Orman

Orman — tereklerden ibaret olğan ösümlik örtüsi olğan yer. Ormanlarda terek ve çalılar, ayvanlar, mikrouzviyet, ayrıca bir-birine ve etraftaki müitke tesir etken tabiatnıñ başqa obyektlerini rastketirmek mümkün.^[1]

Ormanlar dünyanıñ üstün olğan ekosistemasıdır. Olar dünya biosferasınıñ 75 %-ni teşkil ete. Ormanlar içinde seyyaremizdeki ösümlikler kütlesiniñ 80% saqlana.

Ukraina ormanları — 10 million gektardan ziyade bir meydanlıqnı qaplay; memleket topraqlarınıñ 17,2 % ormanlıqtır. Eñ çoq orman — Ukrain Karpatlarında (32 %). Ukrainanıñ tüzlüklerinde ormanlarnıñ sayısı tabiiy olaraq şimalden cenüpke doğru siyrekleşip bara. Ormanlarda yaş ve orta yaş çam, narat, bik, emen terekleri ziyade ösmekte. Olar ormanlarnıñ 90 %-ni teşkil ete.

Ukraina ormanlarınıñ yarısı suniy şekilde östürilgen olaraq mahsus baquvğa muhtacdır^[2].

1. Bukovі lіsi Podіlskoї visoçini / V. І. Melnik, O. M. Korіnko ; Nats. botan. sad іm. M. M. Grişka NAN Ukraїni, Kabіnet mіnіstrіv Ukraїni, Nats. agrar. un-t. - K. : Fіtosotsіotsentr, 2005. - 152 s.: tabl., ris. - Bіblіogr.: s. 125-140. - ISBN 966-306-059-1
2. Dendrologіâ: pіdruçnik, vidannâ druge zі zmіnami ta dopovnennâmi / Zayaçuk V. Ya. – Lvіv: Spolom. – 2014. – 676 s.
3. Yekologіçne lіsoznavstvo : navç. posіb. dlâ studentіv VNZ / Plugatar Yu. V. [ta іn.]. - Herson : Grіn D. S., 2014. - 246 s. : ris., tabl. - Bіblіogr.: s. 243-246. - 300 prim. - ISBN 978-617-7243-58-7
4. Yekologіçnі osnovi peretvorüyuçogo vplivu lіsovoї roslinnostі na stepove seredovişçe / Yu. І. Gritsan ; Dnіpropetrovskiy derj. un-t. - D. : Vi-vo Dnіpropetrovskogo un-tu, 2000. - 294 s. - ISBN 966-551-045-2
5. Jolkevskiy P. F. Yekonomіko-yekologіçna otsіnka lіsovih resursіv / Naukoviy vіsnik, 2004, vipusk 14.5, s. 277—283.
6. Zaplavnі lіsi Ukraїni / V. P. Tkaç ; Ukr. NDІ lіs. gosp-va ta agrolіsomelіoratsії іm. G. M. Visotskogo. - H. : Pravo, 1999. - 368 s.: іl. - ISBN 966-7146-24-3
7. Zelena kniga Ukraїni. Lіsi / Yu. R. Şelâg-Sosonko [ta іn.] ; red. Yu. R. Şelâg-Sosonko ; Nats. akad. nauk Ukraїni, Іn-t botanіki іm. M. G. Holodnogo. - K. : Naukova dumka, 2002. - 254 s.: ris. - (Proekt "Naukova kniga"). - Bіblіogr.: s. 248-254. - ISBN 966-00-0776-0
8. Іz lіsіv Krimu / Yu. V. Plugatar ; Derj. kom. lіs. gosp-va Ukraїni, NAN Ukraїni, Ukr. NDІ lіs. gosp-va y agrolіsomelіoratsії іm. G. M. Visotskogo, Krim. gіrsko-lіsova nauk.-doslіd. stantsіâ. - H. : Novoye slovo, 2008. - 462 s.: іl. - Bіblіogr.: s. 446-460. - ISBN 978-966-2046-23-6
9. Lіsi Ukraїnskih Karpat: osoblivostі rostu, bіologіçna ta yenergetiçna produktivnіst : monografіâ / R. D. Vasilişin ; za nauk. red. Lakidi P. І. — Kiїv : Komprint, 2016. — 417 s. : іl., tabl., portr. ; 22 sm. — Bіblіogr.: s. 385—415 (481 nazva). — 100 pr. — ISBN 978-966-929-295-7
10. Lіsіvnitstvo : pіdruçnik / V. Є. Sviridenko [ta іn.] ; red. V. Є. Sviridenko ; Kabіnet Mіnіstrіv Ukraїni, Natsіonalniy agrarniy un-t. - K. : Arіstey, 2004. - 544 s.: ris. - Bіblіogr.: s. 538-543. - ISBN 966-8458-31-1
11. Lіsova yekologіâ z osnovami lіsovіdnovlennâ ta lіsorozvedennâ : pіdruçnik / І. M. Kovalenko. - Sumi : Unіversitetska kniga, 2018. - 239 s. : ris., tabl. - Bіblіogr.: s. 233-239. - 300 prim. - ISBN 978-966-680-850-2
12. Lіsova kvalіmetrіâ : monografіâ / O. P. Râbokon ; Ukr. NDІ lіs. gosp-va ta agrolіsomelіoratsії іm. G. M. Visotskogo. - H. : Nove slovo, 2010. - 542 s. : ris., tabl. - Bіblіogr.: s. 454-512. - 350 prim. - ISBN 978-966-2046-78-6
13. Lіsova polіtika : pіdruçnik / І. M. Sinâkeviç ; Ukraїnskiy derj. lіsotehnіçniy un-t. - L. : ZUKTs, 2005. - 224 s. - Bіblіogr.: s. 215-219. - ISBN 966-8445-21-X
14. Lіsove nasіnnitstvo : navç. posіbnik dlâ stud. vişçih. navç. zakladіv, yakі navç. za spets. "Lіsove gosp-vo" ta "Sadovo-parkove gosp-vo" / Yu. M. Debrinük [i dr.]. - L. : Svіt, 1998. - 432 s.: іl. - ISBN 5-7773-0320
15. Lіsovіdnovlennâ ta lіsorozvedennâ v Ukraїnі / P. G. Vakulük, V. І. Samoplavskiy. - H. : Prapor, 2006. - 383 s.: tabl. - Bіblіogr.: s. 380-381. - ISBN 966-8690-36-2
16. Lіsovі kulturi : pіdruçnik dlâ vikladaçіv і stud. lіsogosp. fak. vuzіv ІІІ-ІV rіvnіv akreditatsії / M. І. Gordієnko [ta іn]. - K. : Sіlgosposvіta, 1995. - 328 s. - ISBN 5-7987-0584-6
17. Lіsovі kulturi rіvninnoї çastini Ukraїni / M. І. Gordієnko [ta іn.] ; za red. prof. M. І. Gordієnka. - K. : Urojay, 2007. - 678 s. : tabl., ris. - 500 prim. - ISBN 966-05-0036-H
18. Lіsovporâdkuvannâ. Organіzatsіâ lіsoviroşçuvannâ : navç. posіbnik dlâ stud. vişç. navç. zakladіv / Є. І. Tsurik ; Ukraїnskiy derj. lіsotehnіçniy un-t. - L. : UkrDLTU, 2004. - 336 s. - Bіblіogr.: s. 320-323. - ISBN 5-7763-1274-4
19. Lіsokoristuvannâ rekreatsіyne. Termіni ta viznaçennâ ponât [Tekst]. - Çinniy vіd 2009-01-01. - K. : Derjspojivstandart Ukraїni, 2010. - III, 30 s. - (Natsіonalniy standart Ukraїni).
20. Menecment ohoronnih lіsіv Ukraїni / Yu. R. Şelâg-Sosonko [ta іn.] ; red. Yu. R. Şelâg-Sosonko ; Derjavna slujba zapovіdnoї spravi Mіnekoresursіv Ukraїni, Vseukraїnskiy komіtet pіdtrimki Programi OON. - K. : [b.v.], 2003. - 300 s. - Bіblіogr.: s. 293-298. - ISBN 966-306-039-8
21. Narisi z іstorії lіsіv Ukraїni / P. G. Vakulük. - Fastіv : Polіfast, 2000. - 624 s. - ISBN 966-95514-8-X
22. Osnovi vіdnovlennâ funktsіonalnoї sutі karpatskih lіsіv / M. A. Golubets ; Іn-t yekologії Karpat NAN Ukraїni. - Lvіv : Manuskript, 2016. - 143 s. : ris., tabl. - Bіblіogr.: s. 134-141. - 800 prim. - ISBN 978-966-2400-49-6
23. Ohorona navkolişnogo seredovişça v lіsopromislovomu kompleksі : navç. posіbnik / S. O. Apostolük [ta іn.] ; Naukovo-metodiçniy tsentr vişçoї osvіti, Ukraїnskiy derj. lіsotehnіçniy un-t. - L. : Afіşa, 2001. - 200 s.: ris. - Bіblіogr.: s. 191-192. - ISBN 966-7760-57-X
24. Ohorona lіsіv vіd pojej : (navç. posіb.) / Polіşçuk Öleksandr Petroviç ; Derj. agentstvo lіs. resursіv Ukraїni, Ukr. tsentr pіdgotov., perepіdgotov. ta pіdvişç. kvalіfіkatsії kadrіv lіs. gosp-va "Ukrtsentrkadrilіs". - Boyarka : Ruta, 2012. - 101 s. : ris., tabl. - Bіblіogr.: s. 101. - ISBN 978-617-581-115-3
25. Prirodnі lіsi Ukraїnskih Karpat = Natural forests of Ukrainian Carpathians / [U. Grebener ta іn. ; red.: A. Smalіyçuk, U. Grebener ; fot.: M. Bogomaz ta іn.] ; Fond Mіhayelâ Zukkova, Vsesvіt. fond prirodi. - Lvіv : Karti і atlasi, 2018. - 102, [1] s. : fot.
26. Prirodoohoronnі zasadi transportnogo osvoєnnâ gіrskih lіsovih teritorіy : monografіâ / O. A. Stiranіvskiy, Yu. O. Stiranіvskiy ; Nats. lіsotehn. un-t Ukraїni. - L. : Galitska vidavniça spіlka : RVV Nats. lіsotehn. un-tu Ukraїni, 2010. - 208, [12] s. : tabl., ris. - Bіblіogr.: s. 167-181. - 500 prim. - ISBN 978-966-1633-24-6
27. Roslinnіst URSR. Lіsi / Vіdpov. red. Є. M. Bradіs. - Kiїv, Naukova dumka, 1971. - 460 s. (djvu-fayl 9 avgustnıñ 2020 s. arhivlengen.)
28. Tipologіçna rіznomanіtnіst lіsіv Ukraїni: Zona şirokolistânih lіsіv / B. F. Ostapenko [ta іn]. - H. : [b.v.], 1998. - 127 s. - ISBN 966-7392-00-7
29. Tipologіâ lіsu : navç. posіb. / G. І. Vasenkov [ta іn.]. - Jitomir : Polіssâ, 2013. - 244 s. : ris., tabl., kölor. іl. - Bіblіogr.: s. 241-243. - 300 prim. - ISBN 978-966-655-679-3
30. Ukraїnska yentsiklopedіâ lіsіvnitstva. V 2-h t. T. 1. A — L / Nats. akad. nauk Ukraїni, Nauk. t-vo іm. Şevçenka, Derj. kom. lіsovogo gosp-va Ukraїni ; Za red. S. A. Gensіruka. — Lvіv: NANU ; Nauk. t-vo іm. Şevçenka, 1999. — 464 s. : il. — ISBN 966-7155-14-5^[1]
31. Ukraїnska yentsiklopedіâ lіsіvnitstva. U 2-h t. T. 2. M — Ya / Nats. akad. nauk Ukraїni, Nauk. t-vo іm. Şevçenka, Derj. kom. lіsovogo gosp-va Ukraїni ; za red S. A. Gensіruka . — Lvіv: NVF "Ukraїnskі tehnologії", 2007. — 422 s. — ISBN 978-966-345-132-9
32. Fіtomasa lіsіv Ukraїni / P. І. Lakida ; Natsіonalniy agrarniy un-t. - T. : Zbruç, 2002. - 255 s.: іl. - Bіblіogr.: s. 146-174. - ISBN 966-528-160-7
33. (ing.) Lund, H. Gyde (coord.) 2006. Definitions of Forest, Deforestation, Afforestation, and Reforestation. Gainesville, VA: Forest Information Services.
34. (ing.) 2006-01-13, Sciencedaily: Deep-rooted Plants Have Much Greater Impact On Climate Than Experts Though.
35. (rus.) Les. Biosfera. Çelovek / A. İ. Korableva [i dr.] ; NAN Ukrainı, İn-t problem prirodopolzovaniya i ekologii, Dnepropetr. gos. med. akad., İn-t med. ekologii. - D. : Sіç, 1998. - 93 s. - Bibliogr.: s. 88-92. - ISBN 966-511-051-9
36. (rus.) Les i öbşçestvo. Osnovı formirovaniya öbşçestvennogo mneniya : posobiye dlâ rabotnikov lesn. hoz-va / MSOP - Vsemirnıy Soyuz Ohranı Prirodı. Predstavitelstvo dlâ stran SNG. Yevropeyskaya programma. - M. : VNİİTslesresurs, 2000. - 206 s.: ris. - ISBN 5-7564-0264-0
37. (rus.) Lesnıye formatsii Krıma i ih ekologiçeskaya rol / A. F. Polâkov, Yu. V. Plugatar ; Gos. kom. les. hoz-va Ukrainı, NAN Ukrainı, Ukr. Nİİ les. hoz-va i agrolesomelioratsii im. G. N. Vısotskogo, Krım. gorno-les. nauçno-issled. stantsiya. - H. : Novoye slovo, 2009. - 406s.: ris., tabl., [6 ]l. fot. - Bibliogr.: s. 391-403. - ISBN 978-966-2046-70-0
38. (rus.) Lesotsid v Ukraine / V. E. Böreyko ; Kiyev. ekologo-kultur. tsentr. - Kiїv : Logos, 2018. - 144 s. : il. - (Serіâ "Ohorona dikoї prirodi" ; vip. 85). - Bіblіogr. v kіntsі gl. - 300 prim. - ISBN 978-617-7446-63-6
39. (rus.) Mirovıye lesnıye resursı po dannım FAO OON. M., 2010.

• Lіs // Ukraїnska mala yentsiklopedіâ : 16 kn. : u 8 t. / prof. Є. Onatskiy. — Buyenos-Ayres, 1960. — T. 4, kn. VII : Lіteri Le — Me. — S. 849-850. — 1000 yekz.
• Bukovі pralіsi Karpat (ukr.)
• Pіdbіrka publіkatsіy pro tropіçnі doşçovі lіsi (ukr.)
• Kaurієvі pomіrnі doşçovі lіsi Novoї Zelandії (ukr.)
• Manґrovі lіsi (ukr.)

1. ↑ http://irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/irbis_nbuv/cgiirbis_64.exe?C21COM=2&I21DBN=UJRN&P21DBN=UJRN&IMAGE_FILE_DOWNLOAD=1&Image_file_name=PDF/vnanu_2008_9_9.pdf