Маліна

Маліна
Маліна звычайная (Rubus idaeus L.)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Ружакветныя Сямейства:  Ружавыя Падсямейства:  Rosoideae Трыба:  Rubeae Род:  Маліна
Міжнародная навуковая назва
Rubus L., 1753
Сінонімы
Batidaea (Dumort.) Greene Comarobatia Greene Dalibarda L.[3]
Тыпавы від
Rubus fruticosus L. 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   24848 NCBI   23216 EOL   794574 GRIN   g:10574 IPNI   34017-1 FW   264405

Маліна^[4] (Rubus) — род (падрод) кветкавых раслін сямейства ружавых.

Навуковая назва роду rubus значыць «ажына», звязана этымалагічна з назвай чырвонага колеру (пар. дыялектнае па паходжанні лац.: rūfus «ярка-чырвоны»^[5]).

Род прадстаўлены шматгадовымі травамі, але часцей за ўсё гэта дравяністыя калючыя расліны (лістападныя кусты) з прамастойнымі, паўзучымі або распасцёртымі галінамі і чарговым простым або складаным лісцем з прылісткамі. Кусты дасягаюць вышынёю да 3 метраў і маюць шматгадовае карэнішча. Сцёблы аднагадовыя — зялёныя, двухгадовыя — адраўнелыя, з шыпамі. Лісце непарнаперыстае, трайчастае.

Кветкі абодваполыя, рэдка — аднаполыя. Размяшчаюцца яны па адным або сабраны зверху ў пазухавыя гронкавыя або шчытковыя суквецці. Гіпантый плоскі або варонкападобны, утвораны звычайна пяцічленным калякветнікам і заключае шматлікія тычынкі і песцікі.

Плод — складаная касцянка (шматкасцянка), чырвоная ці жоўтая, рознага смаку і водару.

Адрозніваецца каля 120 відаў. Пашыраны пераважна ва ўмераным і субтрапічным паясах Еўразіі. На тэрыторыі Беларусі сустракаюцца 6 відаў^[6], найбольш вядомая маліна звычайная, трапляецца ў сырых лясах, хмызняках.

Са старажытных часоў насельніцтва зямнога шара ўжывае ў ежу плады многіх відаў роду: маліну (Rubus idaeus) (віды падроду Idaeobatus), ажыну (Rubus caesius) (цёмнаплодныя віды, якія адносяцца да падроду Rubus, асабліва багата прадстаўленыя ў Еўропе), касцяніцы арктычныя (Rubus arcticus) і марошку (Rubus chamaemorus).

У культуры з IV ст. Культурныя сарты атрыманы на аснове маліны звычайнай, або чырвонай (Rubus idaeus), маліны чорнаваласістай (Rubus melanolasius) і інш. Плады маюць у сабе 5—7 % цукру, 1,5—2 % арганічных кіслот, вітаміны B, C, карацін, флаваноіды, фітастэрыны. Выкарыстоўваюцца свежыя і сушаныя, на кандытарскія вырабы, у медыцыне.

У родзе каля 330^[7] (Паводле іншых звестак 600) відаў, якія распаўсюджаны пераважна ў Паўночным паўшар’і.

Шырокі род дзеляць прыкладна на пятнаццаць падродаў:

Rubus subg.

Некаторыя вядомыя віды:

• Rubus arcticus
• Rubus armeniacus
• Rubus candicans
• Rubus chamaemorus — Маліна прыземістая, ці Марошка прысадзістая, ці Марошка
• Rubus caesius — Ажына, ці Ажына шызая, ці Ажыны, ці Чорныя маліны, ці Яжына, ці Жавікі, ці Ажыннік, ці Скарбарыха, ці Жавіна, ці Жавіннік
• Rubus fructicosus
• Rubus glaucus
• Rubus humulifolius
• Rubus idaeus — Маліна звычайная, ці Маліна
• Rubus matsumuranus
• Rubus nemorosa
• Rubus nessensis — Куманіка, ці Ажына неская, ці Ажына, ці Дуброўка, ці Ажэўні, ці Жавіны, ці Чорныя маліны, ці Жавіна, ці Жавіннік, ці Ажавіна
• Rubus neveus
• Rubus odoratus
• Rubus sachalinensis
• Rubus saxatilis — Касцяніцы, ці Касцяніцы камяністыя, ці Коцезелле, ці Касцянка, ці Касцяніка

Сярод шкоднікаў Маліны вылучаюць^[6]:

• Малінавыя жукі (Byturidae)
• Даўганосік малінава-сунічны (Anthonomus rubi)
• Галіца малінавая сцябловая (Lasioptera rubi)

Сярод асноўных хваробаў вылучаюць^[6]:

• антракноз
• шэрая гніль
• хлароз
• мазаіка
• пурпуровая плямістасць
• вірусныя хваробы і інш.

• Пярэднеў У. Маліна // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).

• Малина // Энцыклапедыя Кругасвет (руск.)