Bwthyn Llywelyn

Bwthyn Llywelyn

Math	bwthyn, siop
Daearyddiaeth
Lleoliad	Beddgelert
Sir	Beddgelert
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	36 metr
Cyfesurynnau	53.011°N 4.101°W
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II
Manylion
[golygwch ar Wicidata]

Tŷ hynaf Beddgelert, Gwynedd yw Bwthyn Llywelyn neu Tŷ Isaf fel y'i gelwir heddiw (cyfeiriad grid SH590480). Mae'n eiddo i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol ac yn cael ei ddefnyddio ganddynt fel canolfan.

Cafodd yr enw 'Bwthyn Llywelyn' am fod traddodiad yn ei gysylltu â Llywelyn Fawr, Tywysog Gwynedd a Chymru yn hanner cyntaf y 13g. Yn ôl y traddodiad lleol, roedd gan y tywysog neuadd ar y safle a ddefnyddiai pan ddeuai i hela yn yr ardal. Ni ellir profi'r hanes, ond roedd brenhinoedd a thywysogion Gwynedd yn arfer mynd "ar gylch" o lys i lys yng Ngwynedd gan aros fel rheol mewn adeiladau pwrpasol; byddai hynny'n cynnwys neuaddau syml fel, efallai, 'Bwthyn Llywelyn'. Ond mae'n bosibl hefyd nad yw'r "traddodiad" yn hŷn na chyfnod perchennog tafarn y Goat a ddyfeisiodd chwedl Gelert (tua 1800).

Dyddia'r adeilad presennol o'r 17g pan godwyd ffermdy ar y safle. Erbyn diwedd y 18g roedd yr adeilad yn dafarn a oedd yn boblogaidd gyda'r twristiaid cynnar a ymwelai ag Eryri. Cofnodir i ddyn gael ei foddi o fewn y tŷ ei hun yn 1799 pan orlifodd Afon Glaslyn gan ddinistrio'r bont ar yr afon hefyd. yn yr 20g fe drowyd yn Stafell De.^[1]

Heddiw mae'n eiddo i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol. Ceir siop yno, cegin adferedig o'r 19eg ganrif ac arddangosfa fach ar hanes ardal Beddgelert a byd natur Eryri.^[2]

• Chwedl Gelert
• Rhestr eiddo'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yng Nghymru