Selfmoord

 

 

 

Selfmoordsyfer per 100 000 mans (links) en vroue (regs) (data tussen 1978 en 2008):

   Geen data

   <1

   1–5

   5–5,8

   5,8–8,5

   8,5–12

   12–19

   19–22,5

   22,5–26

   26–29,5

   29,5–33

   33–36,5

   >36,5

Selfmoord kom in amper alle samelewings voor, maar in sommige veel meer as in andere en in sommige gebiede meer as in ander. Daar is twee faktore wat die verskil verklaar. Die een is welvaart. Selfmoord is 'n algemene verskynsel in welvarende lande, streke en selfs in stede met welvarende buurte. Aan die ander kant, is selfmoord in baie arm lande so 'n seldsame verskynsel dat die begrip skaars begryp word en die woord amper onbekend is. Selfmoord kom dus nie voor wanneer die buitewêreld dit vir die mens onmoontlik maak om te oorleef nie, maar eerder wanneer die wêreld die individu alleen laat met sy eie gewete.

Die ander bepalende faktor is die samelewing se houding jeens selfmoord, waarby die uitwerking van godsdienstige en morele opvattinge ingesluit is. Die afname in 'n godsdienstige vrees vir selfmoord, gaan hand aan hand met die uitwerking van toenemende welvaart. Die lande waarin die Christendom nog die sterkste houvas het, is ook dié wat die armste en mees landelike is. Dit kan egter net wees dat namate die voorkoms van selfmoord toeneem, namate houdings verander, dit bloot kan wees dat selfmoord meer geredelik erken word. Maar die houding van die samelewing en die rol wat dit speel in die voorkoms van selfmoord, kan geïllustreer word aan die hand van antieke Rome en die hedendaagse Japan: selfmoord het afgeneem namate welvaart toegeneem het omdat 'n antieke kode verbreek is.

Selfmoord spruit voort uit sosiale afsondering – die gevoel van eensaamheid en nutteloosheid. Enkellopers is meer geneig om selfmoord te pleeg en so ook geskeides meer as weduwees en wewenaars. Die produkte van 'n gebroke huis is meer geneig om hulle eie lewe te neem as dié wat uit 'n gelukkige huis kom; en dié wat geen godsdienstige oortuiging het nie eerder as dié wat wel het.

Selfmoord gaan dus gepaard met moderne welvaart. Die bekende eienskappe van ons nywerheidsamelewing – sy geografiese en sosiale beweeglikheid, die skeiding tussen die jong en ou lede van die familie, die druk om te presteer, die gebrek aan nut vir dié wat nie meer werk nie (waar daar skoolplig is, is die grootouers nie meer nodig om na die kinders om te sien nie) – al hierdie faktore en dié wat daaruit voortspruit, soos die verbrokkeling van die huwelik, bring mee dat individue en gesinne sukkel om hulself te oorreed dat hulle iewers tuishoort en dat hulle van waarde vir andere is.

Selfmoord is dus die hoogste onder mense in bestuursposisies en dié wat professionele poste beklee, asook in stede. En ondanks die verband tussen selfmoord en welvaart, hou die selfmoordkoers maand na maand baie goed tred met die werkloosheidsyfer. Selfmoord is 'n hopelose erkenning van verslaenheid, en gebeur wanneer 'n afgesonderde persoon knak onder die druk van sy afsondering, tydens kliniese depressie of selfs in gevalle van alkoholisme. Dit is uiters selde 'n dramatiese gebaar en eweneens byna nooit 'n rasionale keuse wanneer 'n pynlike dood op die individu wag.

Geslaagde selfmoord kom veral onder mans voor. Vandag en deur die eeue heen, was mans twee maal meer suksesvol met die pleeg van selfmoord as vroue. In die meeste samelewings neem die kanse op selfmoord met ouderdom toe. Dit kom selde by klein kinders voor. In die ouderdomsgroep 15 tot 24 word dit skielik prominent as die vierde grootste oorsaak van dood. Maar dit is hoofsaaklik omdat daar nie veel anders is waaraan hulle doodgaan nie, buiten motorongelukke en in die geval van Suid-Afrika, vigs. Die uitsondering is onder studente waar die syfer werklik hoog is. Die voorkoms styg aanhoudend tot dit die toppunt by mans tussen 75 en 84 bereik en by vroue iewers in hulle middeljare. Mans bo 65-jarige ouderdom staan 'n drie maal groter kans om hulle eie lewe te neem as manlike tieners.

Daar is tien maal soveel ongeslaagde selfmoorde as geslaagdes. In die meeste gevalle probeer die individu nie regtig om sy eie lewe te neem nie. Geslaagde selfmoord is kenmerkend van mans en bejaardes, terwyl gepoogde selfmoord kenmerkend is van vroue en die jeug, veral jong vroue. Uit elke vier mans wat probeer selfmoord pleeg, sal drie slaag, terwyl dit by vroue net een uit vier is.

Dit is belangrik om nooit 'n dreigement om selfmoord te pleeg, te ignoreer nie. Om daaroor te praat, beteken nie dit gaan nie gedoen word nie. Twee derdes van almal wat selfmoord pleeg, het vooraf daaroor gepraat. En diegene wat een keer probeer het, gaan nie noodwendig tou opgooi nie.

• The Diagram Group; Man's Body – An Owner's Manual; Bantam Books; London et. al.; 1983.

•   Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Selfmoord.