Άμμος

Άμμος ονομάζεται γενικά κάθε συσσώρευμα μικρών κόκκων πετρωμάτων ή ορυκτών, οι οποίοι παραμένουν ασύνδετοι μεταξύ τους. Για να θεωρηθεί όμως ως άμμος ένα συσσώρευμα, θα πρέπει οι κόκκοι από τους οποίους αποτελείται να έχουν διάμετρο μικρότερη των 6 χιλιοστών.

Στην πράξη λογίζεται ως άμμος εκείνη της οποίας οι κόκκοι φθάνουν σε μέγιστη διάμετρο το 1 χιλιοστό. Εξ αυτού, ανάλογα του μεγέθους, η άμμος διακρίνεται σήμερα στις ακόλουθες κατηγορίες:

1. "Χοντρή άμμος" (με μέγεθος κόκκου άπό 0,50 μέχρι 1 χιλιοστό)
2. "Μέτρια λεπτή" ή "μέτρια χοντρή" (από 0,25 μέχρι 0,50 χιλιοστά)
3. "Λεπτή άμμος" ή "ψιλή άμμος" (από 0,10 μέχρι 0,25 χιλιοστά), (προσφιλής ονομασία πολλών ακτών) και
4. "Λεπτότατη άμμος" ή "πολύ ψιλή άμμος" (από 0,05 μέχρι 0,10 χιλιοστά). Από το όριο των 0,05 χιλιοστών και κάτω, το συσσώρευμα χαρακτηρίζεται ως μόρια λάσπης (ιλύος).

Οι κόκκοι της άμμου προέρχονται ως επί το πλείστον από την αποσάθρωση των πετρωμάτων και μερικές φορές από την κατάθρυψή τους. Ανάλογα με το είδος των υλικών που περιέχονται σε μεγαλύτερη ποσότητα στην άμμο, λέγονται χαλαζιακές, γλαυκοφανιτικές, μαρμαρυγιακές, γρανιτοφόρες, αστριούχες και λιγνιτούχες. Όταν είναι χρωματισμένη κόκκινη από οξείδια του σιδήρου, λέγεται σιδηρική ή σιδηρούχος. Επίσης, είναι δυνατό να είναι αργιλούχος, βιτουμενιούχος, χουμοφόρος και ασβεστολιθική. Η ηφαιστειακή άμμος, η οποία σκορπίζεται στον αέρα κατά τις εκρήξεις των ηφαιστείων, ονομάζεται ηφαιστειακή σποδός.

Όταν, με τη διεργασία της διαγένεσης, οι κόκκοι της άμμου υποστούν συγκόλληση, δίνουν πέτρωμα που ονομάζεται ψαμμίτης.

Το χρώμα της άμμου καθορίζεται από τα πετρώματα της.

Ανάλογα με τη φύση των συστατικών της, η άμμος χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους. Η άμμος που αποτελείται από κόκκους καθαρού διοξειδίου του πυριτίου, χρησιμοποιείται στην υαλουργία για την κατασκευή του υάλου. Η δομική άμμος που χρησιμοποιείται στα κονιάματα είναι προϊόν προσχωσιγενές. Ασβεστολιθική και πυριτική άμμος εξάγεται από ορυχεία επιφάνειας, που λέγονται αμμωρυχεία.

Ένα άλλο είδος άμμου είναι η άμμος των χυτηρίων, που χρησιμεύει για την κατασκευή μητρών και πρέπει να παρουσιάζει διάφορες ιδιότητες, κυρίως πλαστικότητα και συνοχή, για να είναι οι μήτρες λεπτές και διαρκείας: Να είναι πυρίμαχη, να μην αποσυντίθεται ή παραμορφώνεται λόγω επαφής με τον λιωμένο σίδηρο, να είναι πορώδης και περατή.

Άμμος υγρή και εξαιρετικά λεπτή που έχει την ιδιότητα να κινείται, όπως το νερό, δηλαδή να ρέει. Είναι πολύ υγρή, ελάχιστα συμπαγής και δυνητικά επικίνδυνη για τα ζώα και τον άνθρωπο. Πρόκειται για κατάσταση παροδική ή μόνιμη όπου μεταξύ των κόκκων της άμμου υφίσταται ποσότητα νερού. Υπό αυτή τη συνθήκη υδάτινου κορεσμού ο οποιοσδήποτε τύπος άμμου χάνει την ικανότητα συνοχής της, με συνέπεια να συμπεριφέρεται ως υγρό. Έτσι ένα απλό πάτημα του ποδιού σε αυτή, τη μετατρέπει σε κινούμενη άμμο.

Οι παλαιότερες, ιδίως, ταινίες έδειχναν συχνά ανθρώπους να «καταπίνονται» εντελώς από κινούμενη άμμο, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν. Σε αντίθεση με τον μύθο αυτό όμως, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική, επειδή οι επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι η πυκνότητα του μίγματος άμμου και νερού είναι τουλάχιστον η 2-πλάσια από αυτήν του ανθρώπου και των ζώων, των οποίων είναι σχεδόν ίση με του νερού. Επομένως, δημιουργείται κάποια ασφαλής ισορροπία, ενώ πρέπει να τονιστεί και το ότι η κινούμενη άμμος περιορίζεται σε επιφανειακά στρώματα (εξαιρετικά σπάνιο να έχει τόσο μεγάλο βάθος), καθιστώντας αδύνατο για κάποιον να πεθάνει σε αυτήν έτσι όπως αποτυπώνεται στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο.

Ωστόσο, αληθεύει ότι η κινούμενη άμμος περιορίζει σημαντικά τη δυνατότητα της κίνησης, με αποτέλεσμα όποιος κολλήσει σε αυτήν να γίνεται ευάλωτος σε άλλους κινδύνους, όπως υποθερμία, έκθεση στον ήλιο, αφυδάτωση, πείνα ή τυχόν επιστροφή παλίρροιας, αν είναι σε παραλία.

Η άμμος χρησιμοποιείται στην αρχική μορφή της στην οικοδόμηση και στην κατασκευή τσιμέντου. Το γυαλί κατασκευάζεται από άμμο.

• Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και συγκεκριμένα με το άρθρο 1, § 3, του Μεταλλευτικού Κώδικα (Π.Δ. 28-10-1919) η άμμος έχει χαρακτηριστεί λατομικό ορυκτό. Η άμμος (όπως και ο άργιλος και το χαλίκι) προστατεύονται από τη νομοθεσία ως κοινόχρηστα αγαθά που προορίζονται για την εξυπηρέτηση δημοσίου σκοπού. Η αδειοδότηση έργων που αφορούν σε αμμοληψίες ή χαλικοληψίες από κοίτες ποταμών, χειμάρρων και υδατορρεμάτων διέπεται από ειδικό καθεστώς^[1].

• Αμμοθύελλα
• Αμμοληψία
• Αμμοσύρτης
• Αμμοβολή

• Λεξιλογικός ορισμός του άμμος στο Βικιλεξικό
• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Sand στο Wikimedia Commons