Egejska umjetnost

Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.

Ovaj članak je siroče zato što nema ili vrlo malo ima drugih članaka koji linkuju ovamo. Molimo Vas da postavite linkove prema ovoj stranici sa srodnih članaka.  (23-02-2012)

Egejska umjetnost je umjetnost Egejske kulture koja je zajednička Civilizaciji Kiklada, Minojskoj (Kretskoj) i Helenskoj (Mikenskoj) civilizaciji koje su cvale u širem području Egejskog mora oko 2200 – 1200. p. n. e. Preteča kulture stare Grčke. Ove kulture su trpjele uticaje Orijenta posredništvom Feničana i maloazijskih Hetita, ali ih nisu jednostavno oponašale. One su imale svoj vlastiti stil, koji je bio uvod u Grčku kulturu i Umjetnost, koja će postati osnova čitave zapadno-evropske civilizacije. Misli se da su egejski narodi došli iz Male Azije, donoseći već oko 3000.g. pr.n.e. na Krit bakar, a oko 2500. da pronalaze i bronzu. Egejska kultura je kultura bronzanog doba u kome se razlikuju tri perioda:

• Stari period (2500-1900)
• Srednji period (1900-1600)
• Novi period, koji na Kritu i u kontinentalnoj Grčkoj traje od 1600 do 1100, a u Maloj Aziji od 1200 do oko 600 g. pr.n.e.

Društveno ekonomski poredak je u svim pokrajinama egejskog kulturnog kruga prošao razvoj od rodovske zajednice do robovlasničkog poretka.

Krit je imao u izobilju dobrog krečnjaka, koji je postao glavni materijal u monumentalnoj arhitekturi. Osim kamena, od sirove gline pravljen je i ćerpič, a od pečene gline izrađivano je posuđe, zatim cijevi za vodovod i kanalizaciju. Za obične gradnje upotrebljavano je drvo sa Krita, a za bolje je uvoženo drvo kedra i kiparisa sa Sicilije. Prema sačuvanim ostacima kritske arhitekture moglo bi se zaključiti da je glavni materijal bio kamena. Zidovi palata su bili od kamena klesanca srednjih veličina, dobro obrađenog. U zidnim konstrukcijama bilo je većih i velikih klesanaca dužine do 4 m. Kiklopski zidovi su karakteristika svih egejskih arhitektura. Stub kao konstruktivni i dekorativni element je našao važno mjesto u kritskoj arhitekturi palata. Stub je ovdje upotrijebljen kao nosač stepeništa, ili u natkrivenom kvadratičnom trijemu palate.

Arhitektura Krita je izgradnjom kraljevskih palata dosegla svoj najviši nivo. Ove palate se na Kritu grade počev od 2000 g. pr.n.e., a najvažnije su izgrađene između XVII i X vijeka. Osnovna dispozicija palate je nastala po uticajem mezopotamske palate, čiji se prostori razvijaju oko više unutarnjih dvorišta. Osnovni princip kompozicije je potpuna asimetričnost i velike dimenzije svih dijelova. Za razliku od mezopotamskih palata koje su građene od ćerpiča, palata na Kritu ili tačnije rečeno, njen prizemni dio, je od kamena. Stubovi su bili bojeni, a unutrašnji glavni prostori bili su ukrašavani zidnim freskama. U razvitku kritske palate možemo da pratimo nastojanje da se ogromnost zamijeni manjim arhitektonskim prostorima, koji odgovaraju veličini ljudske figure, a monumentalnost izrazom životne radosti.

Mikenska arhitektura nosi svoje ime prema gradu Mikeni, čiji razvoj pada u vrijeme II perioda Egejske kulture. Na Peloponezu i ostrvima najstariji kulturni ostaci padaju u vrijeme oko 2000. g. pr.n.e. Vrhunac Mikenske kulture i umjetnosti je dostignut između 1600. i 1100 g. pr.n.e. kad cvjetaju gradovi-države Mikena, Tirins, Orhomena i Gulas Nosilac mikenske civilizacije su Ahajci, jedno od grčkih plemene, koje je pokorilo najstarije stanovnike Grčke, Pelazge. Na Kritu su oni pobijedili Krićane i usvojili njihovu kulturu i umjetnost. Njih su sa historijske pozornice uklonili Dorci, također grčko pleme, koje osvaja Peloponez oko 1100 g. pr.n.e. Karakteristike društveno-ekonomskog odnosa mikenskog perioda je raspadanje rodovske zajednice i početak robovlasništva, sa posve istim crtama kao na Kritu. Nije bilo hramova, religija Ahajaca nije zahtijevala gradnju posebnih zgrada religijskog obreda. Mikenska kultura je nastala pod direktnim uticajem Krita i znači njen nastavak.

Egejska umjetnost se u Maloj Aziji razvijala u pokrajinama Frigije, Lidiji, Kariji i Likiji. Poslije najezde Doraca na Peloponez, oko 1100 g. pr.n.e. Ahajci su egejsku kulturu prenijeli u Malu Aziju i produžili joj život sve do VI vijeka pr.n.e., kad i područje Male Azije potpada po uticaj Grčke. Najstarija kultura u Maloj Aziji vezana je za razvoj Troje počev od III milenijuma pr.n.e. Nešto mlađa je kultura Hetita sa brojnim gradovima u centralnom dijelu Male Azije, koji se pojavljuje sredinom III milenijuma. Ahajci donose uticaje egejske kritske i mikenske kulture. Mala Azija bila je podložna kulturnim zračenjima Istoka i Zapada. Između XII i VI vijeka pr.n.e. egejska kultura je Maloj Aziji dala svoj pečat. Najveći značaj Male Azije bio je u njenoj posredničkoj ulozi, bilo da ja orijentalne uticaje prenosila u Grčku i Etruriju, ili da je grčke zapadnjačke uticaje predavala Istoku Društveno -ekonomski poredak u Maloj Aziji bio je robovlasnički, sa jakim crtama Istoka. U poređenju sa egejskim kulturama Krita i Mikene, Mala Azija je imala mnogo skromniju ulogu.

Grade se dva tipa grobnica:

1. slobodnostojeći
2. grobnice u stijeni

Prvi tip se pojavljuje u vidu tumulusa u svim pokrajinama. Najpoznatije su Alijatova i Tantalova grobnica. Slobodnostojeće grobnice u Likiji imaju specifičan oblik drvene stambene kuće na visokom postolju, izvedene od kamenog monolita. Grobnice u stijeni, u Likiji imaju fasadu drvene kuće sa svim detaljima drvenih konstrukcija, veza i krovova. Ovdje se pojavljuju najstariji timpanoni, koji će ući u grčku arhitekturu. Unutarnji prostori grobnica su skromnih dimenzija, simentrično tretirani. Plastična dekoracija u kamenu najčešće je geometrijskog karaktera, a motivi raznog, u prvom redu orijentalnog porijekla.

Nedovršeni članak Egejska umjetnost koji govori o historiji treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.