Tvrđava Jezerski

44°58′44.9″N 16°05′54.8″E / 44.979139°N 16.098556°E / 44.979139; 16.098556 Tvrđava Jezerski nastala je u periodu Srednjeg vijeka na području općine Bosanska Krupa, Bosna i Hercegovina. Tvrđava je proglašena za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.^[1]

Nalazi se na strmoj kosi pored naselja Jezerski.^[1][2]

Prvi spomen grada pod nazivom Castrum Hiesera u historijskim izvorima potječe iz 1278. godine. Tek u XVI vijeku navodi se da se nalazi u Zagrebačkoj županiji, u posjedu plemića Stjepana Nemčića (zvani Jezerski i Svičovići). U tvrđavi bila je župna crkva Sv. Kuzme i Damjana u biskupiji kninskoj.

Osmanlijsko Carstvo, pod vodstvom Ferhad-paše Sokolovića osvojile su Cazin, Bužim i Jezerski 1576. Gradskom posadom zapovijedao je dizdar. Padom Castruma Hiesera pod osmanlijsku vlast, Nemčići su se preselili u Križevačku županiju, gdje i danas žive njihovi potomci. Ugledavši se na njih, veliki broj porodica iz ovog mjesta se raselio, ali je većina ostala na svojim historijskim posjedima i prihvatila islam.

Godine 1687.godine hrvatski krajišnici spalili su grad Jezerski i grad Stinu. U dokumentima je zabilježeno da je dizdar 1730. godine bio Mehmed-aga.^[3]

Po službeom popisu u gradu bila su 1833.godine 2 topa, a po austrijskom izvještaju iz 1834. godine, 4 topa. Grad bio je u sastavu Krupske kapetanije. Napušten je 1838.godine.^[1][4]

Srednjovjekovni grad Jezerski spada u najjednostavnije i najmanje gradove u Pounju. Ostaci starog utvrđenja posjeduju unutrašnju okruglu kulu visoku više od 20 metara, koja je ozidana debelim zidom i vanjsku kamenu ogradu ili bedem visok 4 metra s velikim vratima. Na vanjskoj, isturenoj oplati kule, na visini 1,4 m iznad temelja, nalazi se ukrasna traka. Vanjski promjer kule je 8 m i debljine zidova 1.8 m. Uz kulu je sagrađen mali obor kvadratne osnove, dužine stranica od oko 14 m. Od obora su sačuvana 3 fragmenta zida sa puškarnicama. Mnogi elementi imaju sličnosti sa dijelovima unutrašnjeg utvrđenja u srednjovjekovnom gradu Bužimu (istovjetan način gradnje i oblik kule, koncepcija rasporeda spratova u kulama, oblici puškarnica i artiljerijskih otvora).

Jezerski je utvrđen vanjskim bedemom dimenzija 55x30 m koji su podigle Osmanlije. Unutar bedema nalaze se džamija i jedna stara zgrada.

U pisanim dokumentima nije pronađen tačan datum izgradnje ove džamije. Upoređujući ovu džamiju sa sličnim džamijama podignutim u Krajini, te po izgledu i obradi drvenih dijelova enterijera, može se pretpostaviti da ova džamija potječe iz 19. vijeka. Objekat džamije je pravougaone osnove razvijene po dužini, vanjskih gabaritnih dimenzija cca 7.80x9.50 m+2x7.80 m (trijem). Zbirna korisna površina objekta je cca 94 m2. Džamija je pokrivena strmim četverovodnim krovom iz čijeg središta izlazi drvena munara. Krovna konstrukcija je drvena, a kao pokrov je primijenjen dvostruko falcovani crijep. Džamije je u dosta lošem stanju i van funkcije je od 1992. godine.

U toku 2016. izvršeni su prvi radovi na obnovi tvrđave, džamije i Crnića kuće.^[1][5]

• Ćiro Truhelka, Naši gradovi. Naklada knjižare J. Studnička i dr. Sarajevo, 1904.
• Hamdija Kreševljaković, Prilozi povijesti bosanskih gradova pod turskom upravom. Prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju jugoslovenskih naroda pod turskom vladavinom, br.II, Sarajevo, 1952.
• Marko Vego, Naselja srednjovjekovne bosanske države. Svjetlost, Sarajevo 1957.
• Marko Popović, Srednjovjekovne tvrđave u Bosni i Hercegovini. Zbornik za istoriju Bosne i Hercegovine 1, Srpska akademija nauka i umetnosti. Beograd 1995, 33-55.

Portal Bosna i Hercegovina

• Zvanična stranica općine Bosanska Krupa Arhivirano 5. 12. 2020. na Wayback Machine
• Zvanična stranica komisije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine