Lata

An lata, estanyo, tinggaputi, o tin (Spanish: estaño, Ingles: tin, Cebuano: tansan) iyo sarong elementong kemikal na may simbolo na Sn (Latin: Stannum) asin may atomikong bilang na 50. Kabale ini sa pangenot na grupo nin metal sa Grupo 14 kan talaang peryodiko. Ini iyo nagpapahiling nin pagkakaparehas sa mga kataid kaining mga metal sa Grupo 14 na hermaniyo asin tingga, arug kan estado kaini sa pag-ooksihena na +2 asin +4. Ini iyo an ika-49 sa kadakulan sa kalibutan, asin sa sampolong bilog/ matibay na isotopyo, ini an may pinakadakulang numero nin bilog /matibay na isotopyo sa gabos nin bistadong elemento. Gikan an lata sa mineral na cassiterite, kun sain ini iyo tansang dae-oksinada, SnO.

An lata iyo may kulay na garu pirak, na madaling tunawon, asin madaling mabare na metal. Dae man ini madaling makamati nin pag-ooksinada sa duros, asin ini iyo piggagamit na pampatos sa ibang mga metal para makalikay sa pagkatunaw o pagkaraot. An enot na alloy na piggamit sa dakulaang komersyo iyo gikan kaidtong 3000 BC asin inaapod na bronse, na iyo pigsalak na lata asin tanso. Matapos an 600 BC purong metal na tanso na an nagigibo. An peltre, sarong salak na 85% hasta 90% na tansan kaiba an tanso, antimonya, asin tingga, iyo piggagamit na plato gikan sa Panahon nin Tanso hasta sa ika-20 na siglo. Sa presenteng panahon, piggagamit an tansan sa dakulong salak na metal, arug kan malumoy na solderong lata/ tingga, na harus igwang 60% o mas dakol na lata. Saro pang piggagamitan nin tansan iyo an paglalaag nin tansan sa asero o yero. Huli sa hababa an pagkakataon kaining makalason, an mga metal na pigpatosan nin lata iyo piggagamit sa pagpapatapos nin mga pagkakan, arug kan mga lata, na harus gibo man sa aluminyo sagkod asero o yero.

• Antimonyo (Antimony)
• Hermaniyo (Germanium)
• Silikon (Silicon)

An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Tin.

Sarong tamboan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagpoon kaining pahina.