Doare-skrivañ KLT

An doare-skrivañ KLT a oa bet implijet evit skrivañ brezhoneg etre 1908 ha deroù ar bloavezhioù 1950. Ne vez ket graet gantañ ken abaoe an amzer-se met chomet eo an anv KLT, implijet n'eus forzh penaos a-wechoù.

E 1908 e oa bet un toullad skrivagnerien vrezhonek, bodet en Emglev ar skrivagnerien, oc'h en em glevout diwar-benn ar reolennoù da skrivañ ar yezh en un doare a vefe unvan evit brezhoneg Leon, Kerne ha Treger, alese an anv KLT.

Degemeret e oa bet ar reolennoù reizhskrivañ-se gant ar braz eus an dud a skrive brezhoneg en teir bro-se, ar re a embanne levrioù ha kelaouennoù enno. Sinet e oa an emglev gant an dud-mañ : Frañsez Vallée, Emil Ernod, Louis Le Clerc (Kloareg ar Wern), Yann-Vari Perrot, Koroller, Erwan ar Moal, Aogust Bocher, Caurel, Klaoda ar Prad, Jos ar Braz (Dirlem), anvioù meneget e Grammaire bretonne du dialecte de Tréguier^[1], gant Louis Le Clerc, diwar pennadoù eus ar sizhunieg Kroaz ar Vretoned .

Skignet e voe an doare-skrivañ KLT gant Frañsez Vallée hag e gelaouenn Kroaz ar Vretoned, met implijet e voe ivez gant an darn vrasañ eus ar c'helaouennoù all embannet e broioù Leon, Kerne ha Treger etre an daou vrezel-bed, evel Gwalarn pe Feiz ha Breiz. Ne oa nemet ar skrivagnerien wenedek a oa chomet e-maez an emglev-se hag a gendalc'he d'ober gant un doare-skrivañ dibar d'ar gwenedeg.

E dibenn ar bloavezhioù 1930 e krogas skrivagnerien zo, evel Langleiz, da glask unvaniñ an doareoù-skrivañ KLT ha gwenedek, evit kaout un doare-skrivañ hepken evit an holl vrezhonegoù. N'eo nemet e 1941 e voe tizhet an emglev ha degemeret an doare-skrivañ peurunvan.

Abaoe un toullad bloavezhioù e vez graet KLT a-wechoù ivez eus kement tamm brezhoneg a vez komzet e-maez Bro-Wened, gant Gwenedourien zo^[2] hag a sell ouzh rannyezhoù ar broioù brezhonek all evel pa vijent unvan, pa n'int ket. Ar weledigezh-se a vez skignet ivez en abadennoù skinwel zo^[3].
Koulskoude n'hall an anv KLT bezañ nemet anv un doare-skrivañ : biskoazh n'eo bet unanet doareoù-komz Kerne, Leon ha Treger, hep ankouaat Goueloù.

A-wechoù e vez graet anv eus "taol-mouezh KLT", da lavaret eo, al lodenn eus ar brezhonegva ma vez pouezmouezhiet ar gerioù war ar silabenn eildiwezhañ, ar pezh a c'hoarvez e Leon a-bezh, e Treger a-bezh (war-bouez nebeut), hag ul lodenn vras eus Kernev.
Koulskoude, ma'z eo unvan a-walc'h dre vras an taol-mouezh en dachennad-se, ez eus un toullad diforc'hioù bihan en diabarzh, da skouer:

• en ul lodenn vat eus Treger ne vez ket taolmouezhiet ar ger ket, met ar silabenn a-raok, pa vez taolmouezhiet bep tro e Leon
• taolmouezhiet e vez an trede silabenn diwezhañ alies e kornioù zo (Pelem ha tro-war-dro), evel er ger brezhoneg ([‘brεznεk]),
• gerioù unsilabennek evel moan a vez divsilabennek e Leon.

1. ↑ Pajennoù 223-234, trede embannadur. Adembannet e 1986 gant Ar Skol vrezoneg - Emgleo Breiz.
2. ↑ Job Jaffré, e-barzh Etrezomp e brezhoneg, 1974-1975, er bajenn 128, a gomz eus brezhoneg KLT (sic)
3. ↑ Abadennoù Ken tuch', kenskrivet gant Goulwena An Henaff

+ Doareoù-skrivañ ar brezhoneg