jakobite Stuardët e depozuar kishin mbetur të famshëm në Zonat e larta dhe në verilindje, veçanërisht mes jo-presbyterianve. Sidoqoftë, dy ngritje masive të jacobitëve që u lëshuan më 1715 dhe 1745 dështuan ta largonin Shtëpinë Hanover nga froni britanik. Kërcënimi i lëvizjes së jakobitëve për Mbretërinë e Bashkuar dhe mbretërve të saj, u shua në Betejën e Culloden. Ky dështim hapi rrugën për largimin e popullsisë vendase të zonave malore dhe ishullore, të njohur si "Klarencët Malorë".

    Ndriçimi Skocez dhe Revolucioni Industrial e shndërruan Skocinë në një qendër intelektuale, komerciale dhe industriale. Pas Luftës së Dytë Botërore, Skocia provoi një reduktim industrial e cila ishte veçanërisht e ashpër.[28] Vetëm në dekadat e fundit ky vend ka shijuar diçka nga rilindja kulturore dhe ekonomike. Faktorët ekonomik, të cilët kanë kontribuar në këtë shërim përfshijnë një industri ringjallëse të shërbimeve financiare, prodhimtari elektronike,[29] dhe nafta nga Deti i Veriut.[30]

    Politika

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Sistemi shtetëror në Skoci
    Dhoma e debatit në ndërtesën e Parlamentit të Skocisë

    Si pjesë e Mbretërisë së Bashkuar, kreu i shtetit në Skoci është monarku, momentalisht Mbretëresha Elizabeta II (nga viti 1952).

    Skocia ka vetëqeverisje të kufizuar brenda Mbretërisë së Bashkuar si dhe përfaqësim në Parlamentin Britanik. Fuqitë ekzekutive dhe legjislative i janë besuar, respektivisht, qeverisë skoceze dhe Parlamentit Skocez në Edinburgh. Parlamenti Britanik mban fuqi mbi një listë të qartësuar dhe specifikuar në Aktin Skocez 1998 si "çështje të rezervuara", duke përfshirë taksat, sigurimet shoqërore, mbrojtjen, marrëdhëniet ndërkombëtare dhe transmetimin. Parlamenti Skocez ka autoritet legjislativ për të gjitha fushat e tjera që lidhen me Skocinë. Fillimisht kishte vetëm një fuqi të kufizuar për të ndryshuar tatimin mbi të ardhurat, por kompetencat mbi tatimin dhe sigurimet shoqërore u zgjeruan ndjeshëm nga Aktet e Skocisë të 2012 dhe 2016. Akti i vitit 2016 i dha Qeverisë Skoceze kompetenca për të menaxhuar punët e Crown Estate në Skoci, duke çuar në krijimin e Crown Estate Scotland.

    Parlamenti Skocez mund të referojë çështje të caktuara tek Westminister duke miratuar një Lëvizje Juridike për Leje në rast se konsiderohet që juridiku i gjerë i Mbretërisë së Bashkuar është më i përshtatshëm për ndonjë çështje të caktuar. Programet juridike të dekretuara nga Parlamenti Skocez kanë pësuar divergjencë në masën e shërbimeve publike krahasuar me pjesën tjetër të Mbretërisë së Bashkuar. Për shembull, çmimi i edukimit të universitetit, dhe shërbimet e kujdesjes për të moshuarit janë falas në Skoci, kurse paguhen në pjesë të tjera të Britanisë së Madhe. Skocia ishte shteti i parë në Britaninë e Madhe që ndaloi duhanin në vende të mbyllura publike.[31]

    Skocia përfaqësohet në Dhomën Britanike nga 59 anëtar të parlamentit të zgjedhur nga zonat elektorale të bazuara nga territori. Zyra Skoceze e përfaqëson qeverinë britanike në Skoci në çështje të rezervuara dhe përfaqëson interesin skocez brenda qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar.[32] Zyra Skoceze udhëhiqet nga Sekretari i Shtetit për Skocinë, i cili është në kabinetin qeveritar të Mbretërisë së Bashkuar, ky person momentalisht është Alister Jack.[33]

    Njësitë administrative

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Njësitë administrative në Skoci

    Për shkaqe të qeverisjes lokale Skocia ndahet në 32 zona të caktuara si "Zona të Këshillit", të cilat qeverisen nga autoritete unitare [34] të emërtuar si "Këshille" që kanë zgjedhjen nën "Aktin Lokal Qeverisës 1997" që të njihen (por jo të riemërohen) si "Comhairle" kur kërkojnë emër Gal.

    Zonat e këshillit kanë ekzistuar që nga 1 prill 1996, nën mbikëqyrjen e qeverisë lokale "Akti 1994".

    Njësi të tjera administrative (disa nga të cilat përshkruhen më poshtë) ende ndjekin kufijtë e caktuar nga marrëveshjet e vjetra lokale qeverisëse.

    Gjeografia

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Gjeografia e Skocisë
    Harta e Skocisë

    Pjesa kryesore kontinentale përbëhet nga një e treta veriore e sipërfaqes së ishullit të Britanisë së Madhe, e cila shtrihet jashtë bregdetit veriperëndimor Evropës kontinentale. Sipërfaqja e përgjithshme është 78,772 km².[35] Kufiri i vetëm tokësor i Skocisë është me Anglinë, i cili është 96 kilometra i gjatë dhe ndodhet mes pellgut të Lumit Tweed në lindje dhe Solway Firth në perëndim. Ka dalje në Oqeanin Atlantik në perëndim dhe në Detin e Veriut në lindje. Ishulli Irlandez shtrihet vetëm 30 kilometra larg gadishulli jup-perëndimor Kintyre;[36] Norvegjia është 305 kilometra në lindje dhe Ishujt Faroe, 270 kilometra në veri.

    Masa territoriale e Skocisë është kryesisht ajo e përcaktuar më 1237 nga Traktati i Jorkut mes Skocisë dhe Anglisë[37] dhe Traktati i Perth më 1266 me Skocisë dhe Norvegjisë.[38] Përjashtime të rëndësishme përfshijnë Ishullin e Manit, e cila meqë u mor nga Anglia në shekullin e 14-të tani është varësi e kurorës jashtë Mbretërisë së Bashkuar; grupet ishullore të Orkney dhe Shetland, të cilat janë marrë nga Norvegjia më 1472; dhe Berwick-upon-Tweed, e marrë nga Anglia më 1482.

    Qendra gjeografike e Skocisë shtrihet disa kilometra larg fshatit Newtonmore në Badenoch.[39] Pika më e lartë e Skocisë, maja e malit Ben Nevis, është 1,344 metra mbi nivel të detit, kurse lumi më i gjatë në Skoci është Lumi Tay, i cili është 190 km i gjatë.[40][41]

    Klima

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Ben Nevis, Maja më e lartë në Skoci

    Skocia ka klimë të butë dhe oqeanike dhe është shumë e ndryshueshme. Ajo ngrohet nga Rryma e Golfit që vjen nga Oqeani Atlantik dhe si e tillë ka dimra shumë më të butë (por verëra më të ftohta dhe të lagështa) se zonat me gjerësi të ngjashme, për shembull Kopenhaga, Moska, ose Gadishulli Kamchatka në anën e kundërt të Euroazisë. Megjithatë, temperaturat janë përgjithësisht më të ulëta se në pjesën tjetër të Mbretërisë së Bashkuar, me temperaturën -27,2 °C të regjistruar në Braemar në Malet Grampian, më 11 shkurt 1895, më e ftohta e regjistruar ndonjëherë në Mbretërinë e Bashkuar.[42]

    Temperatura maksimale gjatë dimrit arrin 6 °C në zonat e ulëta, kurse maksimalja gjatë verës arrin 18 °C. Temperatura më e lartë e regjistruar ishte 32,9 °C në Greycrook, Kufijtë Skocezë më 9 gusht 2003..[43]

    Perëndimi i Skocisë është kryesisht më i ngrohtë se lindja, për shkak të ndikimit të rrymave të oqeanit Atlantik dhe temperatura e më e ftohtë në sipërfaqen e Detit të Veriut. Tiree, në Inner Hebrides, është një nga vendet më me diell në vend: ai pati 300 ditë dritë dielli më 1975. Shirat ndryshojnë shumë rreth Skocisë. Vendet më të lagura janë zonat malore të perëndimit, me shira vjetorë që kalojnë 3,000mm. Nëse e krahasojmë me zonat e ulëta, këto kanë më pak se 800 mm në vit. Dëbora e rëndë nuk ndodh shpesh në ultësira, por rritet me gjatësinë gjeografike. Në Braemar mesatarja është 59 ditë borë vit,[44] derisa zonat bregdetare kanë një mesatare prej më pak se 10 ditë borë në vit.[43]

    Ekonomia

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Ekonomia e Skocisë


    Skocia ka një ekonomi të hapur të stilit perëndimor, e cila është e lidhur ngushtë me pjesën tjetër të Mbretërisë së Bashkuar dhe me botën gjerë. Tradicionalisht, ekonomia skoceze është dominuar nga industria e rëndë, përkatësisht nga krijimi i anijeve në Glasgou, minierat e qymyrgurit dhe industritë e çelikut.

    Industritë e lidhura me naftën, të bashkangjitura me nxjerrjen e naftës së Deti të Veriut kanë luajtur rol të rëndësishëm në punësimin e popullsisë qysh nga vitet e 1970-ta, veçanërisht në verilindje të Skocisë. Deindustrializimi gjatë viteve të 1970-ta dhe 1980-ta mundësoi një lëvizje të vëmendjes nga prodhimtaria tek një ekonomi e shërbimeve. Edinburgu është qendra financiare e Skocisë dhe është qendra e gjashtë financiare më e madhe në Evropë, pas Londrës, Parisit, Frankfurtit, Cyrihut dhe Amsterdamit,[45] me shumë firma të mëdha financiare të bazuara aty, përfshirë: Bankën Mbretërore të Skocisë (banka e dytë më e madhe në Evropë); HBOS (pronarët e Bankës Skoceze); dhe Standard Life.

    Më 2005, eksporti total i Skocisë (duke përjashtuar eksportin e tërë Mbretërisë së Bashkuar) ishin rreth £27.5 miliardë.[46] Eksportet primare të Skocisë përfshijnë uiski, shërbime elektronike dhe financiare. Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Holanda, Gjermania, Franca dhe Spanja përbëjnë tregun kryesor të vendit.[47][48]

    Burimet natyrore

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

    Skocia ka mjaft burime natyrore duke filluar nga toka pjellore, e përshtatshme për agrikulturë, e deri te nafta dhe gazi natyror. Sa i përket mineraleve, Skocia prodhon qymyr, zink, hekur. Qymyri gjendet nën Skocinë qendrore, veçanërisht qymyri nga Ayrshire dhe Fife kontribuoi shumë në industrializimin e vendit gjatë shekullit të 19të. Minierave të qymyrit, dikur një punëdhënësi kryesor në Skoci i ka rënë rëndësia qysh nga gjysma e dytë e shekullit të 20-të, për shkak të çmimit më të ulët që ka qymyri i huaj. Miniera e fundit vazhdon të punojë në Longannet tek lumi Firth of Forth.

    Monedha

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

    Megjithëse Banka e Anglisë është banka qendrore për Mbretërinë e Bashkuar, tri banka Skoceze ende i mbajnë kartëmonedhat e tyre Sterlina: Banka e Skocisë; Banka Mbretërore e Skocisë; dhe Banka Clydesdale. Valuta momentale e kartëmonedhave skoceze në qarkullim më 2013 është £3.8 miliardë, të nënshkruar nga Banka e Anglisë duke përdorur fondet e depozituara nga çdo bankë kleringu, sipas Aktit Bankar 2009, në mënyrë që të mbulojë vlerën totale të këtyre kartëmonedhave në qarkullim.[49]

    Infrastruktura

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

    Transporti

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

    Skocia ka pesë aeroporte ndërkombëtare kryesore (Aeroporti Ndërkombëtar Glasgow, Aeroporti i Edinburgut, Aeroporti Aberdeen, Aeroporti Glasgow Prestwick dhe Aeroporti Inverness), të cilat së bashku shërbejnë 150 destinacione ndërkombëtare.[50] BAA operon tre aeroporte, (Edinburg, Glasgow dhe Aberdeen) dhe Highland and Islands Airports operon 11 aeroporte regjionale, (Përfshirë Inverness), të cilat shërbejnë vendet më të vështira të Skocisë.[51] Infratil operon Aeroportin Glasgow Prestwick.

    Ura Forth

    Autostradat skoceze dhe rrugët e tjera kryesore menaxhohen nga Transport Scotland. Kurse pjesa tjetër e rrjetit rrugor menaxhohet nga autoritetet lokale skoceze në secilën nga zonat e tyre.

    Trajekte të rregullta operojnë mes Skocisë kontinentale dhe komuniteteve ishullore. Këto shërbime në shumicën e rasteve drejtohen nga Caledonian MacBrayne, por disa operohen nga këshillat lokale. Linja tjera trajektore, të shërbyera nga kompani të ndryshme, e lidhin Skocinë me Irlandën Veriore, Belgjikën, Norvegjinë, Ishujt Faroe dhe Islandën.

    Linja kryesore e bregdetit lindor përfshinë këtë seksion të rrjetit i cili kapërcen lumin Firth of Forth nëpërmjet Urës Forthit. E përfunduar më 1890, kjo urë është përshkruar përshkruar si "pika e vetme skoceze e njohur ndërkombëtarisht".[52]

    Network Rail zotëron dhe drejton asetet e infrastrukturës në sistemin hekurudhor të Skocisë, derisa Qeveria Skoceze mban përgjegjësi për financimin e tyre.[53]

    Demografia

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Demografia e Skocisë
    Megjithëse është përsëri në rritje, popullsia e Skocisë është ulur dukshëm qysh prej kulmit të saj më 1970

    Popullsia e Skocisë më 2001 ishte 5,062,011. Sipas parashikimeve më 2006 kjo shumë është rritur në 5,116,900.[54] Kjo do ta rendiste Skocinë në vendin e 112të për nga popullsia, po të ishte shtet i pavarur. Megjithëse Edinburgu është kryeqyteti i Skocisë, ai nuk është qyteti më i madh. Me një popullatë prej më se 600,000 ky vend i takon Glasgouit. Realisht, Glasgow i Madh, me një popullatë të përgjithshme prej rreth 1.1 milion, pra një të pestën e tërë Skocisë.[55][56]

    Central Belt është pjesa ku ndodhen qytetet më të mëdha. Glasgou është në perëndim derisa tri qytetet e tjera të mëdha Edinburgu, Aberden dhe Dundee shtrihen në pjesën lindore. Zonat e larta janë pak të banuara, megjithëse qyteti Inverness ka provuar rritje të vazhdueshme në vitet e fundit. Kryesisht vetëm ishujt më të mëdhenj dhe të arritshëm popullohen me njerëz dhe më pak se 90% janë momentalisht të banuara. Zonat malore të jugut janë kryesisht rurale nga natyra dhe dominohen nga agrikultura dhe pylltaria.[57][58] Për shkak të vështirësive në gjetjen e shtëpive në Glasgou dhe Edinburg, pesë qyteza të reja janë krijuar mes viteve 1947 dhe 1966. Ato janë East Kilbride, Glenrothes, Cumbernauld, Livingston, and Irvine.[59]

    Për shkak të imigrimit qysh nga Lufta e Dytë Botërore, Glasgou, Edinburgu dhe Dundee kanë komunitete të vogla aziatike.[60] Në vitin 2011, rreth 49,000 pakistanezë etnikisht jetonin në Skoci, duke i bërë ata grupin më të madh etnik jo të bardhë.[61] Që nga Zgjerimi i Bashkimit Evropian, më shumë njerëz nga Evropa Qendrore dhe Lindore janë shpërngulur në Skoci, dhe regjistrimi i vitit 2011 tregoi se 61,000 polakë jetojnë atje.[61][62]

    Skocia ka tre gjuhë të njohura zyrtarisht: anglisht, skocisht dhe galishtja skoceze. Anglishtja standarde skoceze, një shumëllojshmëri e anglishtes siç flitet në Skoci, është në njërin skaj të një vazhdimësie gjuhësore bipolare, me skocezët e gjerë në anën tjetër. Anglishtja standarde skoceze mund të jetë ndikuar në shkallë të ndryshme nga skocezët. Regjistrimi i vitit 2011 tregoi se 63% e popullsisë nuk kishte "nuk kishte aftësi në skocisht". Të tjerët flasin anglishten malësore. Gjuha gale flitet kryesisht në Ishujt Perëndimor, ku një pjesë e madhe e njerëzve e flasin ende; megjithatë, në nivel kombëtar përdorimi i tij është i kufizuar në vetëm 1% të popullsisë. Numri i folësve gale në Skoci ra nga 250,000 në 1881 në 60,000 në 2008.

    Ka shumë më tepër njerëz me prejardhje skoceze që jetojnë jashtë vendit sesa gjithë popullsia e Skocisë. Në gusht 2012, popullsia skoceze arriti një maksimum historik prej 5.25 milionë njerëz.[63] Arsyet e dhëna ishin se, në Skoci, lindjet po e kalonin numrin e vdekjeve dhe emigrantët po lëviznin në Skoci nga jashtë. Në vitin 2011, 43,700 njerëz u shpërngulën nga Uellsi, Irlanda Veriore ose Anglia për të jetuar në Skoci.

    Norma totale e fertilitetit në Skoci është nën normën e zëvendësimit prej 2.1. Shumica e lindjeve janë nga gra të pamartuara (51.3% e lindjeve ishin jashtë martesës në vitin 2012[64]).

    Arsimi

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Universiteti i Shën Andreut është universiteti më i vjetër në Skoci dhe i treti më i vjetër në botën anglishtfolëse.

    Sistemi arsimor skocez gjithmonë ka qenë ndryshe nga ai i pjesës tjetër të Mbretërisë së Bashkuar.[65] Skocia ishte shteti i parë qysh nga Sparta në Greqinë klasike që implementon sistem arsimor të edukimit publik gjeneral.[66] Shkollimi u bë i detyrueshëm në Skoci për herë të parë me Aktin e Edukimit 1496, pastaj, më 1561, Kisha skoceze krijoi një program kombëtar të reformimit shpirtëror, ku parashihej të kishte nga një shkollë për secilën famulli (parish). Arsimi vazhdoi të ishte një çështje për kishën në vend të shtetit deri në Aktin e edukimit 1872.[67]

    Të gjithë fëmijët 3 deri në 4 vjeç në Skoci i parashtrohen një çerdheje pa pagesë me një "kurrikulum të veçantë për fëmijët e moshës 3–5 vjeçare"[68] që plotësojnë direktivat e kurrikulumeve. Arsimi fillor formal fillon kur fëmijët mbushin 5 vjet dhe zgjat 7 vite (Kl.1–Kl.7); Struktura e direktivave të kurrikulumeve ofrohet në "Direktivën 5–14".[69] Sot, fëmijët në Skoci bëjnë teste provuese për notë mesatare në moshën 15 ose 16. Mosha e largimit nga shkolla është 16, pas së cilës nxënësit mund të vendosin të qëndrojnë në shkollë dhe të studiojnë për kualifikime Access, Intermediate ose Higher Grade dhe Advanced Higher. Një numër i vogël i nxënësve në shkolla të caktuara private, mund të ndjekin sistemin anglez dhe të studiojnë drejt GCSE-së në vend të Standard Grade, dhe drejt Nivelit A dhe Nivelit AS në vend të Higher Grade dhe Advanced Higher.[70]

    Janë gjithsej 15 universitete skoceze, disa nga të cilat janë ndër më të vjetrat në botë.[71][72] Vendi prodhon 1% të kërkimeve të botuara në botë me më pak se 0.1% të popullatës së botës dhe institucione të arsimit të lartë përgjigjen për 9% të eksporteve të shërbimeve Skoceze.[73][74]

    Feja

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Feja në Skoci

    Qysh nga reformat skoceze më 1560, Kisha skoceze, gjithashtu e njohur si Kirk, u bë kisha kombëtare skoceze. Kisha ka karakter protestant dhe është e reformuar me një sistem Presbiterian ekzekutiv kishtar, si dhe është e pavarur nga shteti. Rreth 12% e popullatës skoceze janë anëtarë të kishës. Kisha operon strukturë territoriale famullie, ku secili komunitet ka një kongregacion lokal. Skocia gjithashtu ka një popullatë katolike të rëndësishme, veçanërisht në perëndim. Pas reformimit, katolicizmi romak vazhdoi në Zonat malore dhe disa ishuj perëndimorë si Uist dhe Barra, dhe u forcua gjatë shekulli të 19-të nga imigracionet nga Irlanda. Dominime tjera krishtere në Skoci përfshijnë Kishën e Lirë të Skocisë dhe Kishën Episkopale Skoceze. Islami është feja më e përhapur pas krishterimit, e llogaritur të ketë rreth 40,000 besimtarë, që është më pak se 0.9% e popullsisë,[75] si dhe ka shumë komunitete hebrenj, hindu dhe sikh, sidomos në Glasgow. Sidoqoftë, në një regjistrim të vitit 2001, 28% të popullsisë ishin jofetar ose nuk besonin fare në zot.

    Kultura

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Artikulli kryesor: Kultura në Britaninë e Madhe


    Muzika skoceze është një aspekt i rëndësishëm i kulturës kombëtare të Skocisë, me ndikim tradicional si dhe modern. Një shembull i instrumenteve tradicionale skoceze është Gajdja Skoceze, një instrument frymor i përbërë nga tre gypa dhe një gyp melodie (i quajtur chanter), të cilat mbushen vazhdimisht nga një rezervuar i ajrit në qese.

    Sot në Skoci ka shumë banda ose grupe muzikore dhe artistë të suksesshëm me stile të ndryshme.[76]

    Simbolet kombëtare

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    Saltira, flamuri skocez

    Flamuri i Skocisë, i njohur si Saltira ose Kryqi i Shën Andreut, daton (sipas legjendës) nga shekulli i 9-të, kështu që është flamuri më i vjetër ende në përdorim. Që nga viti 1606, saltira bën pjesë edhe në dizajnin e Flamurit të Unionit. Skocia ka edhe simbole tjera kombëtare, zyrtare dhe jozyrtare, përfshirë këtu emblemën kombëtare bimore gjembaçi, Deklarata e Arbroath, që përfshin një deklaratë të pavarësisë politike të bërë më 6 prill 1320, modeli i tekstilit tartan që shpesh nënkupton një klan të veçantë skocez dhe flamurin mbretëror Lion Rampant.[77][78][79]

    Edhe pse Skocia nuk ka ndonjë himn zyrtar, Lulja e Skocisë shpesh luhet në raste të veçanta dhe ngjarje sportive të tilla si ndeshje futbolli dhe rugby që përfshijnë ekipet kombëtare të Skocisë dhe që nga viti 2010 luhet edhe në Lojërat e Komonuelthit pasi u votua si i preferuari dërrmues nga atletët skocezë pjesëmarrës. Sidoqoftë, qysh nga devolimi, debate të shumta lidhur me këtë çuan deri tek një mosmarrëveshje. Kandidatë të tjerë përfshijnë Scotland the Brave, Highland Cathedral, Scots Wha Hae dhe A Man's A Man for A' That.[80]

    Dita e Shën Andreut, 30 nëntor, është dita kombëtare, megjithëse Dita e Burnsit observohet më shumë. Dita e Tartanit është një risi së fundmi nga Kanada. Më 2006, Parlamenti Skocez miratoi Aktin e Ditës së Shën. Andreut 2007, duke e bërë atë kështu ditë zyrtare pushimi.[81]

    Shënimet

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    1. ^ Skocia ka vetëqeverisje të kufizuar brenda Mbretërisë së Bashkuar, si dhe përfaqësim në Parlamentin e Mbretërisë së Bashkuar. Disa pushtete ekzekutive dhe legjislative i janë transferuar, përkatësisht, Qeverisë Skoceze dhe Parlamentit Skocez.
    2. ^ ONS Standard Area Measurement, 'total extent of the realm'
    3. ^ ONS Standard Area Measurement, 'area to mean high water excluding inland water'
    4. ^ .scot nuk është një ccTLD, por një GeoTLD, e hapur për t'u përdorur nga të gjithë me një lidhje me Skocinë ose kulturën skoceze. .uk si pjesë e Mbretërisë së Bashkuar përdoret gjithashtu. ISO 3166-1 është GB, por .gb nuk përdoret.

    Referime

    [Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
    1. ^ a b "Scotland's Census 2022 - Ethnic group, national identity, language and religion - Chart data". Scotland's Census (në anglisht). 21 maj 2024. Arkivuar nga origjinali më 21 maj 2024. Marrë më 21 maj 2024.
    2. ^ "The Treaty of Berwick was signed – On this day in Scottish history". History Scotland (në anglisht). 3 tetor 2020. Arkivuar nga origjinali më 5 shkurt 2021. Marrë më 17 janar 2021.
    3. ^ a b "Standard Area Measurements for Administrative Areas (December 2023) in the UK". Open Geography Portal (në anglisht). Office for National Statistics. 31 maj 2024. Arkivuar nga origjinali më 7 qershor 2024. Marrë më 7 qershor 2024.
    4. ^ "Quality Assurance report – Unrounded population estimates and ethnic group, national identity, language and religion topic data". Scotland's Census (në anglisht). 21 maj 2024. Arkivuar nga origjinali më 28 maj 2024. Marrë më 28 maj 2024.
    5. ^ "GDP Quarterly National Accounts: 2023 Quarter 2 (April to June)". Scottish Government (në anglisht). 1 nëntor 2023. Arkivuar nga origjinali më 3 dhjetor 2023. Marrë më 29 nëntor 2023.
    6. ^ "Poverty and Income Inequality in Scotland 2020-23". Scottish Government (në anglisht). 21 mars 2024. Arkivuar nga origjinali më 28 shkurt 2024. Marrë më 14 maj 2024.
    7. ^ "Subnational HDI". Global Data Lab (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 15 gusht 2023. Marrë më 15 gusht 2023.
    8. ^ "Countries within a country". 10 Downing Street (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2010. Marrë më 24 gusht 2008. The United Kingdom is made up of four countries: England, Scotland, Wales and Northern Ireland
    9. ^ "Information for Journalists". Edinburgh, Inspiring Capital (në anglisht). Edinburghbrand.com. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2007. Marrë më 2007-09-20. "Edinburgh is Europe's sixth largest fund management centre".
    10. ^ "The Scottish Adjacent Waters Boundaries Order" (në anglisht). London: The Stationery Office Limited. 1999. ISBN 0 11 059052 X. Marrë më 2007-09-20.
    11. ^ "Parliament and Ireland" (në anglisht). London: The Houses of Parliament. Marrë më 26 dhjetor 2016.
    12. ^ John Ayto; Ian Crofton (2005). Brewer's Britain & Ireland : The History, Culture, Folklore and Etymology of 7500 Places in These Islands (në anglisht). WN. ISBN 030435385X.
    13. ^ The earliest known evidence is a flint arrowhead from Islay. See Moffat, Alistair (2005) Before Scotland: The Story of Scotland Before History. London. Thames & Hudson. Page 42.
    14. ^ Sites at Cramond dated to 8500 BC and near Kinloch, Rùm from 7700 BC provide the earliest known evidence of human occupation in Scotland. See "The Megalithic Portal and Megalith Map: Rubbish dump reveals time-capsule of Scotland's earliest settlements" megalithic.co.uk. Retrieved 10 February 2008 and Edwards, Kevin J. and Whittington, Graeme "Vegetation Change" in Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003) Scotland After the Ice Age: Environment, Archaeology and History, 8000 BC–AD 1000. Edinburgh. Edinburgh University Press. Page 70.
    15. ^ Pryor, Francis (2003). Britain BC (në anglisht). London: HarperPerennial. fq. 98–104 & 246–250. ISBN 978-0-00-712693-4.
    16. ^ Hanson, William S. The Roman Presence: Brief Interludes, in Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003) Scotland After the Ice Age: Environment, Archeology and History, 8000 BC - AD 1000. Edinburgh. Edinburgh University Press
    17. ^ a b Snyder, Christopher A. (2003), The Britons (në anglisht), Blackwell Publishing, ISBN 0-631-22260-X
    18. ^ Robertson, Anne S. (1960) The Antonine Wall. Glasgow Archaeological Society.
    19. ^ Peter Heather, "State Formation in Europe in the First Millennium A.D.", in Barbara Crawford (ed.), Scotland in Dark Ages Europe, (Aberdeen, 1994), pp. 47–63
    20. ^ For instance, Alex Woolf, "The Verturian Hegemony: a mirror in the North", in M. P. Brown & C. A. Farr, (eds.), Mercia: an Anglo-Saxon Kingdom in Europe, (Leicester, 2001), pp. 106–11.
    21. ^ Brown, Dauvit (1997). "Dunkeld and the origin of Scottish identity". Innes Review (në anglisht). Glasgow: Scottish Catholic Historical Association (48): 112–124. reprinted in Dauvit Broun and Thomas Owen Clancy (eds.), (1999)Spes Scotorum: Hope of Scots, Edinburgh: T.& T.Clark, pp. 95–111. ISBN 978-0-567-08682-2
    22. ^ Brown, Dauvit (2001). "Kenneth mac Alpin". përmbledhur nga M. Lynch (red.). The Oxford Companion to Scottish History (në anglisht). Oxford: Oxford University Press. fq. 359. ISBN 978-0192116963.
    23. ^ Foster, Sally (1996). Picts, Gaels and Scots (Historic Scotland) (në anglisht). London: Batsford. ISBN 978-0713474855.
    24. ^ Withers, Charles W.J. (1984). Gaelic in Scotland, 1698–1981 (në anglisht). Edinburgh: John Donald. fq. 16–41. ISBN 9780859760973.
    25. ^ Thomas Owen Clancy. "Gaelic Scotland: a brief history" (në anglisht). Bòrd na Gàidhlig. Arkivuar nga origjinali më 11 shtator 2007. Marrë më 2007-09-21.
    26. ^ Ross, David (2002). Chronology of Scottish History (në anglisht). Geddes & Grosset. fq. 56. ISBN 1-85534-380-0. 1603: James VI becomes James I of England in the Union of the Crowns, and leaves Edinburgh for London
    27. ^ TM Devine (1999) op cit "…Stated that the Scots Parliament had the right to decide on Queen Anne's successor, and that England and Scotland could not have the same sovereign in the future unless the London Parliament granted Scots 'Free Communication of trade'…"
    28. ^ Harvie, Christopher (1981) No Gods and Precious Few Heroes: Scotland 1914–80. London. Edward Arnold.
    29. ^ See Stewart, Heather, "Celtic Tiger Burns Brighter at Holyrood, The Guardian Unlimited, 6 May 2007 for an account of Scotland's economic challenges, especially after the dotcom downturn, as it competes with the emerging Eastern European economies.
    30. ^ "National Planning Framework for Scotland" Arkivuar 20 janar 2012 tek Wayback Machine Scottish Government publication, (web-page last updated 6 April 2006), which states "Since the 1970s, the development of North Sea oil and gas fields has made an important contribution to the Scottish economy, and underpinned prosperity in the North-East." Retrieved on 7 November 2007.
    31. ^ BBC Scotland News Online "Scotland begins pub smoking ban", BBC Scotland News, 2006-03-26. Retrieved on 2006-07-17.
    32. ^ "Scotland Office Charter". Scotland Office website (në anglisht). 2004-08-09. Arkivuar nga origjinali më 30 tetor 2007. Marrë më 2007-12-22.
    33. ^ "Government of Scotland Facts" Arkivuar 3 maj 2010 tek Wayback Machine Scotland.org - The Official Online Gateway. Retrieved 26 September 2007.
    34. ^ With respect to Scotland the phrase "unitary authority" is merely descriptive; in the United Kingdom the phrase "Unitary Authority" as a designation is specific to English local government areas.
    35. ^ Whitaker's Almanack (1991) London. J. Whitaker and Sons.
    36. ^ Munro, D (1999). Scotland Atlas and Gazetteer (në anglisht). Harper Collins. fq. 1–2.
    37. ^ "Uniting the Kingdoms?" National Archives. Retrieved 2006-11-21
    38. ^ Mackie, J.D. (1969) A History of Scotland. London. Penguin.
    39. ^ Shih "Centre of Scotland" Newtonmore.com. Retrieved 7 September 2012.
    40. ^ Keay, J. & Keay, J. (1994) Collins Encyclopaedia of Scotland. London. HarperCollins. Pages 734 and 930.
    41. ^ "Tay". Encarta (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 maj 2008. Marrë më 21 mars 2008.
    42. ^ "BBC Weather: UK Records" (në anglisht). BBC.co.uk. Arkivuar nga origjinali më 2 dhjetor 2010. Marrë më 21 shtator 2007. The same temperature was also recorded in Braemar on 10 January 1982 and at Altnaharra, Highland, on 30 December 1995.
    43. ^ a b "Climate: Scotland" (në anglisht). Met Office. Arkivuar nga origjinali më 28 janar 2001. Marrë më 2006-09-14.
    44. ^ "Scottish Weather Part One" (në anglisht). BBC. Arkivuar nga origjinali më 26 janar 2011. Marrë më 21 shtator 2007.
    45. ^ Milner M. and Treanor J. (1999-06-02). "Devolution may broaden financial sector's view" (në anglisht). The Guardian. Marrë më 2006-08-08.
    46. ^ Scottish Government. "Export Statistics Scotland – Publication" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 shkurt 2016. Marrë më 14 dhjetor 2014.
    47. ^ The Scottish Executive (2006). "Scottish Economic Statistics" (në anglisht). The Scottish Executive. Arkivuar nga origjinali më 20 prill 2007. Marrë më 2007-04-12.
    48. ^ Office of National Statistics (2006-12-15). "Regional, sub-regional and local gross value added 2005" (PDF) (në anglisht). Office of National Statistics. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 9 janar 2007. Marrë më 2007-04-12.
    49. ^ "Scottish Banknotes: The Treasury's Symbolic Hostage in the Independence Debate". The Guardian (në anglisht). Marrë më 26 maj 2014.
    50. ^ The Scotsman 27 March 2007. "Special Report—Business Class"
    51. ^ "Highlands and Islands Airports - Airport Information" Highlands and Islands Airports Limited. Retrieved on 26 September 2007.
    52. ^ Keay, J. & Keay, J. (1994) Collins Encyclopaedia of Scotland. London. HarperCollins.ISBN 0-00-255082-2
    53. ^ "Disaggregating Network Rail's expenditure and revenue allowance and future price control framework: a consultation (June 2005)" Office of Rail Regulation. Retrieved on 2 November 2007.
    54. ^ "Scotland's mid year population estimates" (në anglisht). General Register Office for Scotland. 2007-04-26. Arkivuar nga origjinali më 21 prill 2008. Marrë më 2007-04-26.
    55. ^ "Great Britain and Northern Ireland: Scotland. All settlements (urban areas) in Scotland of more than 20,000 inhabitants." citypopulation.de. Retrieved 26 September 2007.
    56. ^ "Did You Know?—Scotland's Cities" rampantscotland.com Retrieved 26 September 2007.
    57. ^ Clapperton, C.M. (ed) (1983) Scotland: A New Study. London. David & Charles.
    58. ^ Miller, J. (2004) Inverness. Edinburgh. Birlinn. ISBN 978-1-84158-296-2
    59. ^ "New Towns". Bbc.co.uk (në anglisht). Marrë më 17 shtator 2014.
    60. ^ "Scotland speaks Urdu" (2004)Urdustan.net. Retrieved 26 September 2007.
    61. ^ a b "Ethnic groups, Scotland, 2001 and 2011" (PDF) (në anglisht). The Scottish Government. Marrë më 9 dhjetor 2013.
    62. ^ The Pole Position (6 August 2005). Glasgow. Sunday Herald newspaper.
    63. ^ "Scotland's population reaches record of high of 5.25 million" (në anglisht). The Courier. 3 gusht 2012. Marrë më 3 janar 2014.
    64. ^ "Table Q1: Births, stillbirths, deaths, marriages and civil partnerships, numbers and rates, Scotland, quarterly, 2002 to 2012" (PDF) (në anglisht). General Register Office for Scotland. Marrë më 1 maj 2013.
    65. ^ "A Guide to Education and Training in Scotland - "the broad education long regarded as characteristic of Scotland"" (në anglisht). Scottish Government. Arkivuar nga origjinali më 19 janar 2012. Marrë më 2007-10-18.
    66. ^ "Intro to Scottish Education". The Scottish Education Act of 1696 heralded the first National system of education in the World since ancient Sparta (në anglisht). www.siliconglen.com. Marrë më 2007-03-07.
    67. ^ "Schools and schooling" in M. Lynch (ed.), The Oxford Companion to Scottish History, (Oxford, 2001), pp. 561–563.
    68. ^ "A Curriculum Framework for Children 3–5" (PDF) (në anglisht). Scottish Executive. Arkivuar nga origjinali (pdf) më 14 qershor 2007. Marrë më 2007-05-06.
    69. ^ "5–14 Curriculum: Guidelines" (në anglisht). Learning and Teaching Scotland. Arkivuar nga origjinali më 27 prill 2007. Marrë më 2007-05-06.
    70. ^ "The Scottish Exam System" Arkivuar 14 shkurt 2008 tek Wayback Machine Scottish Council of Independent Schools. Retrieved on 26 September 2007.
    71. ^ "Welcome to the Carnegie Trust for the Universities of Scotland" (në anglisht). Carnegie Trust for the Universities of Scotland. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2007. Marrë më 2007-10-18.
    72. ^ "Understanding Scottish Qualifications" (në anglisht). Scottish Agricultural College. Arkivuar nga origjinali më 22 maj 2012. Marrë më 2007-10-18.
    73. ^ "A Framework for Higher Education in Scotland: Higher Education Review Phase 2" (në anglisht). Scottish Government. Arkivuar nga origjinali më 19 janar 2012. Marrë më 2007-10-18.
    74. ^ "What is higher education?" (PDF) (në anglisht). Universities Scotland. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 mars 2004. Marrë më 2007-10-18.
    75. ^ "Analysis of Religion in the 2001 Census" (në anglisht). General Register Office for Scotland. Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2007. Marrë më 2007-09-26.
    76. ^ "Best Scottish Band of All Time" (në anglisht). The List. Marrë më 2006-08-02.
    77. ^ "National identity" in M. Lynch (ed.), The Oxford Companion to Scottish History, (Oxford, 2001), pp. 437–444.
    78. ^ Keay, J. & Keay, J. (1994) Collins Encyclopaedia of Scotland. London. HarperCollins. Page 936.
    79. ^ "Symbols of Scotland—Index" Rampant Scotland. Marrë më 22 shtator 2007
    80. ^ "Anthem demand falls on deaf ears". BBC Scotland News (në anglisht). 2004-11-24. Marrë më 2006-09-13.
    81. ^ "Explanatory Notes to St. Andrew's Day Bank Holiday (Scotland) Act 2007" Arkivuar 1 tetor 2007 tek Wayback Machine Office of Public Sector Information. Marrë më 22 shtator 2007

    Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Skocia&oldid=2711607"