Monarh (titula)
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Monarh (od grčkog, monos, "jedan," i archein, "vladati"; "jedan vladar") je vrhovni ili apsolutni šef državne vlasti, bilo u stvarnosti ili simbolično. Takva vlada je poznata kao monarhija. Monarh obično nasljeđuje suverenitet (često se naziva i prijesto) od rođenja ili se bira monarh i upravlja do kraja svoga života ili abdikacije. Istinska moć monarha varira od jedne monarhije do druge. U jednoj oni mogu biti autokrate (autokratska monarhija), a u drugoj šefovi država koji imaju malu ili nikakvu vlast, sa vlašću koja je povjerena parlamentu ili drugom organu (ustavna monarhija).[1]
Karakteristike
[uredi | uredi izvor]Vladari imaju različite titule - kralj ili kraljica, princ ili princeza (npr. Suvereni princ Monaka), car ili carica (npr. car Japana, car Indije), nadvojvoda, vojvoda ili veliki vojvoda (npr. veliki vojvoda Luksemburga). Princ se ponekad koristi kao generički termin za opisivanje bilo kojeg monarha, bez obzira na titulu, naročito u starijim tekstovima.
Mnogi vladari se odlikuju naslovom i stilovima. Oni često učestvuju u određenim ceremonijama, kao što je krunisanje. Monarhija je politička i sociokulturna priroda, i općenito je (ali ne uvijek) povezana sa nasljednom vladavinom. Većina monarha, u historiji i u današnjem vremenu, su rođeni i odrasli u okviru kraljevske porodice (čija vladavina nad određenim vremenskim periodom se naziva dinastija). Iako su mnogi vladari bili muškarci, ženski vladari su također vladali, a termin kraljica odnosi se na vladajućeg monarha, za razliku od kraljice supruge, koja je bila supruga vladajućeg kralja.
Neke monarhije nisu nasljedne. U izbornoj monarhiji, monarh je izabran, i služi kao bilo koji drugi monarh. Historijski primjeri izborne monarhije uključuju Svete rimske careve i slobodne izbore kraljeva u Poljsko-litvanskom komoveltu. Moderni primjeri uključuju Yang di-Pertuan Agong u Maleziji i pape u Rimokatoličkoj crkvi, koji služe u Vatikanu i biraju se od kardinala.
Monarhije su postojale u cijelom svijetu, iako su posljednjih nekoliko stoljeća mnoge države ukinule monarhiju i postale republike. Zagovaranje republika zove se republikanizam, dok zagovaranje monarhije se zove monarhizam. Glavna prednost nasljedne monarhije je neposredan kontinuitet vodstva, sa obično kratkom međuvladom (kao što je prikazano u klasičnom izrazu "Kralj je mrtav. Živio kralj!"). Međutim, to se odnosi samo u slučaju autokratske vladavine. U slučajevima kada monarh služi uglavnom kao ceremonijalna figura (npr. najmodernija ustavna monarhija), pravo rukovodstvo ne zavisi od monarha. Vlada može biti i nasljedna, ali se to smatra porodična diktatura.