Hulagu Khan

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Hulagu Khan
Khan d'o Ilkhanato Persa
Hulagu con su muller Doquz Khatun
Khan d'o Ilkhanato Persa
1217 - 1265
Succesor	Abaqa Khan
Muerte	8 de febrero de 1265
Enterreco	Laco Urmía
Conchuche/s	Doquz Khatun
Pai	Tolui
Mai	Sorghaghtani Beki

Hulagu Khan, tamién conoixito como Hülegü u Hulegu, (c. 1217 - 8 de febrero de 1265) estió un gubernant mongol que conquistó gran part d'Asia suroccidental, con tota Persia. O suyo exercito destruyó os dos mayors centros de poder islamico d'Orient Meyo: Bagdad y Domás, por o que os mamelucos d'Al Caire convertioron en a dinastía mes poderosa d'o mundo islamico. Hulagu yera nieto de Chinguis Khan y chirmán d'Arik Boke, Möngke‎ y Kublai Khan. Dimpués d'a muerte d'o Gran Khan habió de viachar t'Asia Central dixando temporalment as suyas tropas, que fuoron derrotatas por os mamelucos en a batalla de Ain Yalut. Hulagu Khan estió o primer Khan d'o Ilkanato de Persia.

Se crei que Hulagu yera budista, pero simpatizaba con o cristianismo por que yera de mai y mullers nestorinas, y en consequencia protechió as confesions cristianas. En o campos d'a ciencia acomandó a Nasīr al-Dīn al-Tūsī a construcción y a dirección de l'observatorio astronomico de Maragha. A suya muller Dokuz Khatun influyó en a suya protección d'os nestorins (entre os que se trobaban os asirianos cristianos d'os territorios conquiestos) y ella mesma los benefició.

En 1255, Hulagu fue ninviato por o suyo chirman Möngke (qui estió o Gran Khan dende 1251 dica 1258) pa conquerir u destruir os estaus musulmans de l'Orient Meyo. A campanya de Hulagu teneba como obchectivo sozmeter a los luros, a destrucción d'a secta d'os nizarís, sozmeter o Califato Abasí sozmeter u destruir os estaus d'a dinastía ayubí en Siria, y a la fin sozmeter y destruir a los mamelucos d'Echipto.^[1]

Hulagu partió un exercito que talment siga o mayor exercito mongol d'a Historia, pus Mongke ordenó fer part d'este exercito a un de cada diez hombres en condicions de peleyar en tot l'Imperio Mongol. Os luros fuoron sozmesos con facilidat y os nizarís, impresionatos, rindioron a suya fortaleza d'Alamut sin resistir-sen. Dimpués de conquerir os castiellos d'os nizarís d'as montanyas a lo sud d'a Mar Caspia s'adrezó enta Bagdad y desfació o Califato Abasí. A conquiesta mongola de Bagdad ye recordata en a memoria colectiva d'os musulmans d'ixa zona como a mayor mortalera que han sufrito. O califa y cuasi tota a suya familia fuoron executatos. Marco Polo comenta que dixoron morir de fambre a lo califa, pero no ye confirmato.

Dimpués d'a conquiesta de Bagdad, os mongols s'adrezoron enta Siria chunto con tropas d'os suyos vasallos cristianos como o Reino d'Armenia la Chica baixo Haiton I y as tropas francesas de Boimundo IV d'Anquioquía. Halep y Domás cayoron y a dinastía Ayyubí destruita.

Hulagu Khan ye mencionato en "La Flor de las Ystorias d'Orient" como Aloon u Haloon.

En "La Flor de las Ystorias d'Orient" transmiten a version de Marco Polo que fació morir de fambre a lo califa, versión que recuerda a la historia d'o Rei Midas.

Comentan como habió de tornar t'Asia Central cuan morió o Gran Khan:

En o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" li dicen Halaon: