Люблин
Люблин (пол. Lublin) — Польшаның көнсығышындағы ҡала, Люблин воеводлығының административ үҙәге. Ҡала майҙаны 147,5 км² тәшкил итә. Халҡы һаны — 339 811 кеше (2018 йылда).
Географияһы
үҙгәртергәТәбиғәт шарттары һәм урыны
үҙгәртергәҠала Люблин ҡалҡыулығының төньяҡ ситендә урынлашҡан, диңгеҙ кимәленән 163—238 м бейеклектә ята. Быстшица йылғаһының үҙәне (Вепш йылғаһының һул ҡушылдығы) ҡаланы ике өлөшкә бүлә. Көнбайыш ярында тәрән үҙәндәре һәм һары тупраҡлы тарлауыҡтары менән Наленчовски (пол.Nałęczowski) яйлаһының өлөшө ята. ә Щвидницки (пол. Świdnicki) яйлаһының өлөшө һәм Гелчевска ҡалҡыулығы (пол. Giełczewska) менән барлыҡҡа килгән көнсығыш ярҙарының ландшафты күп төрлө түгел.
Люблинда Быстшица йылғаһына ике ҙур булмаған йылға — Чернеювка (пол.Czerniejówka) һәм Чехувка (пол.Czechówka) ҡоя. Ҡала аша дүртенсе йылға — Нендзница (пол.Nędznica) аға.
Тарихы
үҙгәртергәХәҙерге Люблин территорияһындағы беренсе ултыраҡ VI быуатта Чвартек убаһында барлыҡҡа килә[65]. X быуатта ағас, аҙаҡ таш оборона ҡоролмаһы төҙөлә. Ҡала тураһында беренсе яҙма телгә алыу 1198 йыл менән даталана.
1205 йылда Галич кенәзе Роман ай буйына ҡаланы ҡамай, ләкин сигенергә мәжбүр була[66].
1241 йылда монголдар Люблинды емерә, ә өс йылдан һуң ул литвалар яғынан бөлгөнлөккә дусар була, улар прустар һәм ятвягтар менән бергә эш итә. Шул уҡ йылда кенәз Даниил Галицкий, ҡалаға эйә булып, уны нығыта.
1260 йылда доминикансылар тарафынан Архангел Михаил исемендәге тәүге католик сиркәүе төҙөлә.
1317 йылда кенәз Владислав Локетка хакимлығы ваҡытында ҡала магдебург хоҡуғы рәүешендә ҡала законын ала. 1341 йылда Бөйөк Казимир Люблин эргәһендә татарҙар өҫтөнән еңеү яулай.
1474 йылда Казимир Ягеллон ҡаланы яңы ойошторолған Люблин воеводлығының баш ҡалаһы итә.
XV—XVI быуаттарҙа уның аша Ҡара диңгеҙҙән Көнбайыш Европаға сауҙа юлы үткән юл арҡаһында Люблин тиҙ үҫешә.
1569 йылда Люблинда Польша Короллеге һәм Бөйөк Литва кенәзлегенең конфедератив Речь Посполитая дәүләтенә берләшеүе тураһында килешеү төҙөлә, был тарихта Люблин унияһы булараҡ билдәле.
XVII быуатта ҡалала эпидемия 5 меңдән ашыу кешенең ғүмерен өҙә, ҡаланы тәүҙә Пётр Потёмкиндың рус-казак ғәскәре, ә һуңынан шведтар емерә. Артабан ҡаланың хәле яҡшырмай, башлыса Төньяҡ һуғыш арҡаһында. Люблинда йәрминкәләр үткәреүҙән туҡтала, Европа сауҙагәрҙәре ҡаланы ҡалдырып китә.
1703 йылда Август II ҡалаға Краков хоҡуҡтары менән тиң өҫтөнлөктәр бирә. Төньяҡ һуғыштарынан һуң төҙөлөштәрҙе яңыртыу осоро башлана, нигеҙҙә сауҙагәр һәм сиркәү слободалары төҙөлә. Хәҙерге Краков биҫтәһе образы формалаша.
1792 йылда ҡаланы рус ғәскәрҙәре яулап ала. Речь Посполитаяны өсөнсө тапҡыр бүлгәндә ҡала Австрия биләмәһендә була. 1809 йылда ҡала Варшава Кенәзлегенә инә. 1815 йылда — Рәсәй империя составындағы Польша Батшалығына (Короллеге) инә.
Беренсе донъя һуғышы ваҡытында Люблинды Германияның һәм Австро-Венгрияның ғәскәрҙәре биләй.
1918 йылда Люблинда Католик университетына нигеҙ һалына.
Икенсе донъя һуғышы ваҡытында ҡала вермахт ғәскәрҙәре тарафынан оккупациялана. 24 июлдә 2-се совет танк армияһы Люблинды Люблин-Брест операцияһы һөҙөмтәһендә яулап ала. 1-се Белоруссия фронтының 16 часенә һәм берләшмәләренә «Люблин» почетлы исеме бирелә. 1945 йылдың 17 ғинуарына тиклем ҡала ваҡытлыса Польшаның баш ҡалаһы була.
1944 йылдың 23 октябрендә Люблинда Мария Кюри-Склодовская университеты ойошторола.
Иҡтисады
үҙгәртергәҠалала Хонкер йөк автомобилдәре заводы (Samochodów Fabryka Honker) урынлашҡан. Йылына ике йөҙ тирәһе автомобиль сығара[67]
Транспорт
үҙгәртергәТөп мәҡәлә: Люблин троллейбусы
Иҫтәлекле урындары
үҙгәртергә- Люблин ҡәлғәһе
- Һарай майҙаны
- Люблин ренессансы стилендәге йорттар менән иҫке ҡала.
- Краков ҡапҡалары
- Изге Михаил костёлы фудтаменттары менән Фарная майҙаны
- Люблин унияһы хөрмәтенә Литва майҙанында обелиск (1826)
- Доминикансылар монастыры
- Католик соборы
- Православие соборы
- Люблин музейы
- Чарторыйскийҙар һарайы
- Люблин ауылы музейы
- Ботаника баҡсаһы
- Юзеф Чехович исемендәге әҙәби музей
- Винцентий Поль поместьеһы
Туғанлашҡан ҡалалар
үҙгәртергәАлькала-де-Энарес, Испания[68]
Брест, Беларусь[69]
Виндзор, пров. Онтарио, Канада[68]
Визеу, Португалия[68]
Дебрецен, Венгрия[68]
Дельменхорст, Германия[68]
Ланкастер, Бөйөк Британия[68]
Луганск, Украина[70]
Нанси, Франция[68]
Нюкёбинг, Дания[68]
Панявежис, Литва[68]
Перник, Болгария[68]
Ришон-ле-Цион, Израиль[68]
Эри, Пенсильвания, АҠШ[68]
Омск, Рәсәй Федерацияһы[72]
Шулай уҡ ҡарағыҙ
үҙгәртергәИҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ https://sjp.pwn.pl/so/lublinianin;4459628.html
- ↑ https://sjp.pwn.pl/so/lublinianka;4459630.html
- ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/060611163011-0954700?var-id=1639616&format=jsonapi
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/060611163011-0954700?var-id=1639617&format=jsonapi
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/060611163011-0954700?var-id=1639618&format=jsonapi
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/iwano-frankiwsk-ukraina,9111,w.html
- ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 8,14 8,15 https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/2,strona.html
- ↑ https://www.mvk.if.ua/news/4114
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/luck-ukraina,9118,w.html
- ↑ http://old.lutskrada.gov.ua/en/citizen/lublin
- ↑ https://www.cm-viseu.pt/index.php/diretorio/cidades-geminadas
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/viseu,9135,w.html
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/1,strona.html
- ↑ http://www.city-adm.rv.ua/RivnePortal/ukr/city_partners/lublin_dov.aspx
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/rowne-ukraina,9129,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/sumy-ukraina,9131,w.html
- ↑ https://smr.gov.ua/en/misto/mista-partneri/387-m-lyublin-polshcha.html
- ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6 19,7 https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/3,strona.html
- ↑ https://www.debrecen.hu/hu/debreceni/testvervarosok/lublin
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/debreczyn-wegry,9102,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/delmenhorst-niemcy,9106,w.html
- ↑ https://www.delmenhorst.de/leben/stadt/partnerstaedte/lublin.php
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/rishon-lezion-izrael,9128,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/lugansk-ukraina,9119,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/starobielsk-ukraina,9130,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/erie-usa,9107,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/pernik-bulgaria,9125,w.html
- ↑ http://pernik.bg/obshtina-pernik/pobratimeni-gradove/lyublin-polsha/
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/alcal-de-henares-hiszpania,9095,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/lwow-ukraina,9117,w.html
- ↑ https://lvivrada.gov.ua/deputaty/2013-12-02-11-38-10/item/2962-liublin-respublika-polshcha
- ↑ https://www.nancy.fr/citoyenne/relations-internationales/nancy-partenaire-de-11-villes-dans-le-monde-516.htmlhttps://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/nancy,9121,w.html
- ↑ https://www.nancy.fr/citoyenne/relations-internationales/nancy-partenaire-de-11-villes-dans-le-monde-516.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/nancy,9121,w.html
- ↑ http://www.panevezys.lt/lt/veiklos-sritys/uzsienio-rysiu-skyrius_1247/tarptautinis-bendradarbiavimas-220/miestai-partneriai.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/poniewiez-litwa,9126,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/tilburg-holandia,9133,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/grenada-hiszpania,9109,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/jiaozuo-chiny,9115,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/lancaster-wielka-brytania,9116,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/mnster,9120,w.html
- ↑ https://www.stadt-muenster.de/international/staedtepartnerschaften/lublin
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/nilfer-turcja,9122,w.html
- ↑ https://www.nilufer.bel.tr/icerik/kardes-kentler
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/nowy-sad-serbia,9123,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/ramallah-palestyna,9127,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/tbilisi-gruzja,9132,w.html
- ↑ https://tbilisi.gov.ge/img/original/2024/4/22/%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98_%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A8%E1%83%98_-_2023.pdf
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/windsor-kanada,9136,w.html
- ↑ https://www.citywindsor.ca/cityhall/committeesofcouncil/Advisory-Committees/International-Relations-Committee-(IRC)/Pages/Lublin,-Poland-.aspx
- ↑ https://www.citywindsor.ca/cityhall/committeesofcouncil/Advisory-Committees/International-Relations-Committee-(IRC)/Pages/Our-Twin-Cities.aspx
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/winnica-ukraina-miasto-zaprzyjaznione,9137,w.html
- ↑ https://www.vmr.gov.ua/en/Contents/ContentItems/4s2h44bepmbphsvkdf1vt4qscy#parentHorizontalTab11
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/timioara-rumunia,9134,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/krzywy-rog-ukraina,10460,w.html
- ↑ https://vilnius.lt/lt/tarptautinis-bendradarbiavimas/
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/wilno-litwa-miasto-zaprzyjaznione,10806,w.html
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/kamieniec-podolski-ukraina,10321,w.html
- ↑ https://kam-pod.gov.ua/nashe-misto/mista-partneri
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/dniepr-ukraina,10464,w.html
- ↑ http://oblrada.dp.gov.ua/wp-content/uploads/2017/08/%D0%98%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%86%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B8%D0%B9-%D0%BF%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82-%D0%94%D0%BD%D1%96%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%96_08-08-min.pdf
- ↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/charkow-ukraina,10740,w.html
- ↑ https://uanews.kharkiv.ua/society/2022/05/02/409564.html
- ↑ Dzieje Lublina. Próba syntezy. t. I, 1965 praca zbiorowa redakcją pod Lublin
- ↑ Вейнберг Л. Б. Люблин // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- ↑ Honkery Afryki do Lubelskie jadą (ZDJĘCIA, WIDEO) 2016 йыл 3 сентябрь архивланған.
- ↑ 68,00 68,01 68,02 68,03 68,04 68,05 68,06 68,07 68,08 68,09 68,10 68,11 68,12 68,13 68,14 68,15 Miasta partnerskie Lublina (пол.). Lublin. Gazeta.pl (15 ғинуар 2004). Дата обращения: 15 август 2011. Архивировано 4 февраль 2012 года. 2012 йыл 21 ғинуар архивланған.
- ↑ Ю. Рубашевский. Брест прописали в Люблинской ратуше. Вечерний Брест / Общество. газета «Вечерний Брест» (19 август 2009). Дата обращения: 18 ноябрь 2011. Архивировано 4 февраль 2012 года. 2012 йыл 4 февраль архивланған.
- ↑ Люблин и Луганск: города-побратимы начинают сотрудничать и в области высшего образования. Новости Луганска. Луганский Портал (10 июнь 2005). Дата обращения: 18 ноябрь 2011. Архивировано 4 февраль 2012 года. 2014 йыл 8 октябрь архивланған.
- ↑ История Полтавы. Истории. Дата обращения: 18 ноябрь 2011. Архивировано 4 февраль 2012 года. 2012 йыл 29 октябрь архивланған.
- ↑ Люблин (Польша). Партнерские и побратимские связи города Омска. Администрация города Омска (2011). Дата обращения: 18 ноябрь 2011. Архивировано 4 февраль 2012 года.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Люблин // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Люблин 2005 йыл 24 октябрь архивланған.
- Люблин
- Полюбить Люблин