Ісіхазм

Ісіха́зм (грэч. Ησυχασμός) — хрысціянская сузіральная практыка, характэрная для праваслаўя.

Ісіхазм сфарміраваўся ў сярэднявеччы ў Візантыі на аснове манаскіх практык, вядомых з часоў раннехрысціянскіх пустэльнікаў накшталт Антонія Вялікага. У XIV ст. яго асноўным цэнтрам стаў Афон, а галоўным багасловам — Грыгорый Палама. Канчаткова ісіхазм быў прыняты Праваслаўнай Царквою ў другой палове 1350-х гг. у выніку перамогі Грыгорыя ў дыспуце з яго крытыкам Варлаамам з Калабрыі і асуджэннем Варлаама з боку Царквы.

Ісіхазм адыгрываў значную ролю ў рэлігійным жыцці праваслаўных манастыроў Сербіі, Валахіі, ВКЛ і Расіі ў XV — XVII стст. Ісіхазм практыкаваў Іасафат Кунцэвіч, член грэка-каталіцкага Ордэну Базыльян. Адыход ад ісіхазму быў абумоўлены разрывам шчыльных сувязей праваслаўных і грэка-каталіцкіх манахаў з Афонам. Тым не меней, спробы яго адраджэння прадпрымаліся ў Расійскай імперыі ў канцы XIX — пачатку XX ст.

Нягледзячы на крытыку ісіхазму з боку каталіцкіх і пратэстанцкіх тэолагаў, ён актыўна вывучаецца імі з XIX ст.

Ісіхазм уяўляе сабою форму пустэльніцкага малення, падчас якога чалавек адчувае ісіхію — блаславенны спакой. Гэтаму садзейнічаюць аскетызм, спакой цела і волі, у некаторых выпадках — дыхальныя практыкаванні, пэўныя паставы цела, нямое паўтарэнне малітваў. Некаторыя манахі бачаць містычнае святло. Раннія прыхільнікі ісіхазму называлі яго «фаворскім святлом», убачаным апосталамі падчас праабражэння Ісуса і тлумачылі яго сузіранне як найвышэйшую мэту.

Галоўны ранні крытык ісіхазму, праваслаўны манах Варлаам з Калабрыі (каля 1290—1348 гг.) сцвярджаў, што афонскія манахі ў сваёй прастаце прызнаваліся, быццам бы бачылі ў святле аблічча Бога. Гэта супярэчыла хрысціянскім уяўленням пра немагчымасць назіраць Бога чалавечымі вачыма, бо Бог спазнаваем толькі дзякуючы яго стварэнням. Грыгорый Палама адказваў яму, што «фаворскае святло» мае нетварны характар і бачыцца не фізічнымі, а «змененымі» вачыма сілай Духа Святога. Далейшы дыспут паміж двума багасловамі закранаў існасць Бога. У апошнім выпадку аргументацыя Грыгорыя Паламы была бліжэй да існуючай праваслаўнай традыцыі, а таму была прынята Праваслаўнай Царквою.

• Санько С.І. [і інш.] Гісторыя філасофскай і грамадска-палітычнай думкі Беларусі. У 6 т. Т. 2. Протарэнесанс і Адраджэнне. — Мінск: Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т філасофіі, 2010. — ISBN 978-985-08-1228-5.

	Ісіхазм на Вікісховішчы

• Уладзімір Ігнатаў ІСІХАЗМ І БЕЛАРУСКАЕ АСВЕТНІЦТВА ПЕРШАЙ ПАЛОВЫ ХVII СТАГОДДЗЯ
• Гаранін С. Л. Літаратурная дзейнасць Францыска Скарыны ў сістэме развіцця перакладнога пісьменства Беларусі ХV — пачатку ХVІ стагоддзя
• Дзвінская Э. Духоўнае святло базыльянаў
• CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Hesychasm — New Advent
• Mitchell B. Liester Hesychasm: A Christian Path of Transcendence Архівавана 21 снежня 2022.