Qordon Mur

Qordon Mur
ing. Gordon Moore
Doğum tarixi	3 yanvar 1929(1929-01-03)[1][2]
Doğum yeri	San-Fransisko, Kaliforniya, ABŞ
Vəfat tarixi	24 mart 2023(2023-03-24)[3] (94 yaşında)
Təhsili	Kaliforniya Texnologiya İnstitutu, Berkli Kaliforniya Universiteti, San-Xose Ştat Universiteti
Fəaliyyəti	sahibkar, kimyaçı, xeyriyyəçi, mühəndis, fizik
Üzvlüyü	Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qordon Mur (ing. Gordon Earle Moore; 3 yanvar 1929^[1][2], San-Fransisko, Kaliforniya, ABŞ – 24 mart 2023^[3]) — "İntel" korporasiyasının rəhbəri.

Qordon Mur 3 yanvar 1929-cu ildə ABŞ, Kaliforniyada anadan olmuşdur.

Sequoia Liseyindəki son orta məktəb illərində kimya və riyaziyyata olan həvəsi yarandı. Tam elmlərə olan sevgisi ilə motivasiya edilən Gordon, Kaliforniyadakı San Jose Dövlət Universitetində təhsil almağa başladı.

O zaman həyat yoldaşı Betty Irene Whitaker ilə tanış oldu. 1950-ci ildə Berkeley Universitetinə (Kaliforniya) daxil oldu və oradan kimya ixtisası ilə bitirdi. O zaman 21 yaşında idi.

Xüsusi təhsilini davam etdirdi və 1954-cü ildə Kaliforniya Texnologiya İnstitutundan (Caltech) Fizika və Kimya doktoru dərəcəsi aldı. Daha sonra, gənc tədqiqatçı, Maryland, Laureldəki Johns Hopkins Universiteti tərəfindən işə götürüldü; Orada Tətbiqi Fizika Laboratoriyasının texniki qrupuna qoşulur.

Texnoloji sahədə 1950-ci illərdə ediləcək çox şey var idi, amma tam olaraq Kaliforniyada yox idi. O dövrdə mövcud iş mənbələri yox idi; bu səbəbdən Marylanda köçmək qərarını verdi. Ancaq praktik işi qaçırdığından fəaliyyətindən hələ də razı qalmadı.

Gordon Merilenddə ABŞ Dəniz Qüvvələri tərəfindən zenit raketlərində istifadə edilən qatı roketel yanacaqların fiziki kimyası ilə bağlı araşdırma etdi.

Çox keçmədi ki, özəl sənayedə daha maraqlı tədqiqatlara gedə biləcəyini və tədqiqatçı kimi işindən daha çox fayda əldə edə biləcəyini anladı.

Daha sonra Kaliforniyanın Palo Alto texnologiya mərkəzində tranzistorun ixtiraçısı William Shockley ilə işləmək fürsəti yarandı. Məşhur tədqiqatçı Bell Labs-dan istefa etdi və Shockley Semiconductor şirkətini qurdu və yeni istedad axtararkən gənc kimyaçı işə götürdü.

19 aprel 1965-ci ildə amerikalı kompüter mühəndisi Qordon Mur kompüterlərin gücünün ekspotensial artımını göstərən Mur qanununu (Moore's law) kəşf etmişdir. Bu qanuna görə, mikroprosessorun kristallarındakı yarımkeçiricilərin sayı hər iki ildən bir ikiqat artır.

Intel şirkətinin banisi və direktorlar şurasının sədri, "Mur qanunu"nun müəllifi Qordon Mur və onun xanımı Betti 2005-ci ilin ən böyük xeyriyyəçiləri olmuşlar. Belə ki, "Business Week" jurnalının hesablamalarına görə, 2001-ci ildən 2005-ci ilədək onlar xeyriyyəçiliyə 7 milyard 46 milyon dollar vəsait sərf edib. Bu isə hər il üçün təqribən 1,6 milyard dollar edir. Kembric Universitetinin kitabxanalarından biri Mur ailəsinin şərəfinə "Betty and Gordon Moore Library" (Betti və Qordon Mur Kitabxanası) adlandırılmışdır.

"Business Week"in hesablamalarına görə, 2001-ci ildən 2005-ci ilədək Mur ailəsi xeyriyyəçiliyə 7 milyard 46 milyon dollar sərf edib. Bu isə hər il üçün az qala 1,6 milyard dollar edir.

Jurnal qeyd edir ki, Mur ailəsi xeyriyyəçiliyə də işgüzarlıqla yanaşır. Onlar hər hansı məsələnin həlli üçün öz pullarını sadəcə küləyə sovurmurlar, əksinə, uğurlu və perspektivli layihələrdən effektiv nəticələr almağa çalışırlar.

• 1990-cı ildə Texnologiyada Nailiyyət Milli Medalı ilə təltif edilmişdir.
• 2002-ci ildə o, ən yüksək mülki mükafat olan Corc Buş tərəfindən Prezident Azadlıq Medalı ilə təltif edilmişdir.
• 2003-cü ildə C&C mükafatını aldı.
• 2008-ci ildə o, "inteqral sxemlərin işində innovativ texniki xüsusiyyətlərə və yarımkeçirici sənayesində MOS yaddaşının, mikroprosessorların və kompüterlərin inkişafında liderliyə görə" IEEE Fəxri Medalı ilə təltif edilmişdir
• Thomas Jefferson Foundation[az] Qlobal İnnovasiya Medalı (2016)

2008-ci ilə (Forbes-ə görə) Qordon Murun sərvəti 3,7 milyard dollar qiymətləndirilir (planetin ən varlı adamları siyahısında 288-ci mövqe (Forbes 400)).

2011-ci ilin mart ayına qədər Mur sərvətini 4 milyard dollara qədər artırdı və bütün milyarderlərin mütləq reytinqində 268-ci yerdə qərarlaşdı[11]. Daha çox yeni məlumat hələ mövcud deyil.

Gordon Moore-un maliyyə vəziyyətinin illər üzrə artması:

• Ötən ilin xeyriyyəçisi – Qordon Mur ^{[ölü keçid]}
• Əliquliyev R. M., Salmanova P. M. İnformasiya cəmiyyəti: maraqlı xronoloji faktlar. Bakı: "İnformasiya Texnologiyaları" nəşriyyatı, 2013, 169 səh.