Alun Ffred Jones

Alun Ffred Jones
Aelod Cynulliad dros Gaernarfon
Cyfnod yn y swydd 3 Mai 2003 – 1 Mai 2007
Aelod Cynulliad dros Arfon
Cyfnod yn y swydd 1 Mai 2007 – 6 Mai 2016
Olynydd	Sian Gwenllian
Geni	(1949-10-29) 29 Hydref 1949 (75 oed) Brynaman, Sir Gaerfyrddin
Plaid wleidyddol	Plaid Cymru
Alma mater	Prifysgol Bangor
Galwedigaeth	Cyfarwyddwr a chynhyrchydd teledu, Gwleidydd

Gwleidydd, awdur a chyfarwyddwr teledu o Gymro yw Alun Ffred Jones (ganwyd 29 Hydref 1949). Roedd yn Aelod Cynulliad Plaid Cymru dros etholaeth Arfon. Etholwyd i'r Cynulliad Cenedlaethol am y tro cyntaf ym mis Mai 2003. Bu'n Weinidog dros Dreftadaeth yn Llywodraeth Cymru.

Ganed Alun Ffred Jones ym Mrynaman, sir Gaerfyrddin, yr ieuengaf o bedwar mab i’r Parchedig Gerallt ac Elizabeth 'Sis' Jones. Fe'i magwyd ym Mhenllyn, Meirionnydd. Aeth i Ysgol Syr O M Edwards, Llanuwchllyn ac Ysgol y Berwyn Y Bala. Aeth ymlaen i astudio'r Gymraeg yng Ngholeg Prifysgol Bangor lle bu'n aelod o Gymdeithas Ddrama Gymraeg Coleg. Bu dan gyfarwyddyd Dr John Gwilym Jones ac roedd yn rhannu fflat gyda’r actor, John Pierce Jones. Yn ystod y cyfnod hwn bu hefyd yn rheolwr dros dro ar dafarn y Globe ym Mangor Uchaf.^[1]

Wedi gadael y coleg, bu Alun yn athro Cymraeg, am gyfnod yn Ysgol Uwchradd Glannau Dyfrdwy. Yna bu’n Bennaeth Adran y Gymraeg yn Ysgol Alun, Yr Wyddgrug ac yn ystod y cyfnod hwn, sefydlodd, gydag eraill, Gwmni Drama’r Dreflan a chyfarfod ei ddarpar wraig Alwen o Fryncoch, ger Castell Nedd. Bu hefyd yn gweithio ar gyrsiau iaith yng Ngwersyll yr Urdd yng Nglan-llyn.

Ar ddechrau’r 80au ymunodd â HTV yng Nghaerdydd fel newyddiadurwr ar raglen Y Dydd a chyflwynydd y rhaglen materion cyfoes Yr Wythnos. Pan briododd, symudodd ef a’i wraig yn ôl i’r gogledd gan gychwyn ar yrfa lwyddiannus gyda Ffilmiau'r Nant yng Nghaernarfon fel prentis gyfarwyddwr.

Bu'n ysgrifennu a gweithio ar gyfresi teledu fel Deryn, Anest a Pengelli a ffilmiau unigol fel Cylch Gwaed, Plant y Tonnau ac Oed yr Addewid. Daeth yn fwyaf adnabyddus am gyd-ysgrifennu a chyfarwyddo C'mon Midffild!, rhaglen gomedi fwyaf llwyddiannus S4C.

Roedd yn gyn-gadeirydd CYFLE a Bwrdd Rheoli TAC, mae ganddo ddiddordeb a gwybodaeth am ddarlledu ac hyfforddi.

Yn ystod ei gyfnod ym myd teledu bu’n gynghorydd cymuned, cynghorydd dosbarth a sir dros Benygroes a phan grëwyd y Wynedd newydd yn 1996 cafodd ei ddewis yn Arweinydd Plaid Cymru ar Gyngor Gwynedd. Yn 2003 ar ymddeoliad Dafydd Wigley etholwyd ef yn Aelod Cynulliad Caernarfon ac yna dros ardal Arfon yn 2007 a 2011.

Ar 22 Gorffennaf 2008 fe'i penodwyd yn Weinidog Treftadaeth yn Llywodraeth glymblaid Llafur a Phlaid Cymru, Cymru'n Un ^[2], a llywiodd Fesur yr Iaith Gymraeg trwy’r Cynulliad. Ar yr 8 Mai 2014 cyhoeddodd na fyddai yn sefyll am sedd yn y Cynulliad yn yr etholiadau nesaf yn 2016.^[3]

Yn Gorffennaf 2022, ymddiswyddodd fel cadeirydd Plaid Cymru am nad oedd yn fodlon gyda'r ffordd roedd blaid wedi delio ag achos yr Aelod Seneddol Jonathan Edwards. Penderfynwyd ail-dderbyn Edwards fel aelod o Blaid Cymru ar ôl iddo gael ei wahardd am 12 mis yn 2020 ar ôl cael rhybudd gan yr heddlu am ymosod.^[4]

Ar 20 Tachwedd 2008, gwnaeth Alun Ffred Jones hanes drwy ddefnyddio'r Gymraeg mewn cyfarfod o Gyngor Gweinidogion Undeb Ewrop am y tro cyntaf erioed. Siaradodd fel Gweinidog dros Dreftadaeth Cymru yn rhan o ddirprwyaeth y DU i'r cyfarfod. Cyfieithwyd araith y gweinidog mewn canlyniad i gytundeb rhwng llywodraethau Cymru a'r DU ac Undeb Ewrop a gytunwyd yng Ngorffennaf 2008.^[5]

Priododd Alwen a ganwyd 3 plentyn iddynt. Ymysg ei ddiddordebau eraill mae datblygu cymunedol, theatr, chwaraeon a beicio. Bu'n Gadeirydd Antur Nantlle ac yn Gadeirydd Clwb Pêl-droed Dyffryn Nantlle.

• "Eira Gwyn Alun Ffred"