Karavan (putovanje)

Karavan (perz. kārwān = zaštita trgovine, posla, ili cafila (od arapskog ‏قَافِلَة‎ qāfila slušati)) je veća grupa trgovaca ili drugih putnika, koji se zbog uzajamne zaštite, kreću zajedno u dugim kolonama već ustaljenim karavanskim putevima, često u trgovačkoj ekspediciji. Svaki karavan ima svog vođu (karavan-baša). Teret obično nose životinje (deve ili konji) prilagođene terenu kroz koji se prolazi. Od davnina karavani su bili uobičajeni u Srednjoj Aziji i Sjevernoj Africi. Pojavljivali su se uglavnom u pustinjskim oblastima i širom Puta svile, gde su putovanja u grupama osim zaštite od razbojnika doprinosila i poboljšanju ekonomije obima u trgovini ^[1]. Pored navedenog, najčešći karavani su bili hodočasnički (Hadždž).

Poznati su karavanski putevi sa velikim prometom od Taškenta do Pekinga, zatim od Afganistana do Indije. Poznat je bio i karavanski put tamjana sa juga Arabije do Sredozemnog mora. U Africi se još i danas formiraju karavani za prijenos kuhinjske soli u Nigeru od Oaze Bilma do najbližih naseljenih mjesta.

Historija

U istorijsko doba, karavani koji su povezivali istočnu Aziju i Evropu često su prevozili luksuznu i unosnu robu, poput svile ili nakita. Karavani su stoga mogli zahtijevati značajna ulaganja i bili su unosna meta za bandite. Zarada od uspješno obavljenog putovanja mogla bi biti ogromna, uporediva sa kasnijom evropskom trgovinom začinima. Luksuzna roba koju su dovozili karavani privukla je mnoge vladare duž važnih trgovačkih puteva da grade karavan-saraje. To su bile stanice pored puteva koje su podržavale protok trgovine, informacija i ljudi preko mreže trgovačkih puteva koji pokrivaju Aziju, Sjevernu Afriku i jugoistočnu Evropu, posebno duž Puta svile. Karavan-saraji su davali vodu za ljudsku i životinjsku ishranu, pranje i ritualno pranje. Ponekad su imali složene kupke. Čuvali su stočnu hranu za životinje i imali trgovine za putnike u kojima su mogli nabaviti nove zalihe. Neke trgovine su kupovale robu od putujućih trgovaca ^[2].

Neke od prvih karavana na Putu svile poslao je car Vu od Hana u II vijeku p.n.e, kada je 'rođena' ova ogromna mreža puteva, i kada je Kina počela da izvozi velike količine svile i druge robe na zapad, posebno namijenjene za Rimsko Carstvo ^[3].

Međutim, obim koji je karavan mogao prevesti bio je ograničen čak i klasičnim ili srednjovjekovnim standardima. Na primjer, karavan od 500 deva mogao je da preveze samo jednu trećinu ili polovinu robe koju je prevozio običan bizantijski trgovački jedrenjak.

Moderno doba

Današnji karavani u manje razvijenim područjima svijeta često još uvijek prevoze važnu robu kroz teško prohodna područja, kao što je sjeme potrebno za poljoprivredu u sušnim regijama. Primjer su "vozovi" kamila koji prelaze južne rubove pustinje Sahare.

Reference

^ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Caravan" . Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
^ Ciolek, T. Matthew. 2004-present. Catalogue of Georeferenced Caravansaras/Khans Archived 2005-02-07 at the Wayback Machine. Old World Trade Routes (OWTRAD) Project. Canberra: www.ciolek.com - Asia Pacific Research Online.
^ Dean, Riaz (2022). The Stone Tower: Ptolemy, the Silk Road, and a 2,000-Year-Old Riddle. Delhi: Penguin Viking. pp. 44–55 (Ch. 5, The First Caravans). ISBN 978-0670093625.

Vanjski linkovi

Karavan (putovanje) na Wikimedia Commonsu

[1] Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Caravan" . Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.

[2] Ciolek, T. Matthew. 2004-present. Catalogue of Georeferenced Caravansaras/Khans Archived 2005-02-07 at the Wayback Machine. Old World Trade Routes (OWTRAD) Project. Canberra: www.ciolek.com - Asia Pacific Research Online.

[3] Dean, Riaz (2022). The Stone Tower: Ptolemy, the Silk Road, and a 2,000-Year-Old Riddle. Delhi: Penguin Viking. pp. 44–55 (Ch. 5, The First Caravans). ISBN 978-0670093625.

[1]

[2]

[3]