Róśa (fiōr)

La róśa l'è na piànta a fiōr dla famìja dal Rosaceae ch'l'à dâ 'l nóm a 'l culōr róśa. La daśvèṅ da l'Europa e da l'Àśia. Al sò gambi i èṅ pîni 'd spini tant ch'a gh'è 'n dit ch'al fà “A n gh'è róśa sénsa spini” par dir ch'anc i quèi più bèi i gh'aṅ al sò arvèrs dla mdaja. I vàṅ piantàdi in Aṿtòṅ o a la fiṅ d'l Invéran s'a fà dimóndi fréd e pò a gh'è da dar-ag dal cuncìm quànd i s darsédan. C'n i pètai i s faṅ i parfùm dimóndi bòṅ.

La s divìd in sènt-sinquànta spéci a 'l incìrca, qvéli ch'i s càtan da piò in Itàglia i èṅ al Róśi canìni (ch'i èṅ cgnusùdi anc cuma Róśi mati o Róśi salvàdghi) ma i gh'èṅ anc al Róśi gàlichi (ch'i s càtan bèṅ in dla tèra cun di giaròṅ), al Róśi glàuchi (i vìv'n in di Alpi), al Róśi pendulìni (al sò pòst i èṅ al muntàgni dl'Élt Itàglia) e al Róśi sempervirens.

In gènar i èṅ élti da vint cm a soquànt métar e i fiurìs'n in Primavéra. P'r avér di fiōr bèi a gh'è da pudàr-i da spés e minga daquàr-i tròp, specialmènt in di dè sut, parchè al fój mój i prévan malàr-as. Al róśi i patìsan dimóndi gl'insèt, ch'i i màgnan, e anc i funś ch'i i màcian ma i pōl'n anc śbuśìr-li.

Al culōr dla róśa al s pòrta adrē di significàt e di sìmbui.

• Rós: pasiòṅ e amōr
• Rós scûr: belésa e elegànsa
• Róśa: simpatìa e rispèt
• Celèst: miràcui
• Biànc: inusénsa e anma sénsa maci
• Śal: invìdia, còran, amōr ch'al s in và, urgój e vargóggna
• Aràns: pasiòṅ dimóndi élta
• Griś: maladìa e èsar vèć
• Négar: sès e mòrt

Cal fiōr chè 'l è anc al sìbul dal sucialìśum, arcurdànd la Rosa Luxemburg.