Boled Minié

Ar boled Minié zo ur vannadell evit an armoù-tan rizennet o c'hanol savet er bloavezhioù 1840 gant an ofiser hag ijinour gall Claude Étienne Minié evit ar fuzuilh Minié^[1]. Dre e stumm hag e berzhioù e tegasas kalz cheñchamantoù war tachennoù-emgann kreiz an XIXvet kantved.

Betek ar bloavezhioù 1840 e veze implijet boledoù ront, karget dre veg ar fuzuilhoù flour o c'hanol, a ranke bezañ bontet e foñs ar c'hanol gant ur vazh. Ar boled Minié a zegasas kalz nevezinti : ur vannadell stumm ur granenn (e tu he strad) hag ur gernenn (e tu he beg) e oa, savet e plom gwak. Rizennoù lardet a oa e traoñ ar boled.

Un tamm bihanoc'h e oa e dreuzkiz evit hini ar c'hanol. Ne oa ket ezhomm neuze da vontañ anezhañ pa veze karget an arm^[2]. Kaset e veze er-maez eus ar fuzuilh gant tarzhadenn ur gargad poultr du. Ur wech tennet e tistumme ar boled en ur chom tost ouzh diabarzh ar c'hanol. Dre se e tape un tizh uheloc'h evit ar boledoù ront mod-kozh. En ur dremen dre ar c'hanol e skarzhe ivez ar restachoù poultr du chomet ennañ, ha nebeutoc'h a amzer a veze kollet war an dachenn-emgann o naetaat an arm. Abalamour d'e stumm ha d'ar fed e troe warnañ e-unan e oa uhel hed-tenn ar boled Minié evit ar mare. Resis e oa betek 400 metr^[1], pa oa a-boan 100 metr evit ur fuzuilh flour he c'hanol evel ar Brown Bess saoz.

Implijet e voe ar boled Minié e brezel Krimea adalek 1853. Dibabet e voe e 1855 gant arme ar Stadoù-Unanet. Lakaet e veze er fuzuilh Springfield Model 1861 pourvezet da soudarded an Unaniezh da vare brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika. Ennañ e rejont reuz en ur zegas gloazadennoù spontusoc'h c'hoazh evit ar re anduret betek-neuze gant ar soudarded abalamour d'an armoù-tan mod-kozh. Marvusoc'h e teuas an armoù-tan da vezañ c'hoazh^[3]. Da vare brezelioù Napoleon e deroù ar c'hantved e c'halle ul linennad soudarded tostaat betek ur c'hant metr bennak ouzh o enebourien hep kaout riskloù bras da vezañ tizhet, met resisted ar boledoù Minié a cheñchas ar jeu en ur lakaat un argadenn war ur maezioù da vezañ kalz diaesoc'h ha dañjerusoc'h. Daoust da se e kendalc'has kalz jeneraled amerikan da implijout taktikoù emgann enlinenn betek fin ar brezel diabarzh^[1].

1. ↑ ^{1,0 1,1} ha^1,2 (en) Weaponry: The Rifle-Musket and the Minié Ball war History Net, 12/06/2006 (lennet d'an 23/08/2024)
2. ↑ (en) The lead Minie ball, war Smithsonian (lennet d'an 23/08/2024)
3. ↑ (en) SHOOP Isaac, Small but deadly: The Minié ball, The Gettysburg Compiler, 30/04/2019 (lennet d'an 23/08/2024)

  Stag eo ar bajenn-mañ ouzh Porched an Armoù-tan