Mangifera indica

Suel ser un árbol maderizu, qu'algama un gran tamañu y altor puede superar los 30 m d'altor, Ye orixinariu de la India y cultívase en países de clima templáu amás de dalgunos de climes templáu.

En Cuba utilízase enforma pa ellaborar refrescos y caltenelos. Ye'l llugar con más variedaes de mangos, como'l filipín, toledo, papelina, señora, bizcochuelo, hilacha, mangu mamey, mango güevu de toru, mangu machu, ente otres variedaes. Una de les zones del mundu más conocíes pelos sos mangos ta na zona oriental del país, Santiago de Cuba, El Caney.

Na zona intertropical ye una planta por demás noble: nun riquir de riego y aguanta les quemes; un plantíu de mangos difícilmente podría quemar mientres la dómina de seca, yá que ye'l periodu de máxima crecedera de biomasa pa estos árboles y de mayor actividá de la fotosíntesis pola menor nubosidad. Ye un árbol agresivu con otres especies pa ocupar un espaciu determináu.

El mangu ye una fruta de la Zona Intertropical de magaya carnosa y duce. Destaca ente los sos principales carauterístiques el so bon sabor.

Dicha magaya puede ser o non fibrosa, siendo la variedá llamada mangu de hilacha la que mayor cantidá de fibra contién. Ye una fruta de normal de color verde nun principiu, y mariellu, naranxa ya inclusive colloráu-granate cuando ta madura, de sabor medianamente acedo cuando nun maureció dafechu. D'orixe asiáticu India y Myanmar, entiende numberoses variedaes, munches d'elles llograes por inxertu. El mangu ye la fruta nacional de dellos países como India, Paquistán y Filipines. El mangu que crez bonalmente na zona intertropical americana (introducíu a mediaos del sieglu XIX nel Brasil polos portugueses), ye de color mariellu, más pequeñu que les variedaes d'inxertu, de sabor esquisito y bien duce, tanto'l mangu bocao como'l de hilacha. La so dómina de collecha presenta un picu o máximu nel mes de mayu nes llatitúes subecuatoriales del hemisferiu norte, lo cual resulta paradóxicu, yá que nesti mes ye cuando s'empecipien les agües nestes llatitúes, polo que tola maduración de los frutos producir nos meses de mayor seca, tal como s'indica nel artículu sobre'l índiz xerotérmico de Gaussen. Tamién el sabor ye bien distintu ente una variedá y otra. Por casu, una variedá de mangu de gran tamañu tien un sabor y golor similar al del piescu en almíbar, anque con una testura menos hidratada (mangu piescu).

Casi toes estes variedaes de mangos ensiertos derivar d'una variedá llograda por evolución natural que munches persones denominen mangues en Venezuela, Canaries y na mariña atlántica de Colombia y que nun ye sinón l'adaptación de la planta mientres dellos sieglos a un clima muncho más favorable que'l que teníen na zona de procedencia d'esta planta.

Mango
Un mangu, enteru y en corte llonxitudinal
Tamañu de porción
Enerxía 60 kcal 250 kJ
Carbohidratos	14.98 g
• Zucres	13.66 g
Grases	0.38 g
Proteínes	0.82 g
Agua	83.46 g
Retinol (vit. A)	54 μg (6%)
• β-carotenu	640 μg (6%)
Tiamina (vit. B1)	0.028 mg (2%)
Riboflavina (vit. B2)	0.038 mg (3%)
Niacina (vit. B3)	0.669 mg (4%)
Ácidu pantoténicu (vit. B5)	0.197 mg (4%)
Vitamina B6	0.119 mg (9%)
Ácidu fólicu (vit. B9)	43 μg (11%)
Vitamina C	36.4 mg (61%)
Vitamina E	0.9 mg (6%)
Vitamina K	4.2 μg (4%)
Calciu	11 mg (1%)
Fierro	0.16 mg (1%)
Magnesiu	10 mg (3%)
Manganesu	0.063 mg (3%)
Fósforu	14 mg (2%)
Potasiu	168 mg (4%)
Sodiu	1 mg (0%)
Cinc	0.09 mg (1%)
% de la cantidá diaria encamentada p'adultos.
Fonte: Mango na base de datos de nutrientes del USDA.
[editar datos en Wikidata]

Pola so riqueza n'ácidos (málico, palmítico, p-cumárico y mirístico), vitamina C y, especialmente, pol so altu conteníu en vitamina A, el mangu constitúi una bona fruta antioxidante, capaz de neutralizar los radicales llibres y dotar al organismu d'un poder defensivo en contra de la degradación de les célules. Los mangos exercen una función anticancerígena bien efectiva dada tantu por estes vitamines como pola so riqueza en flavonoides, ente los que destaca la quercetina y el poder anti-inflamatorio que tien.

• Na película La misión (The Mission, Roland Joffé, 1986) apaecen dellos árboles de mangu nuna dómina mediaos del sieglu XVIII— na qu'inda nun esistíen nel continente americanu, lo cual constitúi un evidente anacronismu.
• Tamién asocedió daqué similar na película Apocalypto (Mel Gibson, 2006) cuando los guerreros mayes lleguen colos prisioneros a la ciudá, na escena onde se ta realizando la venta de les muyeres, puede vese a unu de los sos habitantes comiendo un mangu (inclusive s'aprecia un puestu de venta d'esti frutu). Ye un anacronismu más, pos el mangu ye orixinariu de la India y foi traíu al Nuevu Mundu polos portugueses.
• A la fin de la novela El xeneral nel so llaberintu de Gabriel García Márquez, nos agradecimientos, señala que l'historiador Vinicio Romero Martínez alvirtió-y sobre l'error que sería escribir que Simón Bolívar comía mangos como «prestu infantil», cuando'l mangu inda nun llegara a América.
• En Cuba, Panamá, República Dominicana y Venezuela, emplégase'l refrán de garrar o coyer los mangos bajitos, aludiendo a una espresión popular qu'aconseya aprovechar la ocasión más senciella y fácil, en cuenta de les más difíciles y ventureres, anque pudieren ser potencialmente más pervalibles.
• En El Salvador esiste la espresión, ye como baxar mangos onde non regañan, cuando se refier a una situación que pudo superase ensin mayor dificultá, faciendo alusión a que nes finques quitaes munches vegaes la vixilancia prohibe a la xente cortar los frutos del árbol.
• En Cuba, El Salvador y en delles rexones de Venezuela la espresión ye un mangu referir a la fermosura qu'una persona tien y que la fai bien curiosa.
• Na Ciudá de San Carlos del Estáu Cojedes, Venezuela, realícense les Feries del Mangu nel mes de mayu de cada añu, na entrada de dicha ciudá hai un Monumentu al Mangu
• Na ciudá de Méxicu cuando una persona tien cualidaes físiques almirables méntase esta fecha un mangu o ye un mangazo.
• Na República Arxentina, ye sinónimu de pesu ($) en lunfardo.

El mangu, conocíu esencialmente pol so frutu, ye tamién maderable cuando acaba la so fase granible de frutos. La madera puede trate afeutada por fungu ya inseutos, a pesar d'esta desventaxa utilizar pa la fabricación de preseos como ukeleles, laminaos y muebles baratos. Per otru llau la madera contién sustancies fenólicas que pueden producir dermatitis per contautu.

En Colombia la comunidá indíxena Siona del Putumayo prepara un fervinchu de les fueyes y la corteza como desinfestante de firíes. Ente que la comunidá Tikuna del Amazones toma la decocción de les fueyes como anticonceutivu mientres los díes socesivos a la menstruación, tamién como albortivu tomando la decocción mientres 3 díes siguíos.

En delles rexones de Colombia preséntense usos tan diversos como: la decocción de los raigaños tómase como diuréticu y pal tratamientu d'enfermedaes gastrointestinales, esta decocción tamién la usen pa preparar tinturas pa tratar el carate (vitíligo). El mazcar les fueyes fortalez los dientes y contra angüeñes bucales pa esto tamién s'usa l'aplicación direuta de la resina del árbol. El fervinchu de la corteza utilizar nel tratamientu del paludismu y los enxagües nel pelo de con esta decocción ayuden a escurecer el pelo y evitar la so cayida. L'usu del frutu como alimentu ye llargamente distribuyíu per parte de la fauna montesa rexístrense especies como'l chácharo o Pecarí de collar, la llámpara y el picure o Dasyprocta ente los que más la peracaben. El mangu ye conocíu amás por ser una especie melífera.

En Perú, na ciudá de Chulucanas, utilicen les sos fueyes pa da-y un color negativu y la brillantez a la so famosa cerámica (quemen les fueyes cuando cuecen los cerámicos).

En El Salvador, ye una tradición que na dómina de celebración de la Selmana Santa usar na gastronomía preparar con duce de panela o con azucrees, conózse-y como "Mangu en Miel". Tamién ye bien popular comelo cuando inda ta verde; cortar en metaes y cúbrese con un amiestu de chile, sal y polvu de grana d'ayote (Alguashte).

En Nicaragua, ye bien tradicional que na celebración de la Selmana Santa úsese como ingrediente principal del Almíbar preparar con duce de panela, (Atáu de Dulce) o con azucre morico (azucre morico) y otros ingredientes tales como Papaya, Cocu, Jocote y Bruxeles (sabor duce amargosu). Tamién ye bien popular comelo cuando inda ta verde (celeque); cortar en metaes y cúbrese con un amiestu de sal y vinagre, (bien popular ente les muyeres embarazaes) polos antoxos.

Mangifera indica describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Flora Brasiliensis 12(2): 394. 1876.^[2]

Sinonimia

• Mangifera austroyunnanensis Hu
• Rhus laurina Nutt.^[2]

• Terminoloxía descriptiva de les plantes
• Historia de la botánica
• Carauterístiques de les anacardiacees

• Mangu Ataulfo

• ACERO D, Luis Enrique. 2000. Árboles, xentes y costumes. Universidá Distrital Francisco José de Caldas. Colombia
• ACERO D, Luis Enrique. 2007. Plantes útiles de la cuenca del Orinoco. Colombia
• HERRERA, L. & L. Urrego. 1996. Atles de polen de plantes útiles y cultivaes de l'Amazonia colombiana. Estudios na Amazonia Colombiana Tomu XI. TROPEMBOS Colombia.
• GUPTA, M. 270 Plantes Melecinales Iberoamericanes. Programa Iberoamericanu de Ciencia y Teunoloxía pal Desenvolvimientu, (CYTED) - Convenio Andrés Bello (SECAB). Santafé de Bogotá, D.C., Colombia. 1995.
• LA ROTTA, Constanza. Estudiu etnobotánico de les especies utilizaes pola comunidá Miraña. WWF, Fen – Colombia.1984.
• MAHECHA G., Ovalle A., Camelo D., Rozo A., Barrero D. (2004) Vexetación del territoriu CAR. 450 especies de les sos llanures y montes. Bogotá, Colombia 871pp
• PÉREZ ARBELÁEZ, E. 1996. Plantes Útiles de Colombia. Edición de centenariu. Colombia.
• LÓPEZ-C. R., Navarro-L. J. A., Montero-G. M. I., Amaya-V. K., Rodríguez-C. M. Manual d'identificación d'especies non maderables del correximientu de Tarapacá, Colombia. 2006.
• VARGAS, William G. Guía ilustrada de les plantes de los montes del Quindío y Andar Centrales. Coleición: Ciencies Agropecuaries. Manizales: Universidá de Caldas, marzu de 2002. 813p. Colombia.
• LOJAN IDROBO, Leoncio. El verdor de los Andes. Proyeutu Desenvolvimientu Forestal Participativu de los Andes. Ecuador. 1992.

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Mangifera indica.