Αρντές (νομός)

Συντεταγμένες: 44°40′N 4°25′E / 44.667°N 4.417°E / 44.667; 4.417

Αρντές
Σημαία Έμβλημα Σφραγίδα
Διοίκηση
Χώρα	Γαλλία
Περιοχή	Ωβέρνη-Ρον-Αλπ
Δημιουργία νομού	4  Μαρτίου 1790
Πρωτεύουσα	Πριβά
Υπονομαρχία	Λαρζαντιέρ Τουρνόν-συρ-Ρον
Πρόεδρος του Γενικού Συμβουλίου	Λωράν Υγκετό (PS)[1]
Νομάρχης	Φρανσουάζ Σουλιμάν[2]
Κωδικός νομού	07
ISO 3166-2	FR-07
Κωδικός NUTS	FR712
Δημογραφία
Πληθυσμός	331.415 (1  Ιανουαρίου 2021)[3]
Πυκνότητα	59 κάτοικοι/km²
Δεδομένα
Έκταση	5.529 km²
Ζώνη ώρας	UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Υποδιαιρέσεις
Διαμερίσματα	3
Εκλογικές περιφέρειες	3
Καντόνια	17
Διακοινοτικότητες	17
Κοινότητες	335
Ιστότοπος
http://www.ardeche.fr/
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Αρντές (γαλλικά: Ardèche‎‎) είναι γαλλικός νομός που βρίσκεται στην περιοχή Ωβέρνη-Ρον-Αλπ. Πρωτεύουσα είναι το Πριβά. Οφείλει το όνομά του στον ποταμό Αρντές, ο οποίος διασχίζει τον νομό από τα δυτικά προς τα ανατολικά.

Ο νομός αντιστοιχεί στην πρώην επαρχία Βιβαραί η οποία υπάγονταν στην επαρχία Λανγκεντόκ.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών (INSEE) και το Ταχυδρομείο του αποδίδουν τον κωδικό 07.

Από το 1960 έως το 2015 ήταν νομός της περιοχής Ρον-Αλπ. Την 1η Ιανουαρίου 2016 η περιοχή Ρον-Αλπ συγχωνεύτηκε με την περιοχή Ωβέρνη και πλέον αποτελούν τη νέα διοικητική περιοχή Ωβέρνη-Ρον-Αλπ.

Οι κάτοικοί του ονομάζονται Αρντεσουά (ζ).^[4]

Ο νομός Αρντές αποτελεί τμήμα της διοικητικής περιοχής Ωβέρνη-Ρον-Αλπ. Έχει έκταση 5.529 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Διοικητικά αποτελείται από 3 διαμερίσματα και περιλαμβάνει 335 κοινότητες. Ο πληθυσμός του νομού είναι 325.157 κάτοικοι (στην απογραφή του 2016).

Συνορεύει στα βόρεια με τους νομούς Λουάρ και Ιζέρ, στα ανατολικά με τον νομό Ντρομ, στα νότια με τους νομούς Βωκλύζ και Γκαρ και στα δυτικά με τους νομούς Λοζέρ και Ωτ-Λουάρ.

Πρωτεύουσα του νομού είναι το Πριβά με 8.305 κατοίκους (2016), που βρίσκεται σε απόσταση 489 χιλιομέτρων (οδικώς 601 ) νοτιοανατολικά από το Παρίσι.^[5]

Το έδαφος, το κλίμα και η βλάστηση του νομού Αρντές είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ του βορρά και του νότου του νομού. Ο νομός χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία φυσικών περιοχών και τοπίων, καθώς εκτείνεται σε εδάφη με περισσότερα από 1.000 μέτρα υψομετρική διαφορά μεταξύ τους, όπως τα όρη του Βιβαραί και οι Σεβέν σε αντίθεση με την κοιλάδα του Ροδανού.

• Στα βορειοδυτικά, το Άνω Βιβαραί, είναι μια περιοχή υγρή και πράσινη, η οποία, με τους ψηλούς λόφους και τα μεσαίου ύψους βουνά της, ανήκει στο Μασίφ Σαντράλ. Το λεκανοπέδιο του ποταμού Εριέ, που φθάνει ως τους πρόποδες του όρους Μεζέν (1.753 μέτρα), σχηματίζει την ορεινή περιοχή Μπουτιέρ.
• Στα νότια, το Κάτω Βιβαραί, αποτελείται από ασβεστώδες έδαφος και είναι ξηρότερο, με ήδη μεσογειακή βλάστηση. Στην κοιλάδα του ποταμού Αρντές έχουν δημιουργηθεί θεαματικά φαράγγια. Τα υπόγεια ύδατα είναι πολυάριθμα, χαρακτηριστικά του καρστικού περιβάλλοντος. Στην περιοχή υπάρχουν πολλά σπήλαια, όπως το σπήλαιο του Ορνιάκ, το σπήλαιο Μαρζάλ, κ.α., όπου έχουν ανακαλυφθεί οστά από γιγαντιαία ζώα της περιόδου του Πλειστόκαινου.
• Στο κέντρο του νομού, το ηφαιστειακό οροπέδιο του Κουαρόν αποτελεί το όριο του Μασίφ Σαντράλ.
• Το τμήμα της κοιλάδας του Ροδανού που αντιστοιχεί στον νομό Αρντές είναι μάλλον στενό. Λέγεται Ριβάζ και είναι μια αλουβιακή πεδιάδα, γεμάτη από χωριά και μικρές πόλεις, στο κέντρο εύφορων αγροτικών περιοχών.

Σε όλο το μήκος της διαδρομής του Ροδανού, τα όρη του Βιβαραί και οι Σεβέν δεσπόζουν επί του ποταμού στα δυτικά. Χάρτης του νομού.^[6]

Το 45% του εδάφους του νομού καλύπτεται από δάση.

Στην περιοχή του νομού Αρντές βρίσκονται δύο από τις μεγαλύτερες λεκάνες απορροής ποταμών στη Γαλλία:

• η λεκάνη του Ροδανού, ο οποίος εκβάλλει στη Μεσόγειο θάλασσα και
• η λεκάνη του Λίγηρα, που εκβάλλει στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Η λεκάνη του Λίγηρα, ο οποίος πηγάζει από τους πρόποδες του όρους Ζερμπιέ ντε Ζον (1.551 μ.), βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νομού. Πολλοί άλλοι ποταμοί διαρρέουν τον νομό, οι οποίοι συμβάλλουν απευθείας στον Ροδανό ή εξαρτώνται από τη λεκάνη απορροής του ποταμού Αρντές και του Σασεζάκ, κύριου παραπόταμού του. Η πορεία του ποταμού Αλλιέ, παραπόταμου του Λίγηρα, σηματοδοτεί τα όρια της Αρντές και του νομού Λοζέρ για περίπου 20 χιλιόμετρα, λίγο μετά τις πηγές του.

Η εγκατάσταση του προϊστορικού ανθρώπου στην περιοχή χρονολογείται από περίπου 150.000 χρόνια (προϊστορικά σπήλαια του Σουαγιόν^[7]). Πολλά ίχνη εξακολουθούν να υπάρχουν, ειδικά στον νότο του νομού, όπως οι περίφημες ζωγραφιές στο σπήλαιο Σωβέ. Το οροπέδιο του ποταμού Αρντές έχει εκτεταμένους μεγάλιθους ( ντολμέν και μενίρ), που ανεγέρθηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια. Ο ποταμός έχει το μεγαλύτερο φαράγγι στην Ευρώπη και τα σπήλαια στα βράχια - τα οποία φτάνουν τα 300 μέτρα ύψος - είναι γνωστά για τα ίχνη των προϊστορικών κατοίκων (βέλη και μαχαίρια βρίσκονται συχνά στις ανασκαφές).

Στην αρχαιότητα, η περιοχή είχε κατοικηθεί από τρεις γαλατικούς λαούς. Στο νότιο τμήμα του νομού κατοικούσαν οι Έλουοι, και η οχυρωμένη πόλη τους (oppidum) ήταν το Ζαστρ ^[8]. Το μεγαλύτερο τμήμα των Μπουτιέρ (ανάμεσα στους ποταμούς Εριέ και Ντου) κατείχαν οι Σεγκουέλονες^[9] με κέντρο τη Βαλέντια (σημερινή Βαλάνς) και το βόρειο τμήμα, πέρα από τον ποταμό Ντου, όριζαν οι Αλλόβρoγες.

Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, ιδρύθηκε η πόλη Άλμπα-λα-Ρομαίν. Οι Έλουοι είχαν αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με τους Έλληνες και τους εμπόρους της Ανατολής και η πόλη τους αναπτύχθηκε. Όμως, κατά τη διάρκεια των βαρβαρικών εισβολών η πόλη καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε και ο τοπικός επίσκοπος εγκαταστάθηκε στις όχθες του Ροδανού, στο Βιβιέ.

Η συνθήκη του Βερντέν (843), η οποία μοίρασε την Αυτοκρατορία των Καρολιδών, καταχώρισε το Βιβαραί στη Μέση Φραγκία (περιοχή του Λοθάριου Α΄). Η περιοχή του Βιβαραί υπέστη μεγάλες καταστροφές τον 9ο αιώνα από τις επιδρομές Ούγγρων από τα ανατολικά και Σαρακηνών που ανέβαιναν από τις ακτές της Προβηγκίας, με αποτέλεσμα τη συνολική ερήμωση της περιοχής.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ο κόμης-επίσκοπος παρέμεινε υπό την επικυριαρχία του βασιλείου της Προβηγκίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 1039 πριν η περιοχή περάσει στο Γαλλικό στέμμα το 1305, μετά το τέλος της Σταυροφορίας κατά των Αλβιγηνών και την εξάλειψη της αίρεσης από την περιοχή.

Τον 16ο αιώνα, μια μεγάλη πλειοψηφία του Βιβαραί προσχώρησε στον Προτεσταντισμό. Ακολούθησε ένας αιώνας θρησκευτικών πολέμων που προκάλεσαν λεηλασίες, σφαγές και ερήμωση της περιοχής. Η πολιορκία του Πριβά και η συνακόλουθη πτώση του έγινε από τον καρδινάλιο Ρισελιέ και τον Λουδοβίκο ΙΓ', στα πλαίσια της εξάλειψης της αντίστασης των Ουγενότων στη νότια Γαλλία, το 1629. Προς το τέλος του αιώνα, ο Λουδοβίκος ΙΔ', μετά την ανάκληση του διατάγματος της Νάντης, εγκαινίασε εκ νέου μια πολιτική καταστολής που προκάλεσε εξεγέρσεις στην περιοχή στις αρχές του 18ου αιώνα, όπως ο πόλεμος των Σεβέν (1702-1704), μέχρι την οριστική ειρήνευση το 1715.

Το 1670 στην περιοχή σημειώθηκε μια σημαντική εξέγερση αγροτών: η εξέγερση του Ρουρ που αιμορράγησε τον νότο της περιοχής, με περισσότερους από 600 νεκρούς, 40 εκτελέσεις και 100 καταδίκες στα κάτεργα.

Ο νομός Αρντές είναι ένας από τους αρχικά 83 νομούς (πλέον 101) που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης στις 4 Μαρτίου 1790, σύμφωνα με τον νόμο της 22ας Δεκεμβρίου 1789, με την κατάργηση των παλαιών επαρχιών.

Ο νομός δημιουργήθηκε σχεδόν συνολικά από την πρώην κομητεία του Βιβαραί.

Από το 1960 έως το 2015 ήταν ένας από τους 8 νομούς (Αιν, Αρντές, Ντρομ, Ιζέρ, Λουάρ, Ρον, Σαβοΐα και Άνω Σαβοΐα) της περιοχής Ρον-Αλπ.. Την 1η Ιανουαρίου 2016 η περιοχή Ρον-Αλπ συγχωνεύτηκε με την περιοχή Ωβέρνη και πλέον αποτελούν τη νέα διοικητική περιοχή Ωβέρνη-Ρον-Αλπ.

Σε ορισμένες κοινότητες στον βορρά του νομού (στην περιοχή Σεριέρ) παραδοσιακά ομιλούνταν τα γαλλοπροβηγκιανά. Στον υπόλοιπο νομό, κυριαρχούν διάλεκτοι της οξιτανικής γλώσσας:

• τα ωβερνιά προς τα δυτικά
• τα λανγκεντοσιάν στον νότο
• τα βιβαρο-αλπίν στον βορρά.

Στην εποχή μας, η χρήση της οξιτανικής γλώσσας διατηρείται στις μεγαλύτερες ηλικίες. Φορείς διάδοσης της τοπικής γλώσσας είναι το Ινστιτούτο Οξιτανικών Σπουδών και το Parlarem en Vivarés.

Ο νομός Αρντές είναι ένας αραιοκατοικημένος νομός με μέση πυκνότητα 58 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο έναντι 117,9 για τη μητροπολιτική Γαλλία το 2015. Ο νομός εμφανίζει έντονες διαφορές των πληθυσμών μεταξύ της κοιλάδας του Ροδανού και των λεκανoπεδίων του Ανοναί ή του Ωμπενά, αφενός, και των ορεινών περιοχών. Ο πληθυσμός παραμένει μάλλον αγροτικός: το 2015, το 71% των κατοίκων ζούσε σε κοινότητες κάτω των 3.500 κατοίκων. Ορισμένες κοινότητες αναπτύσσονται χάρη στη γεωγραφική τους θέση, όπως οι Σαιν-Περαί, Γκιλεράν-Γκρανζ και Σουαγιόν, που ανήκουν στην ευρύτερη περιοχή της Βαλάνς (νομός Ντρομ). Γενικά, οι κοινότητες της κοιλάδας του Ροδανού, κατά μήκος του παλιού εθνικού δρόμου 86, αναπτύσσονται σταθερά. Οι περιοχές της ακραίας νοτιοανατολικής πλευράς του νομού επωφελούνται από την έλξη της περιοχής Τρικαστέν και την τουριστική δραστηριότητα της περιοχής Βαλλόν-Πον-ντ'Αρκ. Από την άλλη πλευρά, ορισμένες κοινότητες στο βόρειο, το κεντρικό και το δυτικό τμήμα του νομού εξακολουθούν να υφίστανται σοβαρές απώλειες πληθυσμού, που συχνά προκαλούνται από κακή οδική προσβασιμότητα και περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης.^[10]

Ο νομός Αρντές χαρακτηρίζεται επίσης από τον χαμηλό πληθυσμό των κοινοτήτων του, μόνο τέσσερις κοινότητες ξεπερνούν τους 10.000 κατοίκους, ενώ η πιο πολυπληθής είναι η κοινότητα Ανοναί με 16.998 κατοίκους. Η πρωτεύουσα Πριβά, με 8.321 κατοίκους, είναι η νομαρχία με τον χαμηλότερο πληθυσμό της Γαλλίας και η Λαρζαντιέρ η δεύτερη υπονομαρχία με τον χαμηλότερο πληθυσμό με 1.724 κατοίκους.^[11]

Η μόνη αστική περιοχή που ξεπερνά τους 50.000 κατοίκους είναι αυτή του Ωμπενά με 61.374 κατοίκους το 2016.^[12]

Ο νομός Αρντές χωρίζεται σε 3 διαμερίσματα, 17 καντόνια και 335 κοινότητες:

Διαμέρισμα	Καντόνια	Κοινότητες	Πληθυσμός Απογραφή 2016	Έκταση χμ²	Πυκνότητα Κάτ./χμ²	Κωδ. INSEE
Λαρζαντιέρ	7	151	101.490	2.646,36	38	071
Πριβά	6	66	84.907	1.145,45	74	072
Τουρνόν-συρ-Ρον	8	118	138.760	1.736,83	80	073
Σύνολο νομού	17	335	325.157	5.528,64	59	07

Οι κυριότερες πόλεις του νομού Αρντές είναι:

Πόλη	Πληθυσμός (2016)	Διαμέρισμα
Ανοναί	16.640	Τουρνόν-συρ-Ρον
Ωμπενά	12.189	Λαρζαντιέρ
Γκιλεράν-Γκρανζ	11.049	Τουρνόν-συρ-Ρον
Τουρνόν-συρ-Ρον	10.234	Τουρνόν-συρ-Ρον
Λε Τελ	8.557	Πριβά
Πριβά	8.305	Πριβά
Σαιν-Περαί	7.645	Τουρνόν-συρ-Ρον
Μπουρ-Σαιντ-Αντεόλ	7.158	Πριβά
Λα Βουλτ-συρ-Ρον	5.093	Πριβά
Βιβιέ	3.720	Πριβά
Βαλ-λε-Μπαίν	3.541	Λαρζαντιέρ

Παραδοσιακά, η γεωργία και η κτηνοτροφία διαδραματίζουν τον σημαντικότερο ρόλο στην οικονομική ζωή της περιοχής. Η διατροφική βάση ήταν τα κάστανα, τα οποία τρώγονταν ψημένα, σαν ισοδύναμο της ελάχιστα γνωστής πατάτας στο παρελθόν, ή αποξηραμένα σε αλεύρι. Η καλλιέργειά τους έχει ενταθεί και πάλι σήμερα. Η περιοχή παράγει περίπου το 50% της γαλλικής παραγωγής κάστανων.

Η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοπαραγωγή με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης κρασιά «Αρντές» παράγει κρασιά υψηλής ποιότητας από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η έκταση των αμπελώνων αυξάνεται συνεχώς.

Υπάρχουν οπωροφόρα δέντρα, κυρίως κερασιές, βερικοκιές και ροδακινιές, κατά μήκος της κοιλάδας του Ροδανού και στις πλαγιές των βουνών. Επίσης καλλιεργούνται δημητριακά και πατάτες.

Τον 18ο και 19ο αιώνα, στην περιοχή είχε αναπτυχθεί η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα και η κατασκευή μεταξωτών υφασμάτων, τα οποία, ωστόσο, δεν μπόρεσαν να ανταγωνιστούν την ποιότητα και την τιμή με τις εισαγωγές από την Ασία. Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, τα αγροκτήματα είχαν εργαστήρια αναπαραγωγής μεταξοσκωλήκων. Αλλά αυτή η δραστηριότητα κατέρρευσε στα τέλη του 19ου αιώνα, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετές εταιρείες κλωστοϋφαντουργίας - και, στον νότο, πολλές μουριές.

Η κτηνοτροφία με βοοειδή, πρόβατα, αίγες, χοίρους και η τυροκομία (όπως το τυρί πικοντόν, από γάλα κατσίκας) είναι πολύ ανεπτυγμένες.

Η βιομηχανία αναπτύσσεται προς όφελος μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, ιδίως στον τομέα της μηχανικής, πλαστικά, βυρσοδεψία, χαρτικά, τρόφιμα και κοσμήματα. Ορισμένες βαριές βιομηχανίες έχουν επίσης εδραιωθεί (εργοστάσια τσιμέντου, εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας Cruas, γυαλικά), ιδίως κατά μήκος της κοιλάδας του Ροδανού.

Η βιομηχανία τροφίμων είναι επίσης παρούσα, με αλλαντικά, τυριά (Πικοντόν, Σαιν-Φελισιάν, Φουτζού κ.ά.), είδη ζαχαροπλαστικής (κρέμα κάστανου, ζαχαρωμένα κάστανα, μαντολάτα), μέλι, εκλεκτά ποτά, κ.α.

Από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ο τουρισμός έχει γίνει ολοένα και περισσότερο σημαντικός οικονομικός παράγοντας.

Ο τουρισμός είναι πολύ ανεπτυγμένος στον νομό, ο οποίος χωρίζεται σε τέσσερις βασικές περιοχές:

1.Το νότιο τμήμα της Αρντές, που ονομάζεται επίσης Κάτω-Βιβαραί, που εκτείνεται από την κοιλάδα του Ροδανού μέχρι τους πρόποδες των Σεβέν. Αυτή η περιοχή είναι κατά πολύ η πιο τουριστική κατά τη θερινή περίοδο. Μερικά από τα αξιοθέατα είναι:

• Το Βαλλόν-Πον-ντ'Αρκ, κοινότητα που σηματοδοτεί την αρχή των φαραγγιών της Αρντές μέχρι το Σαιν-Μαρτέν-ντ'Αρντές.
• Το σπήλαιο Σωβέ, που ανακαλύφθηκε το 1994, με εικονογραφήσεις που ανάγονται στην Παλαιολιθική εποχή.
• Ο αρχαιολογικός χώρος της πόλης της ρωμαϊκής εποχής Άλμπα-λα-Ρομαίν και το μουσείο.
• Το σπήλαιο Αβέν ντ'Ορνιάκ με σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
• Το μεσαιωνικό χωριό Μπαλαζύκ, που κατατάσσεται στα πιο όμορφα χωριά της Γαλλίας, με το Μουσείο της Αρντές
• Το μεσαιωνικό χωριό Σαιν-Μοντάν, που αποκαταστάθηκε από 10.000 εθελοντές από όλο τον κόσμο, μοναδικό παράδειγμα στη Γαλλία.
• Η τουριστική διαδρομή των φαραγγιών του ποταμού Αρντές και του ποταμού Μπωμ. Τα φαράγγια είναι προσβάσιμα μόνο με τα πόδια ή με κανό.
• Οι πολυάριθμες μεγαλιθικές τοποθεσίες (περίπου 750 ντολμέν στο Κάτω Βιβαραί και 10 μενίρ).
• Το Βιβιέ με τον καθεδρικό ναό και την παλιά πόλη του.
• Τα κάστρα του Λαρζαντιέρ, Βογκυέ και Λαμπαστίντ-ντε-Βιράκ.

2. Η περιοχή των Σεβέν και τα βουνά της Αρντές, τραχύ οροπέδιο σε υψόμετρο πάνω από 1.000 μέτρα, αραιοκατοικημένο και άγριο

• Η Γέφυρα του Διαβόλου στο Τυέ. Κατασκευασμένη από πέτρες βασάλτη, εκτείνεται στον ποταμό Αρντές με ένα ενιαίο τόξο, πολύ λεπτό σε αυτό το σημείο, σε ύψος άνω των 15 μέτρων.
• Το όρος Ζερμπιέ-ντε-Ζον, όπου βρίσκονται οι πηγές του Λίγηρα.
• Το όρος Μεζέν
• Το χιονοδρομικό κέντρο Λα Σαβάντ-Μπελ-Αιρ

3. Η πράσινη Αρντές, στα βόρεια του νομού

• Το Ανοναί, λίκνο της αεροπλοΐας, γενέτειρα πόλη των αδελφών Μονγκολφιέ.
• Το κάστρο και το Λύκειο του Τουρνόν-συρ-Ρον
• Το τρενάκι του Βιβαραί, με το όνομα Λε Μαστρού, που συνδέει το Τουρνόν-συρ-Ρον με το Λαμάστρε από το 1891 σε έναν στενό σιδηρόδρομο που διασχίζει τα φαράγγια του ποταμού Ντου.

4. Η περιοχή των Ωμπενά-Βαλ, κόμβος της Αρντές

• Το Ωμπενά, πύλη στο Περιφερειακό φυσικό πάρκο των βουνών της Αρντές με πλούσια κληρονομιά (το κάστρο Ωμπενά, η εκκλησία Σαιν-Μπενουά και ειδικότερα ο ναός του Σαιν Λωράν).
• Το Βαλ-λε-Μπαιν, λουτρόπολη με ιαματικά νερά.

• Γραφείο Τουρισμού της Αρντές (Γαλλικά), (Αγγλικά)
• Φαράγγια και σπήλαια της Αρντές (Αγγλικά)