Füür

S Füür (vo althoochdütsch: fiur) isch d Bildig vo Flamme, wenn öbbis verbrennt.

Drbii wärde Wermi und Liecht abgee. Für dass e Füür cha entstoo und witerbrenne brucht s e Brennstoff, es Oxidazioonsmiddel wie öbbe Suurstoff us dr Luft und ass dr Brennstoff häisser wird as si Zündtämpratur.

S Füürmache ghöört zu de Kulturtechnike. D Nutzig und d Beherrschig vom Füür isch e wichdige Faktor im Wärde vom Mensch gsi und es isch mindestens sit dr spoote Altschteizyt e Bestanddäil vo alle Zivilisazioone. Wie me tuet afüüre und für was me s Füür alles bruucht, luege d Volskundler und d Technikforscher aa.

Chemisch gsee isch Füür en Oxidazioonsreakzioon, wo vo Flamme begläitet isch. Es isch en «exothermi Reakzioon», das häisst, Reakzioone mit Füür gäbe mee Energii in dr Form vo Wermi an d Umgääbig ab as me zum Aazünde bruucht.

Für dass e Füür aagoot und witerbrennt si allgemäin e brennbare Stoff, en Oxidator und Zündenergii in dr Form vo Wermi, mechanische Funke oder Elektrizideet nötig. Dä Zämmehang cha me im ene grafische «Verbrennigsdreiegg» aaschaulig zeige. Wenn äini vo dene drei Komponänte feelt, verlöscht s Füür. Das cha mä bi dr Bekämpfig vo Bränd usnütze.

Wenn organischi Materialie verbrenne, wärde Choolewasserstoff mit em Oxidazioonsmiddel Suurstoff us dr Luft bin ere vollständige Verbrennig zu Choolestoffdioxid und Wasser vrwandlet. Au parzielli Verbrennige si mööglig, und denn entstöön Choolestoffmonoxid und anderi Stoff, wo nume zum Däil verbrennt si, und Stoff wie Ruess, wo nit oxidiert isch. S Oxidazioonsmiddel isch mänggisch scho im Brennstoff dinne wie zum Bischbil bim Salpeter.

D Verbrennigsgaas (dr Rauch), wo entstöön, häi vilmol wäge iirer hooche Tämpratuur e chliineri Dichdi as d Luft zringsum, und drum stiige si bin ere Flamme, wo frei brennt, dur natürligi Konwekzioon gägen ufe (das isch dr «Chemmieffekt»). Dr Underdruck, wo drbii entstoot, sugt vo unde und vo dr Site früschi Luft aa. Dr Suurstoff, wo in dere früsche Luft enthalte isch, sorgt drfür, ass d Verbrennig witergoot, solang s Brennstoff het. Bi extrem groosse Bränd cha dr Luftzuug, wo eso entstoot, stark wie en Orkan wärde – mä reedet denn vom ene «Füürsturm».

Wil in dr Schwääriloosikäit d Underschiid in dr Dichdi käi Konwekzioon verursache, isch d Zuefuer vo nöijem Suurstoff gstöört. Das isch dr Grund, ass sich zum Bischbil bin ere brennende Cherze im ene Ruumschiff nume e relativ schwachi Flamme uusebildet, wo öbbe d Form von ere Chuugele het.

Wenn die natürligi Konvekzioon für e gwünschti Zwäck nit längt, cha mä bi technischen Aawändige künstlig Luft zuefüere oder Verbrennigsgaas abfüere, zum Bischbil mit Hilf vo Bloosapperät.

S Liecht vom Füür isch e füsikalischi Erschiinig. D Elektrone vo de erhitzte Däili chömme für churzi Zit uf e hööchers Energiiniwoo und falle rasch wider uf iir ursprüngligs Energiiniwoo zrugg und gääbe drbii in ere spontane Emission Energii in dr Form vom ene Liechtkwant (Photon) ab. Nit alli Emissione cha s menschlige Aug gsee, es entstoot au infraroti Straalig, wo mä as Wermi gspüürt.

Mit de chemische und füsikalische Vorgäng im ene Füür befasst sich d Verbrennigsleer.

• Adam Merschbacher: Brandschutz: Praxishandbuch für die Planung, Ausführung und Überwachung. Verlagsgesellschaft Rudolf Müller, 2005, ISBN 3-481-02054-6
• J. Warnatz, U. Maas, R. W. Dibble, Verbrennung, 3. Ufl., Springer, ISBN 3-540-42128-9, (2001)

 Commons: Füür – Sammlig vo Multimediadateie

 Füür im dütschsprochige Wikisource

• Öpis zu dr Gschicht vom Füüre