Στόβοι
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Στόβοι | |
|---|---|
 | |
  Στόβοι | |
| Χώρα | Βόρεια Μακεδονία |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Γκράντσκο |
| Υψόμετρο | 131 μέτρα |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Οι Στόβοι ήταν αρχαία πόλη της Παιονίας, που στη συνέχεια κατακτήθηκε από τους Μακεδόνες και αργότερα έγινε πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Δεύτερης Μακεδονίας (Macedonia Salutaris ή Macedonia Secunda). Σήμερα βρίσκεται κοντά στην πόλη Γκράντσκο της Βόρειας Μακεδονίας, πάνω στον άξονα που οδηγεί από το Δούναβη στο Αιγαίο Πέλαγος, και θεωρείται ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος στη χώρα. Η πόλη κτίστηκε στο σημείο όπου ο ποταμός Εριγώνας ενώνεται με τον Αξιό, κάτι που της προσέδωσε μεγάλη εμπορική και στρατηγική σημασία.
Η εποχή πριν τους Ρωμαίους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Στόβοι εξελίχθηκαν ιστορικά με βάση τον αρχικό πυρήνα που είχαν ιδρύσει οι Παίονες την Αρχαϊκή εποχή. Η αρχική πόλη βρισκόταν στη βόρεια πλευρά ενός υψιπέδου και είχε έκταση περίπου 25 στρεμμάτων.. Η εγγύτητά της στη συμβολή των ποταμών Εριγώνα και Αξιού καθώς και η θέση της στην εύφορη κοιλάδα του κεντρικού Αξιού της επέτρεψε να αναπτύξει γρήγορα ακμάζουσα οικονομία και εμπόριο, ενώ το κοντινό όρος Κλέπα ήταν προσοδοφόρος πηγή μάρμαρου. Ο αρχικός Παιονικός οικισμός αργότερα συμπληρώθηκε και από άλλες μεταναστευτικές ομάδες. Πιστεύεται ότι το 217 π.Χ. ο Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας κατέλαβε την Παιονία κατά την εκστρατεία του κατά των Δαρδάνων, που είχαν εισβάλει στα Βυλάζωρα, τη μεγαλύτερη πόλη της Παιονίας.
Η Ρωμαϊκή περίοδος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 168 π.Χ. οι Ρωμαίοι νίκησαν τον Περσέα και διαίρεσαν τη Μακεδονία σε τέσσερις κατ' όνομα ανεξάρτητες δημοκρατίες. Η πόλη αναφέρεται για πρώτη φορά το 197 π.Χ. από το Λίβιο. Το 148 π.Χ. οι τέσσερις περιοχές της Μακεδονίας συνενώθηκαν σε μια ενιαία Ρωμαϊκή επαρχία. Επί της βασιλείας του Αυγούστου οι Στόβοι μεγάλωσαν σε μέγεθος και πληθυσμό. Η πόλη αναπτύχθηκε περισσότερο μετά το 69 μ.Χ., οπότε ανακηρύχθηκε ισοπολίτιδα πόλη (municipium) και άρχισε να κόβει νομίσματα με την επιγραφή Municipium Stobensium. Οι πολίτες των Στόβων απολάμβαναν το Ius Italicum (Ιταλικό Νόμο) και ήταν πολίτες της Ρώμης. Τη Ρωμαϊκή εποχή οι Στόβοι ήταν πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής επαρχίας Δεύτερη Μακεδονία. Το 388 ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' διέμεινε στην πόλη. Από τα τέλη του 5ου αιώνα η πόλη γνώρισε σειρά καταστροφών. Το 479 λεηλατήθηκε από το Θεοδώριχο, βασιλιά των Οστρογότθων. Οι πολίτες ανοικοδόμησαν την πόλη αλλά το 518 χτυπήθηκε από ισχυρό σεισμό. Αβαροσλαβικές επιδρομές κατά τον 6ο αιώνα κατέστρεψαν την οικονομία και τις υποδομές της πόλης.
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το όνομα Στόβοι είναι Παιονική λέξη που σημαίνει "στύλος, πυλώνας» και είναι συγγενές με το Παλαιοπρωσικό στάμπις "βράχος", το Παλαιοσλαβονικό στόμπορου "πυλώνας", το Αγγλικό staff "ράβδος", το Παλαιοαγγλικό stapol "στύλος" και το αρχαϊκό Ελληνικό στόβος "κατσάδα, χυδαία γλώσσα", το Αρχαιοελληνικό στέφειν "περιδένω, περικυκλώνω" και σταφυλή "αμπέλι, τσαμπί σταφύλι" και το Μεσαιωνικό Ιρλανδικό sab "κοντάρι". Ενα τέτοιο όνομα υποδηλώνει ότι ήταν ο τόπος ενός μεγάλου τοπικού λατρευτικού στύλου, αν και δεν υπάρχει καμία απόδειξη γι 'αυτό.
Χρονικό των ανασκαφών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Μουσείο του Βελιγραδίου ήταν ο πρώτος και μοναδικός φορέας που διερεύνησε την πόλη από το 1924 έως το 1936. Σέρβοι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πρώτα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια της πόλης και στη συνέχεια το θέατρό της, που χτίστηκε τον 3ο αιώνα, και θρησκευτικά αντικείμενα από το κεντρικό και το δυτικό τμήμα της. Οι έρευνες στην πόλη έληξαν επίσημα το 1940. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκαν υστεροελληνιστικοί τάφοι στο ανάκτορο του Περιστέριου, πολλά από τα οποία είχαν επικαλυφθεί από κτίρια. Το 1970 ανακαλύφθηκαν 55 τάφοι μεταξύ της Βόρειας και της Κεντρικής Βασιλικής και στη δυτική νεκρόπολη. Το 1955 στο νότιο τμήμα της Βόρειας Βασιλικής ανακαλύφθηκαν 23 σλαβικοί τάφοι που χρονολογούνται από τον 9ο ως το 12ο αιώνα. Χάλκινα αγάλματα από τους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους, καθώς και κεραμικά αντικείμενα από τη Νεολιθική εποχή ανακαλύφθηκαν στα δύο τμήματα της αστικής βασιλικής. Ένα παλαιότερο τμήμα της δεύτερης συναγωγής ανακαλύφθηκε στην Κεντρική Βασιλική, καθώς και αρχιτεκτονικά μέλη και 23 σλαβικοί τάφοι στη Βόρεια Βασιλική. Τα πιο σημαντικά ευρήματα αποκαλύφθηκαν μεταξύ 1970 και 1980 από Γιουγκοσλάβους και Αμερικανούς αρχαιολόγους. Την περίοδο αυτή ανακαλύφθηκαν περισσότερα κτίρια και νέες εργασίες αποκάλυψαν περισσότερα ψηφιδωτά στη δυτική νεκρόπολη, την Casa Romana και στο δίκτυο ύδρευσης της πόλης. Από το 1981 ως το 1988 ήρθε στο φως η Επισκοπική Βασιλική. Αυτές οι έρευνες επιβεβαίωσαν προβλέψεις σχετικά με τη θρησκεία, τον πολιτισμό και την καθημερινή ζωή του πληθυσμού της πόλης.
Ένα καλά διατηρημένο μαρμάρινο κεφάλι του Αυγούστου ανακαλύφθηκε στους Στόβους τον Απρίλιο του 2009.
Θρησκεία στους Στόβους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μια αρχαία συναγωγή που χρονολογείται από τον 4ο ή 3ο αιώνα π.Χ. πιστοποιεί την εβραϊκή παρουσία στην πόλη.
Το Μεγάλο Ανάκτορο κοντά στο ανατολικό τείχος της πόλης κτίστηκε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο και περιέχει όμορφες τοιχογραφίες. Ο ναός της Νέμεσης στο θέατρο καθώς και θρησκευτικά αντικείμενα που σχετίζονται με την Υγεία, τον Τελεσφόρο, την Αρτεμη, τον Απόλλωνα, το Γιούπιτερ (Δία), το Διόνυσο και την Ήρα ήταν κοινά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο οι Στόβοι ήταν έδρα επισκοπής από το 325, όταν ο επίσκοπος Βούδιος έλαβε μέρος στην Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας. Οι Στόβοι είναι μια από τις λίγες πόλεις της ύστερη αρχαιότητας και της παλαιοχριστιανικής περιόδου, όπου σώζεται μεγάλος αριθμός ψηφιδωτών. Από τον 4ο ως τον 5ο αιώνα χτίστηκαν πολλές μεγάλες εκκλησίες, που ήταν γνωστέρς για την εσωτερική τους διακόσμηση, τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες τους. Διακοσμητικά ψηφιδωτά σώζωνται επίσης σε ιδιωτικά πολυτελ κτίρια από την Ύστερη Αρχαιότητα, όπως οι επαύλεις του Θεοδοσίου, του Πολυχαρμοσίου και του Περιστερίου. Νέα αρχαιολογική έρευνα έχει δείξει ότι όλες οι χριστιανικές βασιλικές που έχουν ανακαλυφθεί στην πόλη μέχρι σήμερα χτίστηκαν πάνω στα αρχαία κτίρια.
Αρχαιολογικοί χώροι στους Στόβους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Βόρεια Βασιλική έχει τρία κύρια μέρη: ένα νάρθηκα, ένα εξωνάρθηκα που χωρίζεται με κιονοστοιχίες και ένα αίθριο κατασκευασμένο κυρίως από μάρμαρο. Στο βόρειο τμήμα υπάρχει ένα Βαπτιστήριο και στο νότιο τμήμα σλαβικοί τάφοι. Η εκκλησία, που χτίστηκε στις αρχές του 5ου αιώνα, είναι προσβάσιμη από την οδό Via Principalis Inferior. Η Αστική Βασιλική βρίσκεται νότια της βόρειας βασιλικής και ανακαλύφθηκε το 1937. Το 1956 οι αρχαιολόγοι βρήκαν ότι υπήρχαν επτά οικοδομικές φάσεις. Μεταξύ της Βόρειας και της Αστικής Βασιλικής είναι τα αρχαία "Thermae Minores", ή "ΜΙκρά Λουτρά", από ογκόλιθους.
Η Κεντρική Βασιλική και η Συναγωγή είναι προσβάσιμες από την οδό Via Principalis. Η Κεντρική Βασιλική χτίστηκε πάνω σε μια συναγωγή στις αρχές του 5ου αιώνα και είχε δύο οικοδομικές φάσεις. Το πάτωμα της Συναγωγής ανακαλύφθηκε 1,5 m κάτω από το δάπεδο της Κεντρικής Βασιλικής. Χρονολογούμενη από τον 4ο αιώνα, χτίστηκε πάνω σε παλαιότερη συναγωγή του 3ου αιώνα, που ιδρύθηκε από τον πατέρα της Συναγωγής των Στόβων, Τιβέριο Κλαύδιο Πολύχαρμο. Στο εσωτερικο της υπήρχαν δύο αγγεία του 121-125.
Ο Οίκος των Ψαλμών, μπροστά από την Κεντρική Βασιλική, έχει μια αίθουσα με ψηφιδωτό δάπεδο, ένα δωμάτιο με κιονοστοιχίες, μια μεγάλη πισίνα και στήλες στο δυτικό τμήμα της αυλής.
Η Via Axia είναι ένας από τους κύριους δρόμους των Στόβων, με προσανατολισμό ανατολικά-δυτικά. Μόνο ένα μικρό μέρος του δρόμου έχει αποκαλυφθεί.
Η Κεντρική Δημόσια Κρήνη της Πόλης βρίσκεται σε μια μικρή πλατεία που δημιουργήθηκε από τους δρόμους Via Axia και Via Principalis Inferior
Τα Magnae Thermae, ή Μεγάλα Λουτρά, που ανακαλύφθηκαν το 1931, αποτελούνταν από δύο τμήματα: μια μεγάλη αίθουσα με ένα άγαλμα και μια πισίνα κατασκευασμένη από ογκόλιθους. Τα ανακατασκευασμένα λουτρά ήταν σε χρήση μέχρι τα τέλη του 6ου αιώνα.
Η Via Principalis Inferior ήταν ένας σημαντικός δρόμος της πόλης που οδηγούσε από την κεντρική βασιλική στην κεντρική κρήνη της πόλης και στη συνέχεια στην οικία του Παρτένιου, το Ανάκτορο του Θεοδοσίου και τον Οίκο των Ψαλμών.
Ο Οίκος του Περιστερίου ήταν ένα μεγάλο συγκρότημα κατοικιών για πολλές οικογένειες και είχε επίσης αίθουσες για καταστήματα. Στην οικογένεια Περιστερίου ανήκαν τα δωμάτια στο νότιο τμήμα του συγκροτήματος. Το κεντρικό τμήμα αυτού του συγκροτήματος είναι μια αυλή κάτω από τον ανοικτό ουρανό, με κρήνες στη δυτική πλευρά. Στο ανατολικό τμήμα είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ψηφιδωτού δαπέδού και στη μέση υπάρχει ένα σιντριβάνι από μάρμαρο. Το συγκρότημα και τα ψηφιδωτά χρονολογούνται από τα τέλη του 4ου ή τις αρχές του 5ου αιώνα. Ο δρόμος Via Theodosia είναι παράλληλη στη Via Axia και βρίσκεται μεταξύ του Οίκου του Περιστερίου και του Ανακτόρου του Θεοδοσίου.
Το Ανάκτορο του Θεοδοσίου ήταν εκεί όπου ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος διέμενε αρχικά, όταν ήταν στους Στόβους. Το πάτωμα είναι καλυμμένο με μάρμαρο και το περιστύλιο με ψηφιδωτά τεχνικής "opus sectile". Οι άλλες αίθουσες είναι επίσης διακοσμημένες και χρονολογούνται από τον 4ο ως τον 5ο αιώνα.
Ο Οίκος του Παρτένιου βρίσκεται κοντά στο νότιο τμήμα του Ανακτόρου του Θεοδοσίου και συνδέεται με αυτό με έναν τοίχο, κάνοντάς το ένα κτήριο σε σχήμα L.
Η Βαλαβίτσα (Domus Fullonica) είναι ένα συγκρότημα συνδεόμενων καταστημάτων και κατοικιών, χτισμένο πάνω σε παλαιότερη κατασκευή. Το όνομα περιγράφει μόνο μια προηγούμενη φάση του συγκροτήματος, καθώς αργότερα τον 5ο αιώνα υπήρχε επίσης ένα εργαστήριο ζωγραφικής και ταπητουργίας. Το συγκρότημα ήταν σε χρήση από τον 1ο ως τον 6ο αιώνα.
Η Επισκοπική Βασιλική, που χρονολογείται από τον 5ο και 6ο αιώνα, με ένα βαπτιστήριο στα νότια. Ένα παγώνι από ψηφιδωτό δάπεδο του βαπτιστηρίου της απεικονίζεται στην οπίσθια όψη του χαρτονομίσματος των 10 δηναρίων, που εκδόθηκε το 1996, και του νομίσματος των 10 δηναρίων, που εκδόθηκε το 2008.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Η ιστοσελίδα του αρχαιολογικού χώρου στην ΠΓΔΜ
- Αναφορές του περιηγητή Leake Martin William στους Στόβους, στην σχετική ιστοσελίδα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
