Aberth dynol
 Darluniad o aberth dynol yr Asteciaid yn Llawysgrif Magliabechiano (16g). | |
| Math | Aberth, dynladdiad, achos marwolaeth  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
| Erthyglau'n ymwneud â |
| Marwolaeth |
|---|
 |
| Angeueg |
| Meddygaeth |
| Afiechyd anwelladwy · Awtopsi · Ewthanasia |
| Achosion a mathau |
| Cyfradd marw · Hil-laddiad · Hunanladdiad · Llofruddiaeth |
| Wedi marwolaeth |
| Amlosgiad · Angladd · Claddedigaeth · Cynhebrwng · Gwylnos |
| Y gyfraith |
| Corffgarwch · Crwner · Dienyddio · Etifeddiaeth · Ewyllys · Trengholiad |
| Crefydd ac athroniaeth |
| Aberth dynol · Anfarwoldeb · Atgyfodiad · Bywyd ar ôl marwolaeth · Merthyr · Ysbryd |
| Diwylliant a chymdeithas |
| Gweddw · Memento mori · Ysgrif goffa |
| Categori |
Lladd bod dynol er offrymu ei fywyd i dduw neu fod goruwchnaturiol tebyg yw aberth dynol. Fel arfer nodir yr arfer gan bwysigrwydd tywallt gwaed a'i gysylltiad â'r enaid neu rym bywyd, ond ceir hefyd enghreifftiau o aberth dynol trwy dagu neu foddi.[1]
Y Celtiaid
[golygu | golygu cod]Yn ôl yr awduron clasurol, yn eu plith Diodorus Siculus, Strabo, a Tacitus, ymarferwyd aberth dynol gan Geltiaid y cyfandir a Cheltiaid Ynysoedd Prydain ac Iwerddon. Y disgrifiad enwocaf ydy ardystiad Iŵl Cesar o ddyn gwellt enfawr yn llawn pobl ac anifeiliaid a gafodd ei losgi. Mae Tacitus yn lladd ar ddefodau'r Celtiaid ac yn haeru bod y derwyddon yn diberfeddu caethion ar yr allor er ymysgarddewiniaeth, sef darogan neu gyfathrebu â'r duwiau drwy edrych ar organau mewnol.[2]
Ysgrifennai awduron diweddarach taw athrod oedd cyhuddiadau'r Rhufeiniaid, a bod aberth dynol yn ddefod brin gan y Celtiaid. Mae'n bosib yr oedd yn ffurf ar y gosb eithaf, a lleddid troseddwyr a charcharorion yn unig. Cafwyd hyd i gyrff mewn corsydd mewn amodau sy'n awgrymu iddynt gael eu haberthu, ac mae gan y rhain foliau llawn bwyd a gwallt ac ewinedd o gyflwr da. Mae'n debyg felly i garcharorion o statws uchel gael eu trin yn dda cyn eu haberthu. Mae ambell chwedl Geltaidd, er enghraifft Togail Bruidne Dá Derga yng Nghylch Wlster, yn sôn am aberth dynol.[2]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ (Saesneg) Human sacrifice. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 17 Awst 2017.
- ↑ 2.0 2.1 Patricia Monaghan, The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore (Efrog Newydd: Facts On File, 2004), tt. 251–2.