María (madre de Xesús)

Pa los hebreos el nome nun yera un simple apellativu; taba íntimamente amestáu a la persona. Por ello usaben nomes que describiríen la personalidá, el calter; asina, yera bien usada la espresión "el so nome va ser tal" cuando quería designase una misión o calter especial al neñu por nacer.

María ye un nome conocíu nel Tanak o Vieyu Testamentu por ser nome de la hermana de Moisés y Aarón,^[2] orixinalmente escritu como Mīryam. La versión de los Setenta mentar a partir de la forma aramea Mariám (Mαριαμ); el cambéu na primer vocal reflexa la pronunciación corriente, la del araméu que se falaba en Palestina enantes de la nacencia de Cristu. Al igual que colos nomes de Moisés y Aarón, que fueron tomaos con sumu respetu, el de María nun s'usó más como nome común, pero l'actitú camudó col tiempu y fueron puestos como señal d'esperanza pola yera mesiánica. Nel testu griegu del Nuevu Testamentu, na versión de los Setenta, el nome usáu yera Mariám.^[3] María sería probablemente la forma helenizada de la pallabra.

Anque na Edá Media buscóse-y significaos más piadosos qu'esactos, so los actuales descubrimientos arqueolóxicos, "Alteza" o "Eponderada" son los significaos más cercanos al nome d'orixe hebréu.

María ye coles mesmes conocida como "Estrella de los Mares" o "Estrella del Mar" (Stella Maris). Dichu nome vien de la interpretación d'un pasaxe del Vieyu Testamentu, del primer Llibru de los Reis 18:41-45.

 

María ye mentada pol so nome per primer vegada, anque de forma tanxencial, al escribise l'evanxeliu más antiguu, el Evanxeliu de Marcos.^[4] Nel Evanxeliu de Matéu mentar por cuenta de la narración de la concepción milagrosa de Xesús y de la so nacencia y fuxida a Exiptu.

Equí l'evanxelista Matéu menta que ye María aquella de quien faló'l profeta Isaías al dicir:

«la Virxe va concebir y va dar a lluz un fíu a quien van poner el nome de Emmanuel, que traducíu significa: "Dios con nós».^[5]

El Evanxeliu de Lluques ye'l que más datos da sobre María, al desenvolver con más detalle les temes de la infancia de Xesús, dalgunos de los cualos amplíense más embaxo: l'Anunciación, la Visita a Isabel, la Nacencia de Xesús, la Presentación de Xesús nel Templu (equí'l vieyu Simeón profetíza-y: «a ti mesma una espada te va travesar el corazón»,^[6] aludiendo al dolor de María mientres la Pasión del so Fíu) y la perda de Xesús y el so afayu nel templu. Tamién ye'l evanxelista Lluques quien diz que María caltenía estes coses y meditar nel so corazón.^[7] Nel Evanxeliu de Xuan, Xesús fai'l so primer milagru a pidimientu d'ella, en Caná. Y en la cruz, la entrega como madre al discípulu amáu, y él ye apurríu a María como fíu (por estos fechos, les teoloxíes católico y ortodoxo destaquen la intercesión de María ante'l so Fíu; y la proclamación simbólica de María como «Madre de la Ilesia», esto ye, «de tolos cristianos», figuraos na persona del discípulu amáu). Tamién-y la menta nos Fechos de los Apóstoles^[8] como miembru destacáu de la comunidá cristiana primitiva.

La tradición cristiana consideró a Joaquín y Ana como los proxenitores de María. Estos nomes tán tomaos del Protoevangelio de Santiago, unu de los evanxelios apócrifos más famosos y antiguos. Esta asunción foi puntu de referencia pa munchos datos piadosos sobre la vida de la Virxe María.

Nun se tien seguridá de si María tuvo hermanes. Anque dalgunos tomen por ciertos datos del Evanxeliu de Xuan y de Matéu quien menten a una "hermana de la so madre", que sería María de Cleofás, Hegesipo menta a esta María como esposa de Cleofás, hermanu de Xosé y por tanto concuñada de María: un matrimoniu hebréu nun asitiaría'l mesmu nome a dos de les sos fíes carnales.

Nel Nuevu Testamentu, dellos pasaxes menten que Xesús tenía hermanos. En concretu, méntense los hermanos 2 vegaes nel Evanxeliu de Matéu, 2 nel Evanxeliu de Marcos, 1 nel Evanxeliu de Lluques y 2 nel Evanxeliu de Xuan. La Ilesia católica, la Ilesia ortodoxa,^{[ensin referencies]} la Ilesia copta^{[ensin referencies]} y la Comunión anglicana,^{[ensin referencies]} basaes nel usu del llinguaxe hebréu d'aquella dómina y na tradición eclesial, interpreten esti términu como "parientes", y declaren que María permaneció "siempres virxe".

Quien aseguren que María tuvo otros fíos basen la so argumentación na interpretación lliteral de los testos bíblicos nos que se fala espresamente de "hermanos de Xesús". Nel idioma araméu asina tamién nel hebréu nun esiste un términu pa indicar primu o un familiar cercanu.^{[ensin referencies]}. La Biblia de los Setenta, al traducir la Biblia del hebréu al griegu, cada vegada qu'atopen el términu hermano (בן), usen el términu ἄδελφος, de manera que esti términu indica a parientes inclusive non bien cercanos. Asina s'entiende entós que Asaía tuviera “doscientos venti hermanos” (1ª Cró 15:6 –ver tamién Gén. 11:27; 12:5 y comparar con Gén. 13:8; 14:14,16).

Anque nel idioma griegu, koiné sí esiste'l términu ἀνέψιος pa referise a los primos, nun implica que'l so usu tuviera xeneralizáu ente los hebreos.^{[ensin referencies]}.

Los evanxelios faen apaecer a María cuando narren la concepción de Xesús. Según lo que narren puede vese que María nesi momentu yera prometida de Xosé de Nazaré, quien yera carpinteru. Los rellatos evanxélicos empecípiense dempués de los casamientos de María con San José.

El Evanxeliu de Lluques dedica dos capítulos a la concepción ya infancia de Xesús. Ye en Lluques tamién onde ye llamada "enllena de gracia", "bendita ente toles muyeres", "madre del Señor". L'apellativu κεχαριτωμένη, que se llee kecharito̱méni̱ y que ye participiu perfectu pasivu de χαριτον (chariton), ye traducíu poles versiones protestantes como "bien favorecida", ente que nes católiques suelse traducir como "enllena de gracia" (siguiendo'l "gratia plena" de la Vulgata). La Nueva Biblia de Xerusalén, por casu, detalla nel Evanxeliu de Lluques (1,28) qu'esti saludu en forma lliteral significa: "tu que tuvisti y sigues tando llena del favor divín".^[9] Esto debe a qu'en griegu un verbu factitivo como χαριτόω en perfectu indica completamiento del actu qu'indica'l verbu.

Según la tradición xudía d'aquel momentu, los nuevos varones casar ente los dieciocho y venticuatro años, ente que les nueves muyeres a partir de los dolce años yeren consideraes doncelles (na'arah) a partir d'esa edá podíen casase. El matrimoniu xudíu tenía dos momentos, casamientu y matrimoniu puramente dichu: el primeru yera celebráu na casa de la novia y traía consigo alcuerdos y obligaciones, anque la vida de mancomún yera posterior. Si la novia nun había estáu casada enantes esperaba un añu dempués del casamientu pa llegar a la segunda parte, el matrimoniu puramente dichu, onde'l noviu llevaba solemnemente a la novia dende la casa de los sos padres a la d'él.

 

La presencia de María nos rellatos bíblicos empieza cola narración de l'apaición del ángel Gabriel a María, según rellatar l'evanxelista Lluques.^{[nota 1]}

Y al sestu mes, l'ánxel Gabriel foi unviáu por Dios a una ciudá de Galilea llamada Nazaret, a una virxe casada con un home que se llamaba José, de los descendientes de David; y el nome de la virxe yera María. Y entrando l'ánxel, díxo-y: «¡Allégrate, enllena de gracia! El Señor ta contigo.»

Lluques 1:26-28

Lluques punxo enfotu n'anotar les reacciones de María ante les revelaciones divines que se van dir asocediendo: el so turbación^[10] y la so dificultá,^[11] al igual que darréu amosaría'l so plasmu ante l'oráculu de Simeón^[12] y la so incomprensión de la pallabra de Xesús nel templu.^[13] En presencia d'un misteriu que degola la so intelixencia, cavilga sobre'l mensaxe (Lluques 1:29; Lluques 2:33), piensa darréu nel acontecimientu y guardar nel so corazón.^[14][15]

Dende'l momentu de l'Anunciación, cuando'l proyeutu inicial de vida de María paez tresmanase, empieza una secuencia de riesgos y d'inseguridaes señalada polos evanxelios de Lluques y de Matéu.^[16] La primer inseguridá presentar en rellación al orixe de la so concepción. N'efeutu, la incertidume paez atacar el corazón del so prometíu Xosé, y conducir a la so intención de refugar a María de callao pa nun ponela n'evidencia.^[17] Asina lo tien planiáu José cuando Dios fai-y conocer los sos designios por un suañu: «José, fíu de David, non temes tomar contigo a María'l to muyer porque lu niciar nella ye del Espíritu Santu. Va Dar a lluz un fíu, y tu pondrás-y por nome Xesús, porque él va salvar al so pueblu de los sos pecaos.»^[18] A partir d'entós, José coparticipa de los riesgos que se presenten na vida de María, como se detalla más palantre.

María, yá embarazada, visita depués a la so prima Isabel, una y bones l'ánxel Gabriel anunciáralu que tamién ella, anque yá vieya, taba encinta, señal de que pa Dios nun hai imposibles. Viaxa María a una población del monte de Xudea, qu'anguaño se conoz como la ciudá d'Ain Karim asitiada a seis quilómetros y mediu al oeste de Xerusalén.

Al llegar María, l'evanxeliu narra que'l neñu que tenía Isabel nel so banduyu dio un saltu, que foi interpretáu como d'allegría. Isabel reconoz depués a María como la "Madre del so Señor"^[19] y allabar. María respuende a Isabel con un cantar d'allabancia, agora llamáu "Magnificat",^[20] inspiráu na cantarada d'Ana,^[21] en dellos salmos y n'otros pasaxes del Antiguu Testamentu que, de xuru, yeren de la conocencia de María. El "Magnificat" inclúi una profecía: "Toles xeneraciones van llamame bonaventurada".^[22] La "Anunciación" y el "Magnificat" son, ensin duldes, los dos pasaxes de los evanxelios canónicos en que María explicita verbalmente con más detalle'l so pensamientu, que nun ye otru qu'un anticipu de la mesma vida y mensaxe de Xesús.^[23]

 

Lluques, al narrar les circunstancies qu'arrodien la nacencia de Xesús, describe con cencellez el riesgu que sigue trescalando la vida de María.^[16] Ante un edictu de César Augusto qu'ordena un censu,^[24] José y María tienen d'entamar la travesía dende Nazaré en Galilea escontra Belén en Xudea, cuando ella ta por dar a lluz.^[25] Como nun hai sitiu p'agospiase, tien de dar a lluz nun preselbe.^[26] El rellatu del evanxeliu de Lluques paez resaltar de forma creciente la fe de María, quien se fía de Dios a pesar de nun entender dafechu lo qu'asocede: ella guarda "estes coses" y meditar nel so corazón.^[27]

Por cuenta de la presentación de Xesús nel Templu pa dar cumplimientu a la llei qu'ordena que tou varón primoxénitu hai de ser consagráu al Señor,^[28] produzse un nuevu signu d'inseguridá pa María. Un home xusto y piadoso llamáu Simeón, a quien-y ye reveláu que nun va ver la muerte enantes de ver al Cristu, reconoz nel fíu de María la salvación, lluz p'allumar a los xentiles y gloria del pueblu de Dios, Israel.^[29] Pero de siguío, una profecía realizada por Simeón traviesa la figura de María:

El so padre y la so madre taben almiraos de lo que se dicía d'él. Simeón bendíxolos y dixo a María, la so madre: «Este ta puestu pa cayida y elevación de munchos n'Israel, y pa ser señal de contradicción –– ¡y a ti mesma una espada te va travesar l'alma! –– con cuenta de que queden al descubiertu les intenciones de munchos corazones.»

Lluques 2:33-35

Tiempu más tarde, unos magos d'Oriente presentar en busca del Rei de los xudíos que nació».^[30] Cuando entren na casa, ven al neñu con María la so madre y, postrándose, adórenlu.^[31] Pero esta visita de los magos atrai l'atención de Herodes el grande qu'ordena matar a tolos neños de Belén y de tola so contorna.^[32]

El riesgu acúrrese nuevamente sobre María y el neñu. Pero l'Ánxel del Señor apaezse en suaños a José y diz-y: «Llevántate, toma contigo al neñu y a la so madre y fuxe a Exiptu; y ta ellí hasta que yo te diga. Porque Herodes va buscar al neñu pa mata-y.» Él llevántase, toma de nueche al neñu y a la so madre, y retírase a Exiptu; y permanez ellí hasta la muerte de Herodes.^[33] Un autor contemporaneu remarca l'ausencia casi constante de toa seguridá humana nel destín de María: «Quédate ellí hasta nuevu avisu: tal yera la fecha que Dios había señaláu. ¿Cuando va ser la vuelta? ¿Llueu, dientro d'un mes, d'un añu? ¿van instalase, van vivir ellí provisoriamente?...»^[16]

Cuando muerren los que buscaben la vida del neñu, José toma consigo al neñu y a la so madre, y entra en tierra d'Israel. Pero enterar d'un nuevu riesgu: Arquelao reina en Xudea en llugar del so padre Herodes, y por eso tien mieu de dir ellí. Y, avisáu en suaños, retirar a la rexón de Galilea, a una ciudá llamada Nazaret.^[34]

L'únicu episodiu de Xesús adolescente narráu polos evanxelios canónicos ye referíu por Lluques por cuenta de la fiesta de la Pascua.^[35]

Dempués de sufrir la perda del so fíu nel Templu y de buscalo mientres tres díes, al atopalo María pregúnta-y: «Fíu, ¿por qué te portasti asina con nós? ¡Mira, el to padre y yo, angustiados, te andábamos buscando!» La espresión dexa traslucir el dolor y la esmolición d'una madre acuciosa, qu'inclusive fala en nome de José, lo que remarca la gran personalidá de María.^[36] Xesús respuénde-y a María con otra entruga, qu'ella nun entiende.

Acordies coles Sagraes Escritures, María nun foi lo que la Epístola de Santiago llamó «un oidor olvidadizu».^[37] El Evanxeliu de Lluques mándanos una frase que se repite dos veces casi lliteralmente, forma de poner énfasis nel asuntu. Na escena de la nacencia de Xesús, dempués que los pastores rellaten a José y María lo que se-yos dixera del neñu, l'evanxelista amiesta que «María caltenía toes eses coses y meditar nel so corazón».^[38] Y un pocu más palantre, al rellatar l'episodiu del afayu del Xesús, de doce años, ente los doctores del templu, l'evanxelista repite casi testualmente la frase enantes citada: «Y la so madre caltenía curioso toles coses nel so corazón».^[39]

Ye de notar qu'esta segunda frase non solo refierse a la respuesta dada por Xesús nel templu a los dolce años, sinón que ye razonable estendela a tou lo que Xesús-y dixo nos diálogos que con ella tendría mientres los años que pasó «suxetu a los sos padres». Tamién ye claro que l'evanxelista señala que María caltenía eses pallabres a pesar de que nin ella nin José entendieren la respuesta de Xesús nel templu: que «convenía qu'él s'ocupara de les coses del so Padre». Xuan de Maldonado comenta que nun podía María dexar d'entender que Xesús llamara a Dios «el so Padre», nin tampoco podía resulta-y estrañu qu'él se considerara obligáu a ocupase de les coses de Dios. Lo que María entá nun entendía yera «a qué coses llamaba Xesús les coses del so Padre: d'enseñar primero a los homes, y depués de morrer por ellos».^[40]

A pesar de que, so esti aspeutu, les pallabres de Cristu quedaron pel momento envolubraes nel misteriu pa la mente de María, ella guardar como una reliquia, lo que forma parte de la psicoloxía fonda de María. D'ellí qu'haya autores que faigan referencia a ella dándo-y el títulu de «Señora del Silenciu».^[41] Y ye tamién por ello que dellos exéxetes llegaron a considerar a María mesma como una de les fontes primaries del Evanxeliu de Lluques.^[36] Sía que non, inda cuando María nun fora una fonte oral del Evanxeliu de Lluques, ye razonable siquier almitir la esistencia d'un testimoniu mediato: les pallabres de María pueden llegar a Lluques al traviés de Xuan l'Apóstol o de muyeres que convivieron con ella.

Mientres el ministeriu públicu de Xesús, María apaez mentada nos Evanxelios como "la so Madre", situación especial de la que nun gocia nengún otru miembru de la comunidá. Un pasaxe del Evanxeliu de Lluques describe cómo una muyer ente l'ensame referir a Xesús al esclamar: «Dichosu'l banduyu que te llevó y los pechos que te criaron».^[42] Xesús respondió: «Dichosos más bien los qu'escuchen la pallabra de Dios y cumplir».^[43] Según José María Cabodevilla, Cristu nun significó con eses pallabres qu'haya otros seres más dichosos que la so madre pero, en llugar de poner particular relieve na virxinidá de María, na so concepción inmaculada o na so maternidá divina, espresó que la bienaventuranza principal de María consiste, non solo en concebilo y criáu a él, sinón n'escuchar y poner en práutica la so pallabra, en creer nél,^[23] tal como lo esclamó ante Isabel: "Feliz de ti por haber creyíu".^[44]

Nel Evanxeliu de Xuan, la vida pública de Xesús encuadrar ente los dos únicos pasaxes nos qu'apaez la so Madre, propios d'esti evanxeliu. Trátase de les "bodes de Caná"^[45] y la "muerte del Señor",^[46] esto ye, l'entamu y el final del ministeriu públicu de Xesús.^[47]

Les bodes de Caná tienen llugar cuando, según espresar Xesús, inda nun llegó "la so Hora".^[48] Sicasí, (y a pidíu de María) Xesús realiza'l so primer signu por que los sos discípulos crean nél. María remanez al llegar "la Hora",^[49] esto ye la glorificación de Xesús: la so muerte y resurrección. Na cruz, ye Xesús quien llama a la so Madre,^[50] y como en Caná diz-y Muyer”, encamentándo-y que seya “Madre” del discípulu amáu que ta con ella xunto a la cruz. Asina, María adquier el valor simbólicu de ser la madre de los discípulos de Cristu, figuráu nel discípulu amáu.Llámase-y "Muyer", faciendo alusión a la muyer del empiezu de la Xénesis, "Eva, madre de tolos vivientes". Munchos Padres de la Ilesia (san Justin, san Jerónimo de Estridón, san Agustín d'Hipona, san Cirilu d'Alexandría, san Xuan Crisóstomo, san Xuan Damascenu) señalen al respeutu que "si la muerte vieno por Eva, la vida vieno por María".^[51] Agora qu'empieza una nueva creación, hai una nueva "Muyer" que ye la Madre de la Ilesia, madre de tolos que viven. Les teoloxíes católico y ortodoxo destaquen que, en virtú d'esos dos pasaxes, son discípulos del Señor aquéllos que –tal como pide María– faen lo qu'Él diz,^[52] que permanecen xunto a la cruz del crucificáu xunto a María^[53] y los que la reciben como madre propia, al igual que fizo "el discípulu a quien Xesús amaba".^[54][47] Otres interpretaciones alderíquense más palantre (ver seición “Cuestiones Teolóxiques”).

 

Dende l'entamu del cristianismu constátase la devoción por María. Yá nel sieglu II, San Ireneo de Lyon denominar "nuesa más eminente abogada"^[56][57] y la so figura apaecía representada nes catacumbes de Priscila en Roma.^[55] Tamién nel sieglu II, dicir d'Ella: "Y en Ti, hasta l'últimu día, el Señor va faer ver la redención por Él concedida a los fíos d'Israel" (Protoevangelio de Santiago).

Ignacio de Antioquía, obispu y mártir mientres el reináu de Traxanu (98-117), compunxo siete epístoles empobinaes a Éfesu, Magnesia del Meandro, Trales, Roma, Filadelfia y Esmirna, amás d'una carta personal al obispu Policarpo de Esmirna. La más importante de toes en rellación a esta tema ye la qu'unvió a la comunidá cristiana de Roma enantes de morrer ente los años 98 y 110 d.C.^[58]

“...quedó despinta al príncipe d'esti mundu la virxinidá de María y el so partu, como tamién la muerte del Señor: tres misterios clamorosos que fueron cumplíos nel silenciu de Dios”

Ignacio de Antioquía^[59]

Oríxenes Adamantius, d'Alexandría, unu de los trés pilastres de la teoloxía cristiana, espresó lo siguiente nel añu 232 d.C.^[60]

“María caltuvo la so virxinidá hasta'l fin, por que'l cuerpu que taba destináu a sirvir a la pallabra nun conociera una rellación sexual con un home, dende'l momentu que sobre ella baxara l'Espíritu Santu y la fuercia del Peraltu como solombra. Creo que ta bien fundáu dicir que Xesús se fixo pa los homes la primicia de la pureza que consiste na castidá y María de la mesma pa les muyeres. Nun sería bonu atribuyir a otra la primicia de la virxinidá”

Oríxenes^[61]

Efrén el siriu (306-373 d.C), padre y doctor de la Ilesia, declaró:

“¿Cómo fuera posible qu'aquella que foi morada del Espíritu, que tuvo cubierta cola sombre del poder de Dios, convertir nuna muyer d'un mortal y diera a lluz nel dolor, según la primer maldición?…Una muyer que da a lluz con dolores nun podría ser llamada bonaventurada. El Señor qu'entró coles puertes zarraes, salió asina del senu virxinal, porque esta virxe dio a lluz realmente pero ensin dolor“

San Efrén^[62]

D'esta miente, de les reflexones sobre lo que dicen d'ella nel evanxeliu, se explicitaron tou tipu de virtúes y cualidaes.

Sicasí, otros creen que la devoción a María foi más tardida. “Paez que la Ilesia de Roma nun celebró nenguna fiesta de la Virxe enantes del séptimu sieglu”. (Christian Worship: Its Origin and Evolution pol historiador francés Louis Duchesne) “La devoción a La nuesa Bonaventurada Señora resumides cuentes tien de considerase como una aplicación práutica de la doctrina de la Comunión de los Santos. Yá que esta doctrina nun s'atopa, a lo menos de manera esplícita, nes versiones más antigües del Credo de los Apóstoles, seique nun haya razón por que nos sorprendamos de nun topar traces clares del cultus de la Bonaventurada Virxe mientres los primeros sieglos de la era cristiana.” (The Catholic Encyclopedia) “El títulu ‘madre de Dios' paez surdir nel usu devocional, probablemente n'Alexandría, en dalgún tiempu mientres el sieglu III o'l IV [...] Pa fines del sieglu IV, la Theotokos estableciérase firmemente en delles seiciones de la ilesia”.

Cabo mentar que dalgunos ven na veneración a María semeyances cola veneración de muyeres n'otres cultures paganes.^[63][64]

Como la doctrina de la Trinidá considera a Xesús una de les persones divines (Padre, Fíu y Espíritu Santu), dáse-y a María'l títulu de theotokos, 'Madre de Dios'. Isabel dixera: «¡Feliz la que creyó que se cumpliríen les coses que-y fueron diches de parte del Señor!» (Lc 1,45). Equí "el Señor" ye de xuru Dios. Polo tanto cuando de siguío la llapada: "la madre del mio Señor", la referencia ye bien clara: considerar 'Madre de Dios'.

Según la teoloxía ortodoxa y tamién católica, ye correutu denominala d'esta forma pos Xesús xunía nuna mesma persona dos naturaleces (la humana y la divina), y cuando se fala de María como Madre de Dios referir a María como madre de Xesús en tola so persona. La ortodoxa atopa correutu^{[ensin referencies]} el referise a María como Fía de Dios Padre, Madre de Dios Fíu, y Esposa del Espíritu Santu. El so razonamientu lóxicu ye'l siguiente; "Si Xesús ye Dios y María ye madre de Xesús, entós María ye Madre de Dios". La encarnación significa que nun intre la segunda Persona de la Trinidá, el Verbu, de naturaleza divina, asumió dafechu la naturaleza humana -ensin acabamientu de la so condición divina- al ser concebíu milagrosamente en María. Como foi instantánea y esencial, María nesi momentu empezó a ser madre de Xesús: home-Dios.

Pa los cristianos, sobremanera na teoloxía católica, ortodoxa y anglicana, poner de manifiestu un conxuntu de "paradoxes marianes" (arrexuntaes por Castán Lacoma) y solo contemplaes nel marcu de la fe, pos formen parte del "misteriu mesmu de Dios, que quixo faese neñu", y depositó en María gracies estraordinaries n'orde a la so maternidá. Por ser la madre de Cristu consideráu'l Verbu encarnáu, Dios mesmu–, María ye:

• la que dio'l ser al creador de too, :*

la que nició al mesmu que la creara a ella, :* la qu'esistía primero que Dios... encarnárase, :* la que zarró nel so senu al Inmensu ya Infinitu, :* aquella que zarró nes sos coraes a quien nun quepe en tol mundu, :* la que sostuvo nos sos brazos al que tou lo sofita, :* la que tuvo obligación d'exercer vixilancia materna sobre'l que tou lo ve, :* la que tuvo al so cuidu al Dios que curia de toos, :* la que tocó les llendes de quien nun tien fin.^[51]

Nes ilesies ortodoxa y católica tamién esiste la creencia de la "Santísima dormición de la Virxe María", yá que al considerar que taba llibre del pecáu orixinal, nun podía morrer pos la muerte ye consecuencia d'esti pecáu. Por ello foi daqué comúnmente creíu polos fieles: “Nel principiu, la comunidá cristiana nun tenía nenguna alcordanza de la muerte de María”. (Periódicu L‘Osservatore Romanu pol teólogu católicu Jean Galot). En Xerusalén alcuéntrase la benedictina Abadía de Hagia María o de la Dormición, en que la so cripta dicir baxó María y foi dormida enantes del so asunción al cielu, lo cual foi proclamáu solemnemente por Pio XII en 1950. Per otru llau tamién se cree lo dicho polos padres de la Ilesia dende San Melitón de Sardes nel sieglu II dempués de Cristu de que María foi coronada nel cielu dempués de la so asunción, basándose esto nel rellatu del llibru del Apocalipsis nel capítulu 12. Na ilesia católica, la Coronación de María ye'l 5º. Misteriu gloriosu del Rosario.

 

Mientres col intre del tiempu la Reforma alloñar de Lutero y Calvino, y menguaba la posición de María, nel catolicismu ésta posición calteníase. El pasaxe del evanxeliu según San Xuan 19:27 dio llugar a interpretaciones qu'entá güei nun concordar: Munches versiones traducen: “Y dende aquella hora'l discípulu recibir na so propia casa”. Ente que otres [como Sagraes Escritures (1569) y Reina Valera (1909)] traducen: “Y dende aquella hora'l discípulu recibir consigo”.

Según el catolicismu, la diferencia de lo que se tresmite nun ye menor, yá que "pa Xesús yera'l momentu más trascendental de tola so esistencia terrenal". Pa saber si taba dexando a la so madre al cuidu del so amáu discípulu Xuan, ye conveniente verificar el testu orixinal (griegu):

καὶ ἀπ' ἐκείνης τῆς ὥρας [y dende aquella hora]

ἔλαβεν ὁ μαθητὴς αὐτὴν εἰς τὰ ἴδια [(aquél discípulu tomar a la so propiedá)^[65]]

Sía que non traduzse al español como: “y dende aquella hora'l discípulu tomar como mesma” (esto ye, como la so propia madre).

En 1854, producióse la proclamación, per parte del papa Pío IX del dogma de la Inmaculada Concepción: María foi lliberada del pecáu orixinal na so propia concepción, de manera que vivió una vida dafechu ensin pecáu, cuestión que tampoco ye aceptada polos protestantes. Poro, la Ilesia Católica considera dogma de fe que "la Santísima Virxe, nel primer intre de la so concepción, por singular gracia y privilexu concedíu por Dios omnipotente, en previsión de los méritos de Xesucristu Salvador del xéneru humanu, foi caltenida inmune de toa mancha de pecáu orixinal".

Per mediu de la Constitución Apostólica "Munificentíssimus Deus", el papa Pío XII proclamó'l dogma de l'Asunción de la Virxe el 1 de payares de 1950: "Dempués d'alzar a Dios munches y repitíes preces y d'invocar la lluz del Espíritu de la Verdá, pa gloria de Dios omnipotente, que dio a la Virxe María la so peculiar benevolencia; pa honor del so Fíu, Rei inmortal de los sieglos y vencedor del pecáu y de la muerte; p'aumentar la gloria de la mesma augusta Madre y pa gozu y allegría de tola Ilesia, cola autoridá del nuesu Señor Xesucristu, de los bonaventuraos apóstoles Pedro y Pablo y cola nuesa, pronunciamos, declaramos y definimos ser dogma divinamente reveláu que La Inmaculada Madre de Dios y siempres Virxe María, termináu'l cursu de la so vida terrenal, foi asunta en cuerpu y alma a la gloria del cielu".

Al definir esti dogma, Pío XII nun fixo más que definir solemnemente lo que los fieles siempres habíen creyíu, ye dicir que la carne de la muyer que diera carne al Fíu de Dios escapó a la corrupción de la carne humano. Les confesiones protestantes nieguen esta proposición.

Según la Ilesia Católica, la Ilesia ortodoxa^{[ensin referencies]} y la Ilesia Copta^{[ensin referencies]}, ye posible que María y los santos puedan comunicase privadamente colos homes. Los mensaxes revelaos a los videntes son consideraes pola Ilesia como revelaciones privaes (mensaxes que pueden ayudar a la salvación). Sicasí, anque la Ilesia Católica llegue a aprobar una apaición como auténtica manifestación sobrenatural y diga que los mensaxes tán acordies cola doctrina y tradición cristiana, estes revelaciones nun son consideraes como una verdá de fe, lo que dexa en llibertá a los creyentes d'aceptales o non. Les apaiciones de María son indicaes na teoloxía católica col términu mariofanías.

La historia del catolicismu recuerda numberoses apaiciones, de les cualos solo dalgunes fueron aprobaes oficialmente. Ente les más conocíes podemos citar: del Pilar (España, 40 DC), Guadalupe (Méxicu, 1531), Coromoto (Venezuela, 1652), de la Medaya Milagrosa (Francia, 1830), Lourdes (Francia, 1858), Chapi (Perú) y Fátima (Portugal, 1917); la que se refier a Medjugorje (Bosnia y Herzegovina, 1981), inda ye oxetu d'estudiu per parte de la Santa Sede.^[66]

Estos fenómenos nun asocedieron solo nel catolicismu. Mientres la historia de casi tolos países de la cristianidad ortodoxa, tales apaiciones manifestar en gran númberu cola consiguiente construcción de santuarios.^{[ensin referencies]} Dalgunes d'eses apaiciones reflexar nos calendarios llitúrxicos de les ilesies ortodoxes (vease Proteición de la Madre de Dios).

Nos últimos años reportáronse supuestes apaiciones marianes n'Exiptu, daqué que la Ilesia Copta interpreta como una consolación en tiempos de persecución.^{[necesita referencies]} Reportáronse supuestes apaiciones como la del Zeitún en 1968, Asiut en 2000, y más apocayá nel barriu cairota de El Warrak n'avientu de 2009. Los creyentes manifiesten que la mayoría d'estes apaiciones tienen llugar nes cúpules d'ilesies coptes. El papa coptu, Shenouda III aprobó tales apaiciones como verdaderes manifestaciones de la Virxe María.^[67][68]

Estes son delles apaiciones y advocaciones marianes:

•  
  Virxe del Pilar, pintura de Ramón Bayeu (1780).
  España
•  
  Nuesa Señora de Guadalupe.
  Méxicu
•  
  Virxe de Chiquinquirá, pintura de Baltasar Vargas de Figueroa.
  Colombia
•  
  Virxe de Coromoto.
  Venezuela
•  
  Virxe de Fátima.
  Portugal
•  
  Virxe de Lourdes.
  Francia
•  
  Virxe de la Caridá del Cobre.
  Cuba
•  
  Virxe de la Candelaria.
  Islles Canaries, España
•  
  Divina Pastora (Barquisimeto).
  Venezuela
•  
  Virxe de Lujan.
  Arxentina
•  
  Virxe de Medjugorje.
  Bosnia y Herzegovina (entá n'estudiu)

La oración mariana de más antigüedá conocida ye'l Sub tuum praesidium (español: So la to proteición o amparu).

 

El papiru Rylands 470 descubiertu n'Exiptu, datáu del sieglu III y publicáu por Roberts en Mánchester en 1938, contién la bien conocida oración Sub Tuum Praesidium.^[69] L'orixinal caltener na Biblioteca Universitaria John Rylands.^[70] Hai de solliñar nel testu la presencia del términu Theotokos (nesti casu, Theotoke, en vocativu), esto ye, “Madre de Dios”. Dos sieglos dempués, nel Conceyu d'Éfesu, reconocer de forma solemne esti títulu pa la Virxe María, contra'l paecer de Nestorio. Ta considerada, por tanto, como la oración mariana más antigua de les que tenemos noticia.

La Ilesia católica propón munches otres oraciones pa venerar a María o pidir la so intercesión. La más popular de toes elles ye'l Ave María. Otres oraciones marianes son el Angelus, el Regina Coeli (que se reza nel tiempu llitúrxicu de Pascua en llugar del Angelus), la Salve, el Memorare y tamién el Bendita seya la to pureza:

Bendita seya la to pureza

Bendita seya la to pureza
y eternamente lo sía,
pos tou un Dios recréase
en tan graciosa guapura.
A Ti Celestial Princesa,
Oh, Virxe Sagrada María,
Yo te ufierto nesti día,
alma, vida y corazón.
Mírame con compasión,
nun me dexes Madre Mio. Amén.

El protestantismu acepta la concepción milagrosa de Xesús por obra del Espíritu Santu como una verdá bíblica, pero amás, cuando les Escritures referir a los "hermanos de Xesús", o cuando l'apóstol Pablo escribi "Santiago'l Menor, l'hermanu del Señor", interpretar lliteralmente, polo que nieguen la virxinidá perpetua de María (según interpreten nesi mesmu sentíu'l testu de Matéu 13:55-56). El so razonamientu ye que naquella dómina nun tener fíos yera una falta y nenguna muyer deseyaba ser vista como manera, lo que más naguaben por yera tener un fíu y ufiertalo a Dios. Amás de sofitase nel testu orixinal en griegu.

Sicasí, l'aniciador d'esti movimientu, Martín Lutero, dixo ente otres coses:

María ye la Madre de Xesús y Madre de toos nós anque Cristu solamente foi quien reposó nel so cuellu... Si Él ye nuesu, debieramos tar nel so llugar; yá que onde Él ta tenemos de tar tamién nós y tou lo qu'Él tien ten de ser nuesu, y la so madre ye tamién la nuesa madre.

Sermón, Navidá, 1529

(Ella ye) la muyer más encoterada y la xoya más noble de la cristiandá dempués de Cristu... ella ye la nobleza, sabiduría y santidá personificaes. Nunca vamos poder honrala lo suficiente. Inda cuando esi honor y allabancia tien de se-y dau nuna manera que nun falte a Cristu nin a les Escritures.

Sermón, Navidá 1531

Sobre la Maternidá Divina:

... ella con xusticia ye llamada non solo madre del home, sinón tamién la Madre de Dios... ye ciertu que María ye la Madre del real y verdaderu Dios".

Ref: Sermon on John 14. 16: Luther‘s Works (St. Louis, ed. Jaroslav, Pelican, Concordia. vol. 24. p. 107)

Sobre la Inmaculada Concepción:

Ye duce y piadosu creer que'l fervinchu de l'alma de María efectuar ensin pecáu orixinal, de cuenta que na mesmu fervinchu de la so alma ella foi tamién purificada del pecáu orixinal y afatao colos dones de Dios, recibiendo una alma pura infundida por Dios; de cuenta que, dende'l primer momentu qu'ella empezó a vivir foi llibre de too pecáu.

Sermón: "Sobre'l día de la Concepción de la Madre de Dios", 1527.

Y sobre la virxinidá perpetua de María:

Cristu... foi l'únicu Fíu de María, y la Virxe María nun tuvo otros fíos amás de Él... Inclino a aceptar a quien declaren que los "hermanos" realmente signifiquen "primos" equí yá que l'escritor sagráu y los xudíos polo xeneral siempres llamaben hermanos a los primos.

Luther‘s Works, eds. Jaroslav Pelikan (vols. 1-30) & Helmut T. Lehmann (vols. 31-55), St. Louis: Concordia Pub. House (vols. 1-30); Philadelphia: Fortress Press (vols. 31-55), 1955, v.22:23 , v.22:214-15 / Sermons on John, chaps. 1-4 (1539)

Otra importante figura del Protestantismu, Xuan Calvino, escribió sobre esti puntu:

Helvidius amosó escesiva inorancia al concluyir que María tien de tener munchos fíos porque'l términu "hermanos" de Cristu ye mentáu delles vegaes"

Harmony of Matthew, Mark & Luke, sec. 39 (Geneva, 1562), vol. 2 / From Calvin's Commentaries, tr. William Pringle, Grand Rapids, MI: Eerdmans, 1949, p.215; on Matthew 13:55

(Sobre Matéu 1,25): La deducción qu'él [Helvidius] fixo, de que María nun permaneció virxe más qu'hasta'l so primer partu, y que dempués tuvo otros fíos del so maríu... Nenguna xusta y sólidamente fundada inferencia pue ser llograda a partir d'eses pallabres... como que tomara llugar dempués de la nacencia de Cristu. El ye llamáu'l "Primoxénitu"; pero pol solu propósitu d'informanos que nació d'una virxe... lo qu'asocedió dempués nun nos ye informáu polos historiadores... naide va poder sostener esti argumentu obstinadamente, sacante por un estremu apegu a les disputes.

Pringle, ibid., vol. I, p. 107

Como se diz al empiezu de la seición, el continuadores del movimientu estremáronse de la idea de les sos iniciadores -coincidente cola de la Ilesia Católica- sobre estos puntos.

Hai que recordar que los hebreos vivíen so la cultura de “cla” (Lev. 25:10), polo tanto solo solíen estremar ente parientes cercanos (en griegu: adelphe –traducíu al español como hermanos-) y parientes polo xeneral (en griegu: suggens –esto ye: parentela-). Y en rellación cola pallabra traducida como hermanu, ye sabíu qu'ente los hebreos tenía una aplicación bien amplia, por casu:

"Cuando Tobías oyó dicir esto a Rafael y supo que Sara yera hermana so, de la mesma descendencia que la familia del so padre, amar intensamente y namoróse d'ella." (Tobías 6:19)

Sicasí, la non inclusión del llibru de Tobías como canónicu -esto ye, con autoridá normativa o dogmática- en delles Biblies protestantes, enzanca l'aceptación d'esti argumentu.

La Biblia afirma que Abraham yera tíu de Lot (Gén. 11:27; 12:5); sicasí a Lot y Abraham más d'una vegada denominar “hermanos” (Gén. 13:8; 14:14,16). Tamién Labán llama “hermanu” a Jacob, que para nuesa terminoloxía actual sería'l so “sobrín” (Xen 29:15). Asina s'entiende entós que Asaía tuviera “doscientos venti hermanos” (1ª Cró 15:6)

Anque la figura de María tuvo presente na Comunión Anglicana dende los sos entamos, nel añu 2005 producióse un acercamientu teolóxicu fondu de la Comunión Anglicana a la figura de María. Esti acercamientu espresar nun documentu publicáu pola ARCIC (Comisión Internacional Anglicanu-Católica) llamáu "María: Gracia y Esperanza en Cristu", publicáu'l 16 de mayu del añu 2005 el cual ye la primer declaración conxunta anglicanu-católica sobre'l papel de la Virxe María na doctrina y la vida de la Ilesia. Anque nun ye un testu declaratorio, ufiertar a la ilesies pal so estudiu y evaluación. Una de les conclusiones del documentu ye que "ye imposible ser fieles a les Escritures ensin emprestar l'atención debida a María".

Afondando l'acercamientu anterior, el 24 de setiembre de 2008, l'arzobispu de Canterbury y primáu de la Comunión Anglicana Rowan Williams pelegrinó al Santuariu de Nuesa Señora de Lourdes pa honrar a la Inmaculada Concepción, predicando ante 20.000 persones na Eucaristía Internacional.^[71]

 

Nel Islam llámase Maryam bint ʿImran (مريم بنت عمران), esto ye, María fía de ʿImran (Joaquín nel cristianismu), y de Hannā (حنـّا Ana), o tamién Maryam bint Dāwud (María fía de David), por proceder del llinaxe del rey David según la tradición. Ye considerada exemplu de muyer virtuosa y tien tanta relevancia como'l so fíu Xesús (ʿIsà عيسى), a que'l so nome añader casi siempres el laqab o filiación "ibn Maryam" (بن مريم), esto ye, "fíu de María". A María ta dedicada una de les azores o capítulos del Corán, la que lleva por títulu آل عمران Āl ʿImrān, esto ye, la familia de Imran.

Según el Corán, la madre de María esperaba tener un fíu varón a quien dedicar al serviciu del Templu, siguiendo la tradición familiar. Dio a lluz a una neña, en quien sicasí se cumpliría la tradición, pos foi asignada al serviciu sagráu. Foi confiada a tutelar del profeta Zacarías (necesariamente un personaxe distintu al Zacarías bíblicu), quien se sorprendía, al visitar a la so afiada nel oratoriu nel qu'esta s'atopaba retirada, de que siempres cuntara con alimentos que-y yeren unviaos por Dios.

Como na tradición cristiana, a María foi-y anunciada la concepción sobrenatural de Xesús por un ánxel. El Corán aportuna, sicasí, en qu'anque tuvo un fíu por voluntá de Dios ensin la intervención d'un varón, Xesús nun yera de nenguna manera un fíu del ser supremu. Nel Corán nun esiste José: María dio a lluz solo nel desiertu, al que se retirara con esti propósitu y nel que s'alimentaba de dátiles y de l'agua d'un regatu asitiaos ellí por Dios. El fíu, pela so parte, tien nel Islam la considerancia de profeta o unviáu de Dios (vease l'epígrafe "Xesús nel Islam" en Xesús de Nazaré).

María tien nel Islam el valumbu espiritual d'un profeta, ensin selo. Nel Corán, el mayor error de los xudíos no qu'a Xesús y María refierse nun ye, como asumen los cristianos, el supuestu fechu d'haber matáu al fíu (cosa que, per otra parte, la tradición islámica niega que fixeren), sinón el fechu de faer de menos y duldar de la virtú de la madre.

Una tradición atribúi a Mahoma el dichu de que cinco son les muyeres más destacaes ante Dios: Asia, esposa del faraón, que curió de Moisés y que creía na pallabra eterna de Dios magar la opresión del so maríu y de la so redolada; María, la madre de Xesús; Jadiya, la primer esposa de Mahoma, que foi la primera creyente y sofitar nes dómines más difíciles d'adversidá, la so otra esposa Aisha, y Fátima, la so fía menor y madre de los sos nietos, los imanes Hasan y Husain.

En 1999, una investigación realizada pol periódicu británicu The Guardian na que s'efectuó un analís computarizado del inventariu de llibros de la Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos con sede en Washington, D.C., concluyó que «si la celebridá d'un individuu consiste en que s'escriba un llibru sobre él, [...] Xesucristu ye entá'l personaxe que gocia de más fama nel mundu actual.» N'efeutu, contabilizáronse 17.239 obres alrodiu de Xesús, casi'l doble que de William Shakespeare, quien algama'l segundu llugar. Ente les muyeres, la Virxe María algama'l 7.° llugar, anque de fechu ella ye la única muyer que s'alluga n'unu de los 30 primeros puestos. Colos 3.595 llibros dedicaos a ella, supera en casi 5 vegaes a la so inmediata siguidora, Xuana d'Arcu.^[72]

•   Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a María (madre de Xesús).
•   Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a María (madre de Xesús).