Pondi

Pondivi
Fozioù Kastell ar Roc'haned
Anv gallek (ofisiel)	Pontivy
Bro istorel	Bro-Gwened
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	Pondi (isprefeti)
Kanton	Pondi (pennlec'h)
Kod kumun	56178
Kod post	56300
Maer Amzer gefridi	Christine Le Strat 2020-2026
Etrekumuniezh	Pondi Kumuniezh
Bro velestradurel	Bro Bondi
Lec'hienn Web	Ti-kêr
Poblañsouriezh
Poblañs	15 092 ann. (2020)[1]
Stankter	607 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 04′ Norzh 2° 59′ Kornôg / 48.07, -2.98
Uhelderioù	kreiz-kêr : 60 m bihanañ 48 m — brasañ 192 m
Gorread	24,85 km²
Pondivi
kemmañ

Pondivi zo ur gumun hag ur gêr e departamant ar Mor-Bihan e Breizh.

En gul a nav mailhenn en aour, 3, 3, 3. Tiegezh Roc'han, 1222 ; andon : d'Hozier, 26 Meurzh 1698.

Hervez ar richenn e oa bet krouet Pondivi gant ar manac'h sant Ivi er VII^vet kantved.

Emsavadeg ar Bonedoù ruz e 1675

Trubuilhoù a voe e kêr d'an 21 ha d'an 22 a viz Gouere 1675^[2]; taget e voe ti ur bourc'hiz hag evet ar gwin a oa eno. Aloubet e oa bet kêr Bondivi d'an 21 « gant 2000 peizant a lonk pe skuilh 400 muid eus feurm an deverioù » ; dieubet eo bet gant « e vourc'hizien » d'an 21 a viz Even^[3].
Digolloù a voe paeet gant parrezioù Noal-Pondivi (8 000 lur), Malgeneg (1 500 lur), Stival (500 lur) ha Bizhui-an-Dour (400 lur) d'an aotrou de la Pierre ha da tud all eus Pondivi goude an distrujoù bet graet e kêr e-pad an emsavadeg^[4].

Krouet e voe ar gumun e 1790 e departamant ar Mor-Bihan. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Pondivi da bennlec'h ur c'hanton, hini Pondivi, gant kumun Pondivi ennañ hepken, ha da benn ur bann, seizh kanton ennañ : Baod, ar Gemene, Klegereg, Logunec'h, Noal-Pondivi, Pluniav ha hini Pondivi. E 1795 e voe dilamet ar bann. E 1800 e voe lakaet Pondivi da bennlec'h arondisamant Pondivi bet krouet gant al lezenn eus ar 17 a viz C'hwevrer 1800. Brasaet e voe kanton Pondivi dindan anv Kanton Pondivi ivez gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix^[5],[6],[7].

Adalek an 9 a viz Du 1804 betek ar 14 a viz Ebrel 1814 e oa anvet Pondivi "Napoléonville" war urzh an diktatour ha danvez-impalaer Napoleone Buonaparte. Evel La Roche-sur-Yon, Napoléonville e Vendée, e oa bet soñjet gant Napoleon e vefe ur gêr pouezus evit derc'hel kornôg Frañs ha Breizh. C'hoant en devoa da sevel adal ar gêr 3 000 annezad enni « er peoc'h, ur greizenn-genwerzh veur, hag er brezel, ur greizenn vilourel bouezus ».

Napoleon a soñje gantañ e oa Pondivi ur gêr a c'hellje bezañ pouezus-tre ma vije kleuzet kanolioù evit al listri-brezel a c'hellfe treuziñ Breizh pell diouzh re ar Saozon a oa mistri war ar mor : kanol ar Blavezh ha kanol Naoned-Brest.
Krouet e oa bet diouzhtu ur c'harter nevez gant ur blasenn-armoù, un isprefeti, ur c'hazarn hag ul lise.

D'an 29 a viz Genver 1806 e voe staget kumun Stival ouzh kumun Pondivi^[8].

1864: tizhet e voe Pondivi gant an hent-houarn.

Krouet e voe kumun Ar Sorn d'ar 1añ a viz Meurzh 1869 diwar lodennoù eus tiriadoù kumunioù Bizhui, Gwern, Malgeneg, Pondivi ha Stival^[9],[10].

Brezel 1870-1871 : pevar gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel.

Brezel-bed kentañ

316 gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel, da lavaret eo 3,35 % eus he foblañs e 1911^[11].

Eil Brezel-bed

Tremen 3 000 repuad deuet eus hanternoz Bro-C'hall a oa e Pondivi e miz Even 1940^[12].
D'an 18 a viz Even 1940 e tegouezhas al lu alaman e Pondivi^[13].
E miz Here 1940 e voe harzet ar gantreidi er Mor-Bihan ; bac'het e voent e kamp Toulboubou e Pondivi, 18 tiegezh hag eizh den o-unan, da lavaret eo 32 waz, 28 maouez ha 56 bugel ; war urzh an Alamaned e voent kaset gant un tren betek kamp-bac'h Maezon-ar-Stêr e miz Du 1940^[14].
E miz Gouere 1944 e voe kemeret 150 000 lur en ti-post gant tud eus ar Rezistañs^[15].
D'ar 4 a viz Eost 1944 e voe dieubet Pondivi^[16].
D'an 23 a viz Mae 1945 e voe kavet korfoù marv tri den eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oant ; fuzuilhet e oant bet gant al lu alaman^[17].
Mervel a reas 96 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel^[11].

Trevadennoù

• Mervel a reas 16 milour e Brezel Indez-Sina ha pemp arall en Aljeria.^[11]

• D'ar 4 a viz Eost 2004 e oa bet votet ar garta « Ya d'ar brezhoneg » gant kuzul-kêr ar gumun.
• D'an 21 a viz Kerzu 2007 e oa bet roet d'ar gumun al label « Ya d'ar brezhoneg » live 2.

• Klasoù divyezhek a zo eno abaoe 1984.
• E distro-skol 2023 e oa 80 skoliad enskrivet er skol Diwan hag er c'hlasoù divyezhek (9,2 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). https://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

E Pondi ez echuas ar Redadeg e 2010.

• 
  Kastell ar Roc'haned
• 
  Ar Gwenn-ha-Du
  dirak ar c'hastell

• Kastell ar Gêr nevez
• Iliz katolik Intron Varia ar Joa, XVI^vet kantved,
• Iliz katolik Sant Meriadeg, e kêriadenn Stival, XVI^vet kantved,
• Chapel ar Gelenneg,
• Chapel Santez Trefin
• Karterioù kozh gant tiez XVvet-XVIvet-XVIIvet kantvedoù,
• Porzh.

• Ferdinand Le Drogo, marc'hhouarnour breizhat, kampion Bro-C'hall e 1927 ha 1928, 10 a viz Here 1903
• Paul Ihuel (2 a viz Du 1903-22 a viz Here 1974 e Pariz, Bro-C'hall), maer Berne, kuzulier Kanton ar Faoued (1945-1974), kannad ar Mor-Bihan e 1936-1940 hag e 1945-1974, kadoriad kuzul-departamant ar Mor-Bihan, Is-sekretour-stad ha Sekretour-stad al Labour-Douar^[14]
• Jef Le Penven, sonaozour breizhat, 3 a viz Du 1919.
• 1969 : Yannig Audran, skolaer, soner ha skrivagner brezhonek.

• 
  Treuzet eo Pondi gant ar stêr Blavezh.

• Mammennoù : Cassini hag EBSSA.

• Tavistock (Devon), Bro-Saoz
• Wesseling (Nordrhein-Westfalen),  Alamagn
• Napoleonville (Louisiana), Stadoù-Unanet
• Ouelessebougou,  Mali

• (br) (fr) Lec'hienn ofisiel Ti-Kêr Pondivi
• (fr) Pontivy Cité Internationale
• (br) Geobreizh
• (fr) 27 kevarzhe e Pondi