Aleksandr Hamilton

Aleksandr Hamilton
Doğum tarixi	11 yanvar 1757, 11 yanvar 1755
Doğum yeri	Çarlstaun
Vəfat tarixi	12 iyul 1804
Vəfat yeri	Nyu-York
Dəfn yeri	Trinity Churchyard
Vikipediya məqaləsi

Aleksandr Hamilton (11 yanvar 1755 – 12 iyul 1804) — ABŞ-ın ilk maliyyə naziri, ictimai-siyasi xadimi.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

• Azad hökumətdə vətəndaş hüquqlarının təminatı dini hüquqlarla eyni olmalıdır. O, bir halda mənafelərin çoxluğunda, digərində isə məzhəblərin çoxluğundan ibarətdir.
• Azadlıq uğrunda mübarizə özlüyündə hörmətli və şərəflidir. Böyüklük, ədalət və insanpərvərliklə aparıldıqda, insan təbiətinə hər bir dostun heyranlığına səbəb olmalıdır. Lakin cinayətlər və israfçılıqla rüsvay olunarsa, hörmətini itirər.
• Azadlıqda, şücaətdə, qəhrəmanlıqda insan təbiətini özündən uca tutan müəyyən bir şövq var.

• Bəşəriyyətin müqəddəs hüquqları köhnə perqamentlər və ya kif sənədlər arasında axtarılmamalıdır. Onlar, günəş şüası kimi, insan təbiətinin bütün həcmində, ilahiliyin özünün əli ilə yazılmışdır; və heç vaxt silinə bilməz.
• Birləşmiş Ştatlar Prezidenti impiçmentə məruz qalmalı, mühakimə olunmalı və vətənə xəyanət, rüşvətxorluq və ya digər yüksək cinayətlər və pis əməllər törətməkdə təqsirli bilinərək vəzifəsindən uzaqlaşdırılmalı olacaq; və sonradan qanunun adi qaydasında təqibə və cəzaya məruz qalacaqdı. Böyük Britaniya kralının şəxsiyyəti müqəddəs və toxunulmazdır: onun mühakimə oluna biləcəyi konstitusiya tribunalı, milli inqilab böhranı olmadan məruz qala biləcəyi heç bir cəza yoxdur.
• Bizim soydaşlarımızda eşşəyin bütün axmaqlığı və qoyunun bütün passivliyi var.
• Böyük Britaniya konstitusiyası düzgün olaraq məhdud monarxiya adlanır, xalq monarxın despotizm və tiranlığa çevrilməsinin qarşısını almaq üçün onun səlahiyyətlərini yoxlamaq üçün qanunverici orqandakı yerlərini saxlayır.
• Bütün iqtidarı çoxlara verin, onlar azlığı sıxışdıracaqlar. Bütün iqtidarı azlara verin, çoxlarına zülm edərlər.

• Cümhuriyyətin əsl prinsipi ondan ibarətdir ki, xalq onu idarə etmək üçün istədiyini seçsin. Azad hökumətin böyük mənbəyi, xalq seçkisi tamamilə saf olmalıdır və icazə verilən ən hüdudsuz azadlıq olmalıdır.

• Daha aydın prinsiplərdən asılı olan heç bir mövqe yoxdur ki, həvalə edilmiş səlahiyyətlərin hər bir hərəkəti, onun həyata keçirildiyi komissiyadan fərqli olaraq, etibarsızdır. Ona görə də Konstitusiyaya zidd olan heç bir qanunvericilik aktı qüvvədə ola bilməz.
• Demokratiyaya çox meyil etsək, tezliklə monarxiyaya girəcəyik.
• Doğma torpağa məhəbbət fərdi və milli xarakterimizi gücləndirir.
• Dövlətlər Konstitusiyanı şərh etmək, onu tətbiq etmək və xalqı federal hökumət tərəfindən onun pozulmasından qorumaq səlahiyyətinə malikdirlər, ilk növbədə, baxılan planda milli məhkəmələrə qanunları müvafiq şəkildə şərh etmək səlahiyyəti verən bir heca yoxdur. Konstitusiyanın ruhuna uyğun və ya bu baxımdan onlara hər bir dövlətin məhkəmələrinin iddia edə biləcəyindən daha geniş imkanlar verir.
• …dünyada həmişə ictimai maraqlar naminə şəxsi mənafeyini qurban verən, əvəzində böhtan və nankorluq alan axmaqlar olmalıdır. Və boşluq mənə pıçıldayır ki, mən bu axmaqlardan biri olmalıyam.

• Ədalət dövlətin məqsədidir. Vətəndaş cəmiyyətin məqsədidir. Ədalət üçün daim mübarizə ediləcək.
• Ədalət məhkəmələrinin tam müstəqilliyi məhdud konstitusiya üçün lazımlı bir qanundur.
• Ədalətli şəkildə qurulmuş bütün mülki hökumətin mənşəyi hökmdarlarla idarə olunanlar arasında könüllü bir müqavilə olmalıdır; və sonuncunun mütləq hüquqlarının təhlükəsizliyi üçün zəruri olan məhdudiyyətlərə cavabdeh olmalıdır; hər hansı bir insan və ya insanlar öz razılığı istisna olmaqla, başqalarını idarə etmək üçün hansı orijinal titula sahib ola bilər?
• Əgər federal hökumət öz səlahiyyətlərinin ədalətli hüdudlarını aşarsa və öz səlahiyyətlərindən zalımcasına istifadə edərsə, onun məxluqu olan insanlar formalaşdırdıqları standarta müraciət etməli və Konstitusiyaya vurulan zərəri aradan qaldırmaq üçün zərurətin təklif edə biləcəyi və ehtiyatlılığın əsaslandırdığı kimi tədbirlər görməlidirlər.
• Əgər sən bir şəxsi, yaxud bir çox insanı tənqid edirsənsə, həm də elə bir obyekt tap ki, tərifləyə biləsən. Bu, məsələyə dəxli olmayan şahidi nəinki sənin tərəfinə çəkər, həm də sənə doğru danışan adam şöhrətini qazandırar, sənin tənqidi qeydlərinin çəkisini artırar.^[1]
• Əgər soruşsalar ki, respublikada ən müqəddəs vəzifə və təhlükəsizliyimizin ən böyük mənbəyi nədir? Cavab belə olardı: Konstitusiyaya və Qanunlara sarsılmaz hörmət — sonunculardan birincisi. Konstitusiya hüququna müqəddəs hörmət azad hökumətin həyati prinsipi, dayanıqlı enerjisidir.

• Gücün ayrı-ayrı departamentlər üzrə müntəzəm bölüşdürülməsi; qanunvericilik balansının və çeklərinin tətbiqi; yaxşı davranış zamanı öz vəzifəsini tutan hakimlərdən ibarət məhkəmələr institutu; xalqın qanunverici orqanda öz seçdiyi deputatlar tərəfindən təmsil olunması. Onlar cümhuriyyət hökumətinin mükəmməlliklərini saxlamaq və onun qüsurlarını azaltmaq və ya qarşısını almaq üçün güclü vasitələrdir.

• Hakimiyyət həvəsi insanların əksəriyyətində formalaşır və əldə edildikdə ondan sui-istifadə etmək təbiidir.
• Heç kim əlli yaşından sonra bədəninə həddən artıq etibar etməyi gözləmir.
• Hər bir hökumətdə daha layiqli motivlərlə hərəkət edə bilən bir neçə seçim ruhu ola bilər. Böyük bir səhv ondan ibarətdir ki, biz bəşəriyyəti onlardan daha dürüst hesab edirik. Bizim üstünlük təşkil edən ehtiraslarımız ambisiya və maraqdır.
• Hər bir xalqın öz xoşbəxtliyini təmin etmək hüququ olmalıdır.
• Hər bir ölkədə səs-küy və həyasızlığın öz dəyərini itirdiyi fəsillər var; və xüsusən də məşhur çaxnaşmalarda maraqlı və saxtakar adamların qışqırıqları çox vaxt vətənpərvərlik kimi qəbul edilir.
• Hökumət həddən artıq güc toplamaq və tiran olmaq yolu ilə xalqa xəyanət etdikdə, xalqın ilkin özünümüdafiə hüququndan — hökumətlə mübarizə aparmaqdan başqa seçimi qalmır.
• Hökumət tez-tez və düzgün şəkildə iki təsvir altında təsnif edilir — güc hökuməti və qanunlar hökuməti; birincisi despotizmin tərifidir — sonuncu, azadlığın.

• Xarici təhlükədən təhlükəsizlik milli davranışın ən güclü direktorudur. Hətta alovlu azadlıq eşqi də bir müddətdən sonra yerini öz diktəsinə verəcək. Müharibə zamanı həyat və əmlakın zorakılıqla məhv edilməsi, davamlı təhlükə vəziyyətində davamlı səy və həyəcan siqnalı azadlığa ən çox bağlı olan xalqları dincəlmək və təhlükəsizlik üçün mülki və siyasi münasibətlərini məhv etməyə meyilli olan qurumlara müraciət etməyə məcbur edəcəkdir. Daha təhlükəsiz olmaq üçün onlar nəhayət daha az azad olma riskini götürməyə hazır olurlar.

• İndiki məqamda zehnin müəyyən qıcqırması, müəyyən fərziyyə və sahibkarlıq fəaliyyəti var ki, bu fəaliyyət düzgün istiqamətləndirilərsə, faydalı məqsədlərə tabe edilə bilər; lakin tamamilə öz başına buraxılsa, zərərli təsirlərə səbəb ola bilər.
• İnsan təbiətinin ümumi gedişatında, insanın dolanışığı üzərində güc onun iradəsi üzərində gücə bərabərdir.
• İnsan ya öz qanunları — azadlıq — ya da başqasının qanunları — köləlik ilə idarə olunur. Qul olmağa hazırsınız? Azadlığınızdan, canınızdan, malınızdan bircə mübarizə aparmadan imtina edəcəksiniz? Heç bir insanın öz məxluqları üzərində hökmranlıq etmək hüququ yoxdur.
• İnsanın ağlını başından alsan, yerində heç nə qalmaz.^[2]
• İnsanlar bəzən mənim uğurumu dahiliyimə bağlayırlar; haqqında bildiyim bütün dahi zəhmətdir.
• İnsanlar təlatümlü və dəyişkəndir; nadir hallarda düzgün mühakimə edirlər və ya yaxşı qərar verirlər.
• İnsanlar mənə hansısa dahi üçün kredit verirlər. Məndə olan bütün dahi bundadır; Əlimdə bir mövzu olanda onu dərindən öyrənirəm. Gecə-gündüz qarşımdadır. Beynim bununla məşğul olur. O zaman mənim göstərdiyim səy insanların məmnuniyyətlə dahinin bəhrəsi adlandırdığı şeydir. Bu, əməyin və düşüncənin bəhrəsidir.
• İnsanlarda əmək vərdişi dövlətin rifahı üçün faydalı olduğu qədər, onların ağıl və bədənlərinin sağlamlığı və möhkəmliyi üçün də vacibdir.
• İstədiyimiz tiranlıq deyil; ədalətli, məhdud, federal hökumətdir.

• Konstitusiyada olan səlahiyyətlər… ictimai rifahın yüksəldilməsi üçün liberal şəkildə şərh edilməlidir.

• Qanunlar oxunmayacaq qədər həcmli və ya başa düşülməyəcək qədər tutarsız olarsa, qanunların öz seçdikləri insanlar tərəfindən hazırlanmasının xalqa heç bir faydası olmayacaq; əgər onlar elan edilməmişdən əvvəl ləğv edilsələr və ya yenidən baxılsalar və ya elə fasiləsiz dəyişikliklərə məruz qalsalar ki, bu gün qanunun nə olduğunu bilən heç kəs sabah nə olacağını təxmin edə bilməz.
• Qanunların təfsiri məhkəmələrin özünəməxsus sahəsidir. Konstitusiya, əslində, hakimlər tərəfindən əsas qanun kimi qəbul edilməlidir. Ona görə də onun mənasını, eləcə də qanunverici orqandan irəli gələn hər hansı konkret aktın mənasını müəyyən etmək onların üzərinə düşür. Əgər ikisi arasında barışmaz bir fərq olarsa, şübhəsiz ki, üstün öhdəliyi və etibarlılığı olan şeyə üstünlük verilməlidir; ya da başqa sözlə, Konstitusiya qanundan, xalqın niyyətindən vəkillərinin niyyətindən üstün olmalıdır.
• Qədim və müasir respublikaların tarixi onlara öyrətmişdi ki, bu respublikaların məruz qaldığı bəlaların çoxu müəyyən tarazlığın olmamasından qaynaqlanır və müdrik idarəçilik üçün zəruri olan qarşılıqlı nəzarətdir. Onlar əmin idilər ki, xalq məclisləri tez-tez cəhalət, qəfil impulslar və iddialı adamların intriqaları ilə azdırılır. Bu əməliyyatlara qarşı hansısa möhkəm maneəninyaradılması zəruri olduğununa görə onlar sizin Senatınızı təsis etdilər.
• Qəsbkarlara qarşı effektiv müqavimət o halda mümkündür ki, vətəndaşlar öz hüquqlarını dərk etsinlər və onları müdafiə etməyə hazır olsunlar.

• Məhdud Konstitusiyada ədalət məhkəmələrinin tam müstəqilliyi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məhdud Konstitusiya dedikdə, Qanunvericilik səlahiyyətinə aid müəyyən istisnaları ehtiva edən birini başa düşürəm; məsələn, o, heç bir vekselləri, heç bir ex post-fakto qanunları və s. qəbul etməyəcək. Bu cür məhdudiyyətlər praktikada yalnız ədalət məhkəmələrinin vasitəçiliyi ilə qorunub saxlanıla bilər; Konstitusiyanın açıq-aydın prinsipinə zidd olan bütün Aktları etibarsız elan etmək vəzifəsi olmalıdır. Bu olmasaydı, xüsusi hüquq və ya imtiyazların bütün qeyd-şərtləri heç bir əhəmiyyət kəsb etməzdi.
• Məhkəmələr xalqla qanunverici orqan arasında aralıq orqan olmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu ki, digər şeylərlə yanaşı, sonuncunu öz səlahiyyətləri daxilində saxlamaq üçün. Qanunların təfsiri Məhkəmələrin özünəməxsus sahəsidir.
• Mən heç vaxt qeyri-kamil insandan mükəmməl bir iş görəcəyimi gözləmirəm. Bütün kollektiv orqanların müzakirələrinin nəticəsi mütləq şəkildə birləşməlidir, o cümlədən onların təşkil olunduğu fərdlərin sağlam düşüncəsi və müdrikliyi kimi səhvlər və qərəzlər də olmalıdır.
• Millətlərin tənəzzülləri borc yığılmasına davamlı bir meyl yaratdıqca, hər bir hökumətdə hər zaman mövcud olanı, düzgünlüklə ardıcıl olaraq praktiki olaraq mümkün qədər tez azaltmaq üçün daimi, narahat və davamlı bir səy olmalıdır.
• Milli bankın meyli dövlət və özəl kreditləri artırmaqdır. Birincisi dövlətə onun hüquq və mənafelərinin müdafiəsi üçün səlahiyyət verir, ikincisi isə fərdlər arasında ticarət əməliyyatlarını asanlaşdırır və genişləndirir. Sənaye artır, əmtəələr çoxalır, kənd təsərrüfatı və istehsalçılar çiçəklənir: dövlətin əsl sərvəti və firavanlığı buradan ibarətdir.
• Milli borc, həddindən artıq olmasa, bizim üçün milli nemət olacaqdır.
• Müəssisənin obyektlərini çoxaltmaqla insan şüurunun fəaliyyətini əzizləmək və stimullaşdırmaq, xalqın sərvətini yüksəltmək üçün ən az əhəmiyyət kəsb edən məqsədlərdən biri deyil. Hətta öz-özlüyündə müsbət mənada sərfəli olmayan şeylər də bəzən gərginliyi təhrik etmək meyli ilə belə olur. İnsanın məşğul təbiətinə açılan hər yeni səhnə, ümumi səylərə yeni bir enerji əlavə etməkdir.
• Mühakimə içərisində məhkəmələrin tam müstəqilliyi konstitusiya içərisində zəmanət altına alınmalıdır.
• Mühakimə üç dövlət qüvvəti arasında ən zəifidir.
• Müharibə, bir çox başqa şeylər kimi, çalışqanlıqla, əzmkarlıqla, zamanla və təcrübə ilə əldə edilməli və təkmilləşən bir elmdir.
• Müharibə və qırğınları özünü təmin etmək üçün yeganə vasitə edən hökumətə hər hansı bir ağıllı insan yaxşı münasibət bəsləyə bilərmi?
• Mükafat istəyi insan davranışının ən güclü stimullarından biridir; … bəşəriyyətin sədaqətinin ən yaxşı təminatı onların maraqlarının öz vəzifəsi ilə üst-üstə düşməsidir.
• Müvəqqəti komissiya tərəfindən səlahiyyətlərini icra edən Hakimlərdən, əlbəttə ki, Konstitusiyanın və ədalət məhkəmələrində vazkeçilməz hesab etdiyimiz fərdlərin hüquqlarına çevik və vahid riayət edilməsini gözləmək olmaz. Dövri təyinatlar, nə qədər tənzimlənirsə və ya kim tərəfindən edilirsə edilsin, bu və ya digər şəkildə onların zəruri müstəqilliyi üçün ölümcül ola bilər. Əgər onları yaratmaq səlahiyyəti ya İcra, ya da Qanunvericilik orqanına həvalə edilmiş olsaydı, ona sahib olan şöbəyə lazımınca güzəşt edilmək təhlükəsi olardı; əgər hər ikisi üçünsə, hər ikisinin narazılığını təhlükə altına almaq istəksizliyi olacaq; Əgər xalqa və ya onların xüsusi məqsədlə seçdiyi şəxslərə müraciət etsəydilər, populyarlıqdan danışmağa, Konstitusiya və qanunlardan başqa heç nəyə müraciət edilməyəcəyinə inamı əsaslandırmaq üçün çox böyük meyl olardı.

• Ölkənin Konstitusiyasını dəyişdirən və ya Konstitusiyanın səlahiyyətlərini pozan və istisnaları ifadə edən müqavilə bağlana bilməz.
• Özbaşına həbslər praktikası bütün dövrlərdə istibdadın sevimli və ən qorxulu aləti olmuşdur.
• Özünü qorumaq təbiətimizin birinci prinsipidir.

• Prinsipsiz ambisiya heç vaxt sağlam düşüncənin rəhbərliyi altında uzun müddət qalmamışdır.

• Respublikada ən müqəddəs borcumuz və təhlükəsizliyimizin ən böyük mənbəyi nədir? Konstitusiyaya və Qanunlara sarsılmaz hörmət.
• Rəy, istər yaxşı, istərsə də əsassız olsun, insan işlərinin idarəedici prinsipidir

• Sərvət artdıqca və bir neçə əldə toplandıqca. . . şeylərin respublika standartından kənara çıxmağa meyli olacaq.
• Siyasi əxlaqımızı korlayan Mətbuatdır və biz öz siyasi dirçəlişimizin vasitələrini məhz Mətbuatda axtarmalıyıq.

• Təcrübə həqiqətin kahinidir; və onun cavabları birmənalı olduqda, onlar qəti və müqəddəs olmalıdır.
• Təhlükədən rüsvayçılığı üstün tuta bilən xalq ağaya hazırdır və ona layiqdir.
• Ticarətin çiçəklənməsi indi bütün maarifpərvər dövlət xadimləri tərəfindən milli sərvətin ən faydalı, həm də ən məhsuldar mənbəyi kimi dərk edilir və etiraf edilir və buna görə də onların siyasi qayğılarının əsas obyektinə çevrilib.

• Ümumilikdə insanlarla bağlı ümid edə biləcəyimiz ən yaxşı şey onların düzgün silahlanmış olmasıdır.
• Ümumiyyətlə, hökumət niyə qurulub? Çünki insanın ehtirasları heç bir məhdudiyyət olmadan ağıl və ədalətin diktəsinə uyğun gəlməyəcək.

• Vergilərə gəlincə, onlar hökumətdən açıq şəkildə ayrılmazdır. Onlarsız millətin borcunu ödəmək, onu yad təhlükədən qorumaq, ayrı-ayrı şəxsləri qanunsuz zorakılıq və zorakılıqdan qorumaq mümkün deyil.
• Vətəndaş azadlığı yalnız təbii azadlıqdır, dəyişdirilir və vətəndaş cəmiyyətinin sanksiyaları ilə təmin edilir. O, öz təbiəti etibarilə qeyri-müəyyən və insan iradəsi və şıltaqlığından asılı olan bir şey deyil; lakin o, insanın konstitusiyasına uyğundur, həm də cəmiyyətin rifahı üçün zəruridir.

• Yadda saxlayın ki, vətəndaş və dini azadlıq həmişə bir yerdədir: birinin bünövrəsi yıxılarsa, digəri təbii ki, yıxılacaq.
• Yaxşı konstitusiyalar fərdin azadlığı ilə hökumətin gücü müqayisəsi əsasında formalaşır: Əgər birinin tonu çox yüksək olarsa, o biri çox zəifləyəcək. Bu obyektləri barışdırmağın ən xoşbəxt yolu, həssaslıqla, digərini bilik və möhkəmliklə bəxş edən bir qolu qurmaqdır. Bu qurumların müxalifəti və qarşılıqlı nəzarəti ilə hökumət müntəzəm fəaliyyətində azadlıq və güc arasında mükəmməl tarazlığa nail olacaq.
• Yalnız insanların müdafiəsi, təhlükəsizliyi, rifahn və xoşbəxtliyi tələb etdikdə hökumət qurmaq və islahat etmək, dəyişdirmək və ya tamamilə dəyişmək mübahisəsiz, ayrılmaz və əvəzedilməz hüququna malikdir.
• Yer üzündə ən böyük varlıq insandır, insanda isə ən qiymətli şey müdriklikdir.^[3]

• Zərurət, xüsusən də siyasətdə çox vaxt yalan ümidlərə, yanlış mülahizələrə və müvafiq olaraq səhv olan tədbirlər sisteminə səbəb olur.