Zwischbèrgù

Zwischbèrgù
	Wappe vo Zwischbèrgù
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Wallis (VS)
Bezirk:	Briig
BFS-Nr.:	6011
Poschtleitzahl:	3907
UN/LOCODE:	CH GON (Gondo)
Koordinate:	652397 / 112729Koordinate: 46° 9′ 50″ N, 8° 7′ 1″ O; CH1903: 652397 / 112729
Höchi:	1'359 m ü. M.
Flächi:	86.1 km²
Iiwohner:	73 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.gondo.ch
	z Ruden z Ruden
Charte
	Charte vo Zwischbèrgù

Zwischbèrgù (amtlich Zwischbergen; frz. Prabourgne) isch e Munizipalgmeind im Bezirk Briig im Kantoon Wallis i dr Schwiiz. Dr Gmeindbann ligt i de Tääler a dr Südrampe vom Simplonpass, unde n em Dorf Simplu a dr Landesgränze zu Itaalie.

Geografii

S Gmeindbiet hed e längi Form und goot über öppe 30 Kilometer dr Landesgränze zu Itaalie noo. Änedra si es baar Sitetääler vom iteliänische Riistal.

Zu dr Gmeind ghört e Deil vom obere Chrummbachtaal mit dr tüüfe, änge Gondoschlucht, wo früener es seer schwärs Hindernis für e Vrcheer gsi isch. Sid de Bouarbete under em Napoleoon gid s e Strooss zum Faare vo Briig über dr Simplonpass, dur s Taal abe und bi San Marco über d Landesgränze, und den witer uf Iselle und Tüem abe. Uf dr Nordsite vom Chrummbachtaal ligt en Bärglandschaft mid dr Alp Schwarzi Balma und s Land bis zum Gletschersee, an Alpjergletscher und zum Monte Leone ufe.

Dört wo dr Bach Grossus Wasser us em Sitetaal in Chrummbach mündet, stoot s Dorf Ruden, wo hüt offiziell Gondo heisst. Anderi chlini Zwischbèrger Sidlige i de Tääler und uf den Alpe si: Feerbärg, Bifigjini, Bord, Hof und Chemi.

Südlech vom Chrummbach ghört s ganze Zwischbèrgutaal mid em Grossu Wasser und di öschtlechi Bärgsite vom Laggintaal zu dr Gmeind. S Zwischbèrgutaal foot noch bim 4'017 m höche Wiissmies und am Portjegrat und bim Zwischbèrgupass a, wo dr Wäg uf Almagäll dure goot. Dr Fuesswäg füert under em Pass übere Zwischbèrgugletscher und denn steil is Taal abe zu de Alpe Gmeinalp und Bidemji und vo dört füre uf Ruden. I däm Taal ligge dr Pontimiasee under em Pontimiapass, dr Tschawinersee und dr Wairasee.

Zwüsche Bord und Bällegga isch im Taal no dr Serastausee, wo s Wasser vom Chraftwärk a dr Gränze unde samlet. Bi de Hüser vo Hof sind d Ruiine vom ene ehemolige Goldbärgwärch.

Us em Laggintaal chunnt dr Fluss Laggina is Haupttaal und bim Dorf Gabi in Chrummbach, wo vo dört a und bis zu dr Landesgränze hüt offiziell Doveria heisst. Zwüschem Zwischbèrgutaal und em Laggintaal verlouft e Bärgchetti, mid em Seehorn als em höchschte Gipfel (2'438 m ü. M.), grad obe n a Ruden.

E chlyne Bärgwäg goot vo Simplu über de Feerberg und d Furggu, denn kwer dur s Zwischbèrgutaal und wyter bim Monscerapass über d Gränze is Bognancotaal.

Gschicht

Zwischbèrgù ischt zum eerschtu Mal gnennt choo im Jaar 1304 als Zewischeneberuen (1390 Zwisbergen).

Iwoner

Quella: Bundesamt für Statistik 2005^[2]

Jaar	1850	1860	1870	1880	1888	1900	1910	1920
Iwoner	43	104	97	125	122	131	161	136
Jaar	1930	1941	1950	1960	1970	1980	1990	2000
Iwoner	135	141	249	226	223	171	152	78

Dr Üsländeraateil ischt 2010 bi 11,3 % glägu.^[3]

Religion

93,6 % vannu Iwonru sint im Jaar 2000 remisch-katholischi gsii, 1,3 % evangelisch-reformierti.^[3]

Politik

Dr Ggmeindspresident va Zwischbèrgù ischt dr Roland Squaratti (Stant Oktober 2017).

Sproochgeografii

D Dörfer und Wiiler im Zwischbèrgù sind im Middelalter vo de Walser gründet worde. Drum isch das eini vo de dütschsproochige Gmeinde uf dr Südsite vo de Walliser Alpe. Me redt dört es Walliser Dütsch. D Landesgränze fallt fascht ganz au mid dr Sproochgränze zäme. D Nöchi zum Biet vo dr Iteliäänische Sprooch, also do eigetlech zum ene Lombardische Tialäkt, gseet me au a Fluernääme wie zum Bischpil dr Wälschimatta, wo abr näbe Zwischbèrgù grad no uf Simpler Bode vorchunnt. Im Zwüschbèrgutaal, em länge Siitetaal uf em Gmeindbiet, vermische sech noch a dr Gränze dütschi und romanischi Fluernääme, wil dört vo de iteliäänische Dörfer us Alpe uf Schwiizer Bode bstosse wärde.