Ασώτιος Α΄ της Αρμενίας

Ασώτιος Α΄ της Αρμενίας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Աշոտ Ա (Αρμενικά)
Γέννηση	820
Θάνατος	890[1] Γογαρινή
Θρησκεία	Αρμενική Αποστολική Εκκλησία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης μονάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Katranide I[2]
Τέκνα	Σοπί Μπαγκρατουνί[2] Σεμπάδ Α΄ της Αρμενίας[2] Σαπούχ Μπαγκρατουνί[2] αγνώστων στοιχείων Μπαγκρατουνί[2] Σαχάκ Μπαγκρατουνί Δαυίδ Μπαγκρατουνί Μαριάμ Μπαγκρατουνί
Γονείς	Σεμπάδ Η΄ ο Βαγρατίδης και Hripsime princess
Αδέλφια	Σμπατ Μπαγκρατουνί Σαπούχ Μπαγκρατουνί Μουσέγ Μπαγκρατουνί Αμπάς Μπαγκρατουνί
Οικογένεια	Δυναστεία των Μπαγκρατουνί
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Γκαγκίκ Β΄ της Αρμενίας (από 855)[1]
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ασότ/Ασώτιος Α΄, αρμενικά: Աշոտ Ա‎‎ Ashot I (π. 820 – 890) από τον Οίκο των Βαγρατιδών ήταν βασιλιάς της Αρμενίας, αυτός που επέφερε την αρχή της δεύτερης χρυσής εποχής της Αρμενίας (862 – 977). Ήταν γνωστός ως Aσώτ ο Μέγας (Աշոտ Մեծ).

Ήταν γιος του Σμπατ Η΄ του Ομολογητή, πρίγκιπα της Αρμενίας και της συζύγου του Ριψίμε. Ο Σμπατ Η΄ ήταν ανώτατος διοικητής (sparapet) και γιος του Aσώτ Δ΄ Μσακέρ πρίγκιπα της Αρμενίας (κυβ. 806–826). ^[3] Ο Ασότ Α΄ είχε επίσης έναν αδελφό, που ονομαζόταν Aμπάς. Η οικογένεια των Βαγρατιδών ήταν από τις πιο ισχυρές στο βασίλειο, μαζί με τους Αρτσρουνί. Και οι δύο οικογένειες αγωνίστηκαν για την εξουσία μέσω των πολέμων ενάντια στους Άραβες εισβολείς. Το βασίλειο καταλήφθηκε αργότερα από Αρμένιους, που ανέτρεψαν την Αραβική κυβέρνηση. Ο Σμπατ Η΄ εξορίστηκε στη Σαμάρα, όπου αργότερα απεβίωσε. ^[4] Ο Ασότ Α΄ συνέχισε να ζει στη συνοικία του πατέρα του, ^[5] που βρισκόταν γύρω από την πόλη Μπαγκαράν. ^[6] Ήταν νυμφευμένος με την Κατρανίντε. ^[7] Όπως και ο Σμπατ Η΄ πριν από αυτόν, ο Aσώτ Α΄ ονομάστηκε sparapet το 856 από τον Αββασίδη χαλίφη αλ-Μουταβακίλ. ^[8]

Κατά τη διάρκεια των Αραβο-Βυζαντινών Πολέμων, μεγάλο μέρος της επικράτειας του Aσώτ Α΄ βρισκόταν κοντά στον κύριο τόπο της σύγκρουσης. Το 862 ο Aσώτ Α΄ αναγνωρίστηκε ως πρίγκιπας των πριγκίπων της Αρμενίας από τον Αββασίδη χαλίφη αλ-Μουσταΐν, ο οποίος είδε την απονομή τού τίτλου ως μέτρο προστασίας έναντι των τοπικών αυτόνομων εμίρηδων. ^{[9] [10]} Αυτός ο τίτλος ουσιαστικά παραχωρούσε στον Ασότ Α΄ το καθεστώς του de facto βασιλιά ^[11] και τον τοποθέτησε σε παρόμοιο επίπεδο εξουσίας με τους εμίρηδες, ^[9] αλλά δεν επέτρεπε στον Ασότ Α΄ να έχει διοικητική κυριαρχία στο βασίλειο. ^[12] Ο Ασότ Α΄ διατήρησε αυτό το καθεστώς κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Αββασιδών Χαλιφών αλ-Μουτάζ (866–869), Αλ-Μουχταντί (869–870) και αλ-Μουταμίντ (870–892).

Ο Ασότ Α΄ προσάρτησε το Μπαγκρεβάντ το 862, λίγο μετά το τέλος του επικεφαλής της εκεί κυβερνώσας δυναστείας των Μαμικονικάν, του Γκριγκόρ Μαμικονικάν. ^[5] Ο Ασότ Α΄ μεσολάβησε μεταξύ των Γκριγκόρ-Ντερενίκ Αρτσρούνι και Γκουργκέν Αρτσρούνι, εξαδέλφων και μελών της οικογένειας Αρτσρούνι, που ήλεγχε το Βασπουρακάν. ^[5] Στη συνέχεια ο Ασότ Α΄ αιχμαλώτισε τον Γκριγκόρ-Ντερενίκ ^[13] και μείωσε το μέγεθος των επαρχιών γύρω από το Βαν. ^[14] Τελικά ο Ασότ Α΄ απελευθέρωσε τον Γκριγκόρ-Ντερενίκ για να αποφύγει περαιτέρω σύγκρουση με την οικογένεια Αρτσρούνι. Ο Ασότ Α΄ κανόνισε αργότερα έναν γάμο μεταξύ της κόρης του Σοφίε και τού Γκριγκόρ-Ντερενίκ, προκειμένου να συμφιλιωθούν. ^[15] Ο Ασότ Α΄ ενίσχυσε επίσης τις σχέσεις με τη δυναστεία των Σιουνία κανονίζοντας έναν άλλο γάμο μεταξύ της δεύτερης κόρης του, Μαριάμ, με τον πρίγκιπα Βασάκ Γκαμπούρ Δ΄. ^[16] Αυτοί οι οικογενειακοί δεσμοί βοήθησαν στην ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των γιων τού Ασότ Α΄ και των γύρω δυναστειών.

Ο Ασότ Α΄ χρησιμοποίησε αυτή την υποστήριξη για να διεξαγάγει πόλεμο εναντίον των εμίρηδων. Ξεκίνησε νικώντας τους Καϋσίτες του Μαναζκέρτ το 863, ^[17] με τη βοήθεια τού αδελφού του και sparapet Αμπάς των Βαγρατιδών. ^[5] Το 877 άρχισε να πολεμά ενάντια στον εμίρη της πόλης Μπαρντά και τού κυβερνήτη (ostikan) αυτής. Ωστόσο η αποτυχία αυτού τού κυβερνήτη οδήγησε στην αντικατάστασή του. ^[18] Ο νέος κυβερνήτης έκανε μυστική συνθήκη ειρήνης με τον εμίρη και πρόδωσε τον Ασότ Α΄. Ο Ασότ Α΄ έμαθε τη συνωμοσία εναντίον του και έστειλε τον Αμπάς να αφοπλίσει τον κυβερνήτη στο Ντβιν. Ο Αμπάς τον συνόδευσε στα σύνορα υπό τις διαταγές του Ασότ Α΄ για να αποτρέψει τα αντίποινα του χαλίφη. ^[19] Ο Ασότ Α΄ νίκησε τους εμίρηδες της Μπάρντα και του Μαναζκέρτ, πολιορκώντας την τελευταία πόλη το 884. Ωστόσο η πολιορκία σταμάτησε πρόωρα. Η πολιορκία έκανε τον Γκριγκόρ-Ντερενίκ να ανησυχήσει για τα σύνορα τού Ταρόν, το οποίο βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Γκριγκόρ-Ντερενίκ. ^[20] Ο Ασότ Α΄ απέκτησε τον έλεγχο των περιοχών Γκουγκάρκ και Ουτίκ ^[21] ήδη από το 860. ^[22]

Η εμβέλεια του Ασότ Α΄ επεκτάθηκε επίσης στην Ιβηρία του Καυκάσου, όπου μερικοί από τον Οίκο των Βαγραστιδών είχαν εγκατασταθεί στα τέλη του 7ου αι. Εκεί, γύρω στο 875, συνήψε συμμαχία με τον Βαγράτ Α΄ της Ιβηρίας, τον θετό αδελφό του, ενάντια στον αδελφό τού Βαγράτ Α΄, τον Γκουάραμ Μαμπάλι. ^[23] Μαζί ο Aσώτ Α΄ και ο Bαγράτ Α΄ νίκησαν τον Γκουάραμ. Το 881 ο Ασότ Α΄ συνήψε συμμαχία με τον Δαβίδ Α΄ της Ιβηρίας και τον Αδαρνάση Δ΄ της Ιβηρίας, γιο και εγγονό του Βαγράτ Α΄ αντίστοιχα, για να νικήσει τον γιο του Γκουάραμ, τον Νάσρα του Τάο-Κλαρτζέτι. ^[24]

Τότε αρκετοί επιφανείς Αρμένιοι, συμπεριλαμβανομένου του Γκριγκόρ-Νερενίκ του Βασπουρακάν, επέμειναν στη στέψη του Aσώτ Α΄. ^[25] Έτσι ο Ασότ Α΄ στέφθηκε βασιλιάς της Αρμενίας με τη συγκατάθεση του χαλίφη αλ-Μουταμίντ το 885 για να αποτρέψει την εισβολή στην Αρμενική επικράτεια από τον Βασίλειο Α΄ τον Μακεδόνα, Αυτοκράτορα Αρμενικής καταγωγής. ^[26] Ως αποτέλεσμα της στέψης του, ο Ασότ Α΄ αποκατέστησε την Αρμενική μοναρχία και έγινε ο ιδρυτής τού μεσαιωνικού βασιλείου της Αρμενίας, γνωστού επίσης ως Αρμενία των Βαγρατιδών, που πήρε το όνομά του από την κυριαρχία τού Οίκου τους. Το βασίλειο των Βαγρατιδών διήρκεσε μέχρι το 1045, όταν προσαρτήθηκε στη Ρωμαϊκή/Βυζαντινή Αυτοκρατορία. ^[27]

Παρά την ιδιότητά του, ο Ασότ Α΄ παρέμεινε υποχείριο του χαλίφη και τέθηκε υπό την επίβλεψη των εμιρών του Αζερμπαϊτζάν. ^[28] Κάθε Αρμένιος πρίγκιπας περιήλθε υπό την εξουσία του Ασότ Α΄ (αν και ο Ασότ Α΄ ήταν με την έννοια τού primus inter pares ^[29]). Το Ντβιν και τα εμιράτα Mαναζκέρτ και Kαρίν (και σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Ζ΄ των Μακεδόνων το Χοΐ και το Σαλμάς) ^[30] περιέπεσαν επίσης υπό τον έλεγχο του Aσώτ Α΄, παρά την απροθυμία των τοπικών κυβερνήσεων να τον δεχτούν. ^[28] Ο εμίρης του Mαναζκέρτ νικήθηκε με αυτόν τον τρόπο και αναγκάστηκε να υποταχθεί στην κυριαρχία του Aσώτ Α΄ το 885 ^[31].

Η επιρροή του Ασότ Α΄ συνεχίστηκε όχι μόνο στην Αρμενία, αλλά και στην Ιβηρική. Μετά το τέλος του Γκριγκόρ-Ντερενίκ Aστσρουνί το 887, ο Aσώτ Α΄ έθεσε τον εγγονό του (και γιο του Γκριγκόρ-Ντερενίκ), Aσώτ-Σαγκίς Αστσρουνί, υπό την κυριαρχία του συγγενή Γκαγκίκ-Aμπουβερβάν Aρτσρουνί. ^[32] Το 887 και το 888 ο Aσώτ Α΄ υποστήριξε τον ανιψιό του Aδαρνάση Δ΄ της Ιβηρίας στην ανατροπή του Bαγράτ Α΄ της Αμπχαζίας. ^[30] Επίσης το 888, ο Aσώτ Α΄ έστειλε τον αδελφό του Aμπάς στο Καρς για να σταματήσει μία εξέγερση υπό την ηγεσία τού πρίγκιπα Σαχάκ-Μλεχ του Βανάντ. ^[30]

Ο Ασότ Α΄ ταξίδεψε στο Γκουγκάρκ για να σταματήσει μία άλλη εξέγερση, πολεμώντας μαζί με τον γιο και κληρονόμο του, Σμπατ Α΄. Απεβίωσε το 890. Ο σύγχρονος ιστορικός Χοβάννες Ντασκανακερτσί αναφέρει το τέλος του:

"Αφού πέθανε στον δρόμο, σε ένα πανδοχείο, σε ένα βραχώδες μέρος που ονομάζεται Kαρσπάρν, πήραν το σώμα του σε ένα φέρετρο και το έφεραν στην πόλη (awan) του Μπαγκαράν, τη βασιλική κατοικία, όπου σκέπασαν το φέρετρο με υφάσματα και πέπλα συνυφασμένα και στολισμένα με χρυσό· προσεκτικά επιλεγμένα αποσπάσματα στρατιωτικών δυνάμεων, που έφεραν όπλα και στολισμό, στάθηκαν ως φρουρά. Ο μέγας Καθολικός, συνοδευόμενος από τους υπόλοιπους κληρικούς της εκκλησίας, βγήκε και αυτός και έψαλλε πανηγυρικά ψαλμούς και όλοι ύψωσαν τη φωνή του επαίνου τους. Οι τρεις γιοι του, οι ανώτεροι [gaherec'] πρίγκιπες του βασιλικού Οίκου και άλλοι φίλοι ακολούθησαν το φέρετρο και έτσι έφτασαν στο κοιμητήριο… Στη συνέχεια, αφού έκτισαν έναν τάφο [κατάλληλο] για βασιλείς, τον έθαψαν στο κοιμητήριο των προγόνων του.[31] Τον διαδέχθηκε ο Σμπατ Α΄.

Η αποκατάσταση της Αρμενικής μοναρχίας από τον Ασότ Α΄ συνοδεύτηκε από οικονομική ανάπτυξη ^[29] και αναβίωση των τεχνών και της θρησκείας. ^[33] Αρκετά πολιτιστικά κτίρια αποκαταστάθηκαν και ανακαινίστηκαν. Υπό τη βασιλεία του Aσώτ Α΄, η πρώτη στήλη (khachkar) δημιουργήθηκε το 879 ως φόρος τιμής στη σύζυγο τού Ασότ Α΄, Kατρανίντε. ^[34] Αστική ανάπτυξη άρχισε να εμφανίζεται ^[35] και άνθισε η γεωργία. Οι αμπελώνες έγιναν μία πολύ επιτυχημένη βιομηχανία. ^[36]

Ο Ασότ Α΄ υποστήριξε την Αρμενική Αποστολική Εκκλησία κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. ^[38] Αυτός είδε την πιθανότητα συγχώνευσης της εκκλησίας με την Ορθόδοξη Βυζαντινή Εκκλησία, λόγω της επιρροής της Ρωμαϊκής/Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην περιοχή ^[9] και φοβόταν ότι η Αυτοκρατορία θα τού αρνηθεί την αξίωση για τον θρόνο. Το 862, όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος Α΄ προσπάθησε να ενώσει την Αρμενική Εκκλησία στέλνοντας δύο επιστολές στον Καθολικό Ζαχαρία Α΄ και τον Ασότ Α΄· ο Ζαχαρίας και ο βασιλιάς συγκάλεσαν σύνοδο στο Γιεραζγκαβόρς. ^[39] Η διφορούμενη απάντηση ^[11] διατυπώθηκε από τον Aσώτ Α΄. ^[9] Ο βασιλιάς συνέχισε να διατηρεί επιστολική επικοινωνία. Το 882 έλαβε μία επιστολή με έναν Τίμιο Σταυρό, που απονεμήθηκε στον Καθολικό Μαστότς Α΄, ο οποίος ήταν φίλος του Aσώτ Α΄ (ο σταυρός έκτοτε έχει χαθεί). ^[40] Ο βασιλιάς υποστήριξε επίσης την επιθυμία της Αρμενικής Εκκλησίας να χωριστεί από την Εκκλησία της Αλβανίας του Καυκάσου. ^[26] Ο Ασότ Α΄ δώρισε αρκετούς θησαυρούς στον Αρμένιο Καθολικό για να τους διανείμει στις εκκλησίες. ^[41]