Spa (şəhər)
| şəhər | |
| Spa | |
|---|---|
| Spa | |
 | |
| 50°29′32″ şm. e. 5°51′43″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Belçika |
| Region | Valoniya |
| Rayon | Lej |
| Mer | Sophie Delettre |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi | 39,85 km² |
| Saat qurşağı | UTC+1 , yayda UTC+2 |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 10.543 nəfər (2006) |
| Rəsmi dili | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +32 87 |
| Poçt indeksi | 4900 |
| Digər | |
| spa-info.be (fr.) | |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
![Bayraq[d]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Flag_of_Spa.svg/320px-Flag_of_Spa.svg.png)
![Gerb[d]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/H%C3%A9raldique_Ville_BE_Spa.svg/180px-H%C3%A9raldique_Ville_BE_Spa.svg.png)
Spa (fr. Spa, Vallon dilində-Spå) — Belçikanın Lej əyalətində şəhər. Bələdiyyə Arden dağlarında yerləşir və məşhur bir kurort kimi tanınır. Şəhərin yaxınlığında Formula-1 yarışlarının keçirildiyi məşhur Spa-Frankorşam avtodromu yerləşir.
Bələdiyyənin sahəsi 39,85 km²-dir. Əhalisi 10 543 nəfərdir.
Kurort
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bəlkə də bu gün Spa daha yaxşı yarış avtodromu ilə tanınır. Ancaq orta əsrlərdə kiçik Spa şəhəri Rusiya imperatoru I Pyotrun və fransız şahzadəsi Lui-Jozef Konde tərəfindən ziyarət edilən müalicəvi suları ilə məşhur idi.
İngilis "spa" sözünün mənşəyi [1] Spa şəhəri ilə əlaqələndirilir.
Spanın müalicəvi suları qədim Romalılara bəlli idi, ehtimal ki, onlar yerin altından çıxan və hələ də kurort bölgəsini bəzəyən məşhur fontanı - "Spa" adlandırırmışdılar (vallon dilində esra - fontan). Karbodioksidlə zəngin Spanın mineral bulaqlarını romalılar Aquae Sepadonae adlandırırdılar. Dadları xoş təsir bağışlayan mineral sular bir çox xəstəliklərə dərman idilər. Onlar o qədər məşhur idilər ki, Böyük Plini özünün "Təbiət tarixi"ndə bu haqda yazmışdır.
Karbon qazı suda minlərlə inci köpüklər şəklində olur, bəlkə kurort şəhərciyinin toponimi başqa bir latın sözü olan - spargere - köpüklənməyə borcludur.
XIV əsrdə Spa bir kurorta çevrildi və XVI əsrdə Spa suları səhənglərdə bir çox Avropa ölkəsində satılırdı. Dəbdə olan kurortun suları ilə "spa" sözü, sözün əsl mənasında şimal ləhcəsində "spaw" kimi səslənən Şimali İngiltərəyə yayıldı.
1717-ci ildə I Pyotr Spa sularında müalicə almışdır. «Pierre le Grand aux eaux de Spa»[2] adlı qeydlərində Albin Bodi belə yazırdı: "Son illərdə həddindən artıq gərgin iş və sağlamlığına tamamilə laqeyd yanaşma kralın qüvvətli cüssəsinə zərərli təsir göstərməyə bilməzdi". Doktor Areskinin (I Pyotrun şəxsi həkimi, Robert Erskin) məsləhəti ilə Peter Alekseyeviç, Avstriyanın Hollandiyadakı (indiki Belçika) Spa bölgəsində müalicəvi sularla müalicə üçün getmişdi.
Dörd həftə ərzində (24 iyun - 25 iyul 1717) I Pyotr Puonun müalicəvi sularını içmişdi [3][4]. I Pyotr Spada olmasının xatirəsini əbədiləşdirmək istədi. Çarın əmri ilə Spada Amsterdam heykəltəraşının düzəltdiyi heykəl qoyuldu. Onun üzərində I Pyotrun yaxın adamlarından biri tərəfindən latınca yazılmış bir yazı hək edildi.
Sonrakı tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]
19 sentyabr 1888-ci il tarixində şəhərdə ilk gözəllik yarışması keçirildi. 350 namizəddən 21-i finala vəsiqə qazandı. Yalnız kişilərdən ibarət olan münsiflər heyəti bağlı qapılar arxasında onların gözəlliyini dəyərləndirdi. Yarışın qalibi Qvadelupadan olan 18 yaşlı Berta Sukare oldu. O, 5000 frank mükafat aldı.
Birinci Dünya Müharibəsinin ilk günlərindən şəhər Alman işğalına məruz qaldı. Şəhərdə alman əsgərləri üçün xəstəxanalar yerləşdirildi və daha sonra Baş Komandanlıq Qərargahı (Oberste Heeresleitung) 1918-ci ilin martından noyabr ayına qədər eyni ilin yanvar ayında inşa edilən Britannique otelinin altındakı bunkerə köçdü.
1920-ci il iyulun 5-dən 16-dək şəhərdə Birinci Dünya Müharibəsindən sonra sülh yolu ilə nizamlanmasına həsr olunmuş Antanta ölkələrinin beynəlxalq konfransı keçirildi.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Irene Strenge. Spa im Ersten Weltkrieg (1914—1918): Lazarett und Großes Hauptquartier. Deutsche Besatzungspolitik in Belgien erschienen. Verlag Königshausen & Neumann. ISBN 3-8260-3693-X
- К. Н. В. Пребывание в Спа русских государей // Исторический вестник, 1884. — Т. 16. — № 6. — С. 628—650.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Online Etymology Dictionary Arxivləşdirilib 2009-08-03 at the Wayback Machine; Encyclopædia Britannica 2006 Ultimate Reference Suite DVD, Eintrag «spa»; Oxford English Dictionary Band 16 (1989), Seite 86
- ↑ Боди А. Петр Великий на водах в Спа. Извлечения и пересказ Arxivləşdirilib 2010-09-14 at the Wayback Machine // Русская старина, 1896. — Т. 86. — № 4. — С. 21-29. — Под загл.: Пребывание Петра Великого в австрийских Нидерландах в 1717 году. — Сетевая версия — М. Вознесенский 2006.
- ↑ Маньшина Н. В. Курортология для всех. За здоровьем на курорт. — М. : Вече, 2007. — 592 с.]
- ↑ «poûhon» — валлонское слово — «минеральный источник».