Leon Trotsky

Leon Trotsky
Leon Trotsky in die 1930's
Sowjetse Volkskommissaris Militêre en Vlootsake
Ampstermyn 13 Maart 1918 – 6 Januarie 1925
Premier	Wladimir Lenin Aleksei Roekof
Voorafgegaan deur	Nikolai Podwoiski
Opgevolg deur	Michail Froenze
Sowjetse Volkskommissaris vir Buitelandse Sake
Ampstermyn 8 November 1917 – 13 Maart 1918
Premier	Wladimir Lenin
Voorafgegaan deur	Michail Teresjtsjenko
Opgevolg deur	Georgi Tsjitsjerin
President van die Petrogradse Sowjet
Ampstermyn 8 Oktober 1917 – 8 November 1917
Volle lid van die 6de, 7de, 8ste, 9de, 10de, 11de, 12de, 13de, 14de Politburo
Ampstermyn 10 Oktober 1917 – 23 Oktober 1926
Persoonlike besonderhede
Gebore	(1879-11-07)7 November 1879 Kropiwnitski, Cherson-goewerment
Sterf	21 Augustus 1940 (op 60) Coyoacán, Meksikostad, Meksiko
Politieke party	Kommunistiese Party van die Sowjetunie
Eggenoot/-note	Aleksandra Sokolofskaja Natalia Sedowa
Kind(ers)	Zinaida Wolkowa Nina Newelson Lev Sedof Sergei Sedof
Handtekening

Leo(n) Trotsky of Ljef Trotski (Russies: Лев Троцкий), gebore as Leiba Dawidowitsj Bronsjtein (Russies: Лейба Давидович Бронштейн; Janifka, Russiese Ryk, 7 November 1879 - Coyoacán, suid van Meksiko-Stad, 21 Augustus 1940) was 'n Russiese Marxistiese rewolusionêr en teoretikus, Sowjetpolitikus en die stigter en eerste leier van die Rooi Leër.

Trotsky was aanvanklik 'n aanhanger van die faksie van die Mensjewistiese internasionale organisasies van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty. Hy het net voor die Oktoberrewolusie van 1917 by die Bolsjewiste aangesluit, en uiteindelik 'n leier in dié party geword. Tydens die begin dae van die Sowjetunie het hy eers as volkskommissaris van buitelandse sake en later as stigter en aanvoerder van die Rooi Leër as volkskommissaris van militêre en maritieme sake. Hy was 'n belangrike figuur in die Bolsjewistiese oorwinning van die Russiese Burgeroorlog. Ook was hy een van die eerste lede van die Politburo.

Ná 'n mislukte stryd van die linkse opposisie teen die beleid en die opkoms van Josef Stalin in die jare 1920 en die toenemende rol van die burokrasie in die Sowjetunie, is Trotsky agtereenvolgens uitgeskop (1927), uit die Kommunistiese Party van die Sowjetunie en uiteindelik verban uit die Sowjetunie (1929). As hoof van die Vierde Internasionale, gaan Trotsky in ballingskap in Mexiko voort met die voer van teenstand teen die Stalinistiese burokrasie in die Sowjetunie. Trotsky was al vroeg 'n voorstander van die ingryping van die Rooi Leër teen die Europese fascisme, en daarom was hy in die laat jare 1930 teen Stalin se Molotof-Ribbentrop-verdrag (nieaggressieverdrag) met Adolf Hitler. Hy is vermoor op bevel van Stalin in Meksiko, deur Ramón Mercader, 'n Spaans-Russiese agent. Die grootste deel van sy familie word ook vermoor.

Trotsky se idees, wat strydig is met die teorieë van Stalinisme, vorm die basis van Trotskyȉsme, 'n belangrike stroom binne die Marxisme. Hy was een van die min Sowjetpolitici wat nie gerehabiliteer is deur die regering van Nikita Chroesjtsjof nie. Sy boeke is egter in die laat jare 1980 vir publikasie in die Sowjetunie uitgereik. Uiteindelik word hy in 2001 gerehabiliteer.

Trotsky het grootgeword in 'n Joodse familie op die dorpie Janifka, wat tans in Oekraïne geleë is. Toe hy sewentien was, sluit hy aan by die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty. Twee jaar later word hy vir die eerste keer gearresteer weens rewolusionêre aktiwiteite. Na 'n paar maande in eensame opsluiting is hy verban na Siberië. Hy het geslaag om te ontsnap en gaan na Londen. Op die Tweede Kongres van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty in Londen in 1903 het hy by die Mensjewiste aangesluit – iets wat Stalin later teen hom sou gebruik. In September 1904 het Trotsky die Mensjewiste verlaat omdat hulle gekies het om met die Russiese liberale saam te werk. Trotsky noem homself in die tydperk 1904 tot 1917 'n "niefaksie-ondersteunende sosiaaldemokraat", dit wil sê 'n lid van die RSDAP wat geen keuse gemaak het tussen die strome nie, en pleit vir 'n versoening van die Mensjewiste en Bolsjewiste. Wladimir Lenin was woedend oor Trotsky se keuse en het hom vir 'n Judas uitgeskel.

In Sint-Petersburg het hy in 1905 die leiding van die eerste Sowjet op homself geneem. Hy is weer gearresteer en weer na Siberië verban, maar weer het hy ontsnap. Trotsky bring as rewolusionêre aktivis en banneling 'n paar jaar in Europa deur. Weens die stigting van 'n Kommunistiese organisasie in Parys, word hy uit Frankryk gesit. Trotsky vertrek na die VSA en van daar gaan hy in Mei 1917 weer na Sint-Petersburg (wat intussen tot Petrograd hernoem is), waar hy die voorsitter van die plaaslike sowjet word.

Tydens die Oktoberrewolusie het Trotsky by die Bolsjewiste aangesluit en het hy een van die nouste medewerkers van Lenin geword. Trotsky is tot volkskommissaris vir buitenlandse sake benoem en onderhandel by die Vrede van Brest-Litovsk namens die Russe met die Duitsers en Oostenryk-Hongare. Deur interne verdeeldheid in die Sowjetregering en inskrywingsfoute van Trotsky het dit in die eerste instansie misluk, waardeur die oorlog langer geduur het as wat nodig was, en Rusland moes uiteindelik met baie ongunstige bepalings skik. Trotsky en verskillende faksies in die Sowjetregering (die sogenaamde linkse kommuniste en linkse sosialistiese rewolusionêre) hoop dat 'n rewolusie in Duitsland sou uitbreek, sodat die land die kant van Rusland sou kies in die oorlog, met 'n pan-Europese rewolusionêre oorlog uiteindelik tot gevolg.

Stalin het vanaf die begin 'n hekel gehad in Trotsky, en Trotsky in hom. Die Georgiese arbeider en die Joodse intellektueel kon, gesien hul verskillende karakters, nie saamwerk nie. Trotsky verneder Stalin met sy retoriek, een keer selfs in die openbaar. Stalin noem Trotsky 'n "kampioen met vals spiere", en verwyt hom dat hy slegs aangesluit het toe die Bolsjewiste die stryd gewen het. Lenin moes dikwels tussenbeide tree en het dikwels vir Stalin opgekom.

Die mislukking van die kort voorheen gestigte Rooi Leër om die Duitse offensief van Februarie 1918 af te weer, ontbloot hul swakheid: onvoldoende getalle, gebrek aan ervare amptenare en die byna totale afwesigheid van koördinasie en gehoorsaamheid. Die seelui van die gevierde en gevreesde Baltiese Vloot slaan op die vlug vir die Duitse leër by Narva. Die opvatting dat die Sowjetstaat 'n doeltreffende volhoubare weermag sou kon opbou, is hierdeur ernstig ondermyn. Trotsky was een van die eerste leiers van die Bolsjewiste wat hierdie probleem ingesien het en hy pleit vir die oprigting van 'n militêre raad van voormalige Russiese generaals wat diens sou doen as 'n adviesorgaan.

Lenin en die sentrale komitee van die Bolsjewiste het op 4 Maart 1918 besluit oor die oprigting van die Hoë Militêre Raad. Op 13 Maart 1918 is Trotsky se ontslag as volkskommissaris van buitelandse sake amptelik aanvaar en is hy benoem tot volkskommissaris vir die leër en maritieme aangeleenthede en tot voorsitter van die Hoë Militêre Raad. Die funksie van hoofkommandant is afgeskaf en Trotsky het die volledige beheer oor die Rooi Leër oorgeneem. Hy was net aanspreeklik aan die leiers van die Kommunistiese Party, waarvan die linkse Sosiaal-Rewolusionêre bondgenote die regering verlaat het na 'n konflik oor die verdrag van Brest-Litofsk. Trotsky spandeer die res van die burgeroorlog aan die omskep van die versnipperde leër, bestaande uit klein, baie onafhanklike afdelings, tot 'n groot, gedissiplineerde, doelmatige militêre masjien ter verdediging van die rewolusie. Hy bly hierdie beleid deur sy lewe verdedig.

Uiteindelik sou driekwart van die hoër amptenare in die Rooi Leër afkomstig wees uit die voormalige tsaristiese offisierkorps. Ook voer Trotsky algemene diensplig in en dit lei tot kritiek omdat die diensplig sou lei tot 'n groot instroming van boere en dat daar dan relatief minder arbeiders in die Rooi Leër sou wees. Die voltallige Bolsjewistiese leierskap van die Rooi Leër het baie teen die planne van Trotsky betoog en stap uiteindelik uit. Hulle het bevind dat die Rooi Leër slegs moes bestaan uit toegewyde rewolusionêre, geskool moes wees in propaganda en verkose offisiere moes hê. Hulle het voormalige offisiere en generaals as moontlike verraaiers beskou wat uit die nuwe weermag geweer moes word. Hul sieninge was gedurende die Russiese Burgeroorlog gewild onder baie Bolsjewiste en hul aanhangers was vir Trotsky 'n konstante doring in die vlees. Hierdie ontevredenheid oor die beleid van Trotsky bestaande uit streng dissipline, dienspligtigheid en steun op niekommunistiese militêre kundiges, lei tot die Militêre Opposisie, wat einde 1918-1919 aktief was binne die Kommunistiese Party. Trotsky eis dat lede van die Militêre Opposisie gesensureer word en dat hulle geen enkele artikel oor hierdie onderwerp publiseer nie. Ook eis Trotsky dat Stalin uit die suidelike front verwyder word waar hy tientalle amptenare van die Rooi Leër doodgeskiet het. Geen optrede is deur die partybestuur teen Stalin geneem nie.

In Mei-Junie 1918 het die Tsjetsjniese Legioen op die roete tussen die Europese Rusland en Wladiwostok in opstand teen die Sowjetregering gekom. Hierdeur verloor die Bolsjewiste die grootste deel van die gebied van die land. Die verset word steeds beter georganiseer en 'n groot deel van die leër se deskundiges stap oor. Trotsky en die regering het gereageer met 'n omvattende mobilisering wat die grootte van die Rooi Leër van minder as 300 000 in Mei 1918 tot 1 miljoen in Oktober sou opstoot, en daar is politieke kommissarisse in die weermag ingestel. Laasgenoemde moes die lojaliteit van die militêre deskundiges (grotendeels voormalige offisiere uit die keiserlike leër) verseker en hulle bevele saam met hulle onderskryf.

Die Rooi Leër het uiteindelik – met moeite – die Wit Leër verslaan. Ook het dit die Bolsjewistiese regering te kampe gehad met stakings van arbeiders en opstande van boere, wat met die Rooi Terreur onderdruk is deur sowel die Rooi Leër onder leiding van Trotsky as die Tsjeka onder leiding van Feliks Dzerzjinski. Na die oorwinning oor Denikin en Joedenitsj einde 1919, verskuif die aandag van die Sowjet-regering na ekonomiese sake en Trotsky bestee die winter van 1919-1920 in die Oeralstreek om te probeer om die ekonomie daar te herstel. Gebaseer op sy ervarings in die streek het hy voorgestel om af te sien van oorlogskommunisme, wat onder meer die beslaglegging van graan behels, en die graanmark gedeeltelik weer te begin. Maar Lenin wou nog nie van oorlogskommunisme afsien nie en die voorstel is verwerp. In die plek daarvan is Trotsky aan die hoof gestel van die spoorweë (terwyl hy die beheer oor die Rooi Leër behou het), waar hy die beleid van die militarisering van die arbeid ingestel het. In 1921 sou 'n ondergang van die ekonomie en opstande Lenin en die res van die Bolsjewistiese leiers dwing om oorlogskommunisme te vervang deur die Nuwe Ekonomiese Beleid.

Tydens die Burgeroorlog, waarin die stad Tsaritsin (later Stalingrad, nou Wolgograd) beleër is, ontstaan weer 'n konflik tussen Stalin en Trotsky, hierdie keer oor die bevoorrading. Opnuut wen Trotsky hierdie rusie, aangesien die militêre leiers met hom eens was. Lenin het egter verseker dat Stalin eervol kon terugkom na Moskou.

Einde 1920, na die oorwinning van die burgeroorlog deur die Bolsjewiste en voor die Agtste en die Negende Kongres van die Sowjets, het hulle binne die Kommunistiese Party 'n intense debat oor die rol van die vakbonde gehad. Die bespreking verdeel die party in verskillende faksies, onder meer dié van Lenin, dié van Trotsky en dié van Nikolai Boecharin. Boecharin het later by Trotsky aangesluit.

Trotsky het sy posisie hieromtrent gevorm toe hy leiding gee aan die spesiale kommissie vir die Sowjet-vervoerstelsel, Tsektran. Hy is aangestel om die spoorwegnetwerk, verwoes deur die burgeroorlog, weer op te bou. As volkskommissaris vir oorlog en militêre rewolusionêre leier, sien hy die noodsaaklikheid in die skep van 'n "gemilitariseerde produksiesfeer" deur middel van die insluiting van die vakbonde in die staatsmasjienerie. Sy standpunt was dat in 'n staat gekontroleerd deur arbeiders, die arbeiders niks te vrees sou mag hê van die staat nie en dat die vakbond daarom onder volle beheer van die staat moes kom.

Op die Negende Kongres argumenteer hy vir 'n regime waaronder elke arbeider hom as soldaat van die arbeid sou beskou. Ongehoorsame werkers sou gestraf moet word deur die vakbond. Dit noem hy die militarisering van die arbeidersklas. Trotsky wou alle vakbondsbestuurders laat aanstel deur die regering en wou die vakbonde ondergeskik maak aan die regering. Die voorstel van Trotsky is afgewys deur die Sentrale Komitee met agt stemme teen sewe. Hierna het Lenin hom gedistansieer van Trotsky se plan. Lenin het daarvoor gesorg dat die Sentrale Komitee instem met sy resolusie waarin 'n oproep gedoen word tot "deeglike vorme van militarisering van die arbeid". Hy is hiervoor deur Lenin ernstig gekritiseer. Lenin, beskou hierdie debat as skadelik vir die party en was gefrustreerd met Trotsky, wat deur Stalin en Grigori Zinowjef gebruik is om hulle aan Lenin se kant te skaar en te hulle het in die party gewen ten koste van Trotsky. Vele Bolsjewiste, waaronder Lenin, vrees vir die versplintering van die party as gevolg van die hewige besprekings. Die Sentrale Komitee was op hierdie punt ongeveer gelyk verdeel onder aanhangers van Lenin en van Trotsky, met die drie sekretarisse van die Sentrale Komitee (Krestinki, Jewgeni Preobrasjenski en Leonid Serebrjakof) almal aan Trotsky se kant. Tydens 'n vergadering op die Tiende Party Kongres in Maart 1921, behaal die faksie van Lenin 'n beslissende oorwinning nadat 'n aantal van Trotsky se ondersteuners hul leidinggewende rol in die party verloor het. Die kongres aanvaar ook 'n geheime resolusie oor "partyeenheid", wat later gepubliseer is en deur Stalin teen Trotsky en ander teenstanders gebruik is.

Aan die einde van die Tiende Kongres, na mislukte vredesonderhandelings, beveel Trotsky 'n aksie van die weermag teen stakende seelui op die vlootbasis Kronstadt aan, onder meer vrye verkiesings en die vrylating van linkse politieke gevangenes. Met die hierop volgende bloedbad het 'n einde gekom aan die laaste grootskaalse verset teen die Kommunistiese regering. Trotsky het jare later baie kritiek verduur oor sy aandeel in die onderdrukking van hierdie opstand, hoewel hy self nie deelgeneem het aan die werklike onderdrukking nie.

Trotsky probeer later, toe hy in Mexiko bly, argumenteer dat 'n rewolusie die reg het om hom teen teenrewolusionêre geweld te verdedig. Sommige Trotskyȉste, soos Abbie Bakan, argumenteer dat die aanspraak dat die rebelle van Kronstadt teenrewolusionêre was, ondersteun word deur bewys dat die rebelse seelui deur die Wit Leër en die Franse regering ondersteun word. Ander historici, soos Paul Avrich, beweer dat dit 'n spontane opstand was.

Weens die siekte van Lenin en die burgeroorlog het Stalin intussen die volle beheer oor die partystrukture oorgeneem. Aan die ander kant was Trotsky, die leier van die Rooi Leër.

Na 'n ernstige hartaanval van Lenin vorm Stalin, Zinowjef en Ljef Kamenef 'n troika. Lenin het aan Trotsky gevra om op te tree as sy afgevaardigde by die Raad van Volkskommissarisse. Die voorstel is goedgekeur deur die Politburo, maar Trotsky wys die voorstel van die hand. Einde 1922 versleg die verhouding tussen Lenin en Stalin, onder meer toe Lenin se vrou uitgesluit word deur Stalin. Lenin pleit in die dokumente wat later bekend sou word as die Testament van Lenin vir die vervanging van Stalin. In hierdie dokumente kritiseer Lenin ook ander leiers, insluitend Trotsky. In Maart 1923 het Lenin Trotsky gevra om op te tree tydens die Twaalfde Partykongres teen die beleid van Stalin in Georgië, maar Trotsky het dit nie gedoen nie.

Nadat Lenin gesterf het, is die "testament" voorgelees op 'n vergadering van die partybestuur, terwyl die troika en Trotsky verkies het dat die testament geheim gehou word vir die bevolking. Stalin het sy ontslag aan die kongres aangebied, maar hierdie voorstel is afgekeur met 'n meerderheid van die stemme - insluitend Trotsky. In die Verenigde State het die kommunistiese Eastman die geskrif "Sedert Lenin dood is" gepubliseer. Eastman haal uit die testament van Lenin aan. Trotsky is aangekla van medepligtigheid omdat Eastman gesien is as 'n aanhanger van Trotsky. Op 1 Julie 1925 onderteken Trotsky 'n verklaring waarin staan dat die berig oor die testament onwaar was. Hierdie verklaring van Trotsky is gepubliseer in die Britse koerant The Sunday Worker op 19 Julie 1925 en in die Russiese blad Die Bolsjewis op 1 September 1925. Later het Trotsky beweer dat hy onder druk van die Politburo was om hierdie verklaring te onderteken.

Vanuit die partyorganisasie kon Stalin die gesag van Trotsky ondermyn. Trotsky was 'n voorstander van 'n "permanente rewolusie", terwyl Stalin die idee van die opbou van "sosialisme in een land" aangehang is. In 1925 het dit geblyk dat Trotsky nie meer op die steun van die partyleierskap kon reken nie. Hy het sy direkte invloed in die politiek verloor. Nog twee jaar later word hy uitgeskop as partylid en in 1929 selfs verban.

Vir 'n kort tyd bly hy op die Turkse eiland Büyükada, wat relatief naby Rusland is. In Parys het hy sy visie van die geskiedenis van die rewolusie geskryf. In 1938 was hy die stigter van die Vierde Internationale. Na Parys vertrek hy na Meksiko op uitnodiging van president Lázaro Cárdenas. In Meksiko het die skilderpaar Diego Rivera en Frida Kahlo aan hom verblyf verskaf. Met Frida sou hy 'n kortstondige verhouding gehad het. Trotsky verdedig in sy werk "Die vakbonde in die tyd van die imperialistisese ontaarding", uitgegee in 1940, die Meksikaanse Rewolusie, maar stel dat die Meksikaanse regering na die rewolusie te veel toegegee het aan die bourgeoisie. Hy het voorgestel dat die lande van Latyns-Amerika onder leiding van Meksiko verenig sou word in 'n 'Unie van Amerikaanse Sowjetrepublieke' om sodoende beter weerstand teen die Verenigde State te bied.

Die rol van Trotsky voor en tydens die Tweede Wêreldoorlog was omstrede. So het hy na die Moskouse Verhore van 1938 'n oproep gedoen op die totale omverwerping van die leierskap van die Sowjetunie. Hy het gesê dat die Sowjetunie moes konsentreer op werk van openbare waarde in plaas van wapenprogramme.

'n Geheime agent van Stalin, Ramón Mercader, bekom op 20 Augustus 1940 toegang tot die swaarbewaakte woning van Leon Trotsky deur hom voor te doen as die verloofde van die sekretaresse se suster. Hy doen hom voor as Jacques Mornard, 'n Belgiese joernalis, wat aan Trotsky 'n artikel wou voorlê. Toe hy by 'n lessenaar gaan sit om die teks te lees, slaan die geheime agent hom met 'n ysbyl teen die kop. Die volgende dag is Leon Trotsky in 'n hospitaal in Meksiko-Stad aan sy wond oorlede. Diego Rivera en Frida Kahlo is 'n tydjie deur die polisie verdink van die moord.

Daar bestaan nog steeds 'n stroming binne die Kommunisme wat gebaseer is op die idees van Trotsky, bekend as Trotskyȉsme.

• 1906 – Resultate en vooruitsigte
• 1909 – Waarom Marxiste individuele terreur afwys
• 1924 – Die lesse van Oktober
• 1924 – Vraagstukke van die burgeroorlog
• 1924 – Die belang en die metodes van antireligieuse propaganda
• 1924 – Rewolusionêre kuns en sosialistiese kuns
• 1924 – Literatuur en rewolusie
• 1929 – Die permanente rewolusie
• 1931 – Die Spaanse Rewolusie en die gevare wat dit bedreig
• 1932 – Geskiedenis van die Russiese Rewolusie
• 1934 – Bonapartisme en fascisme
• 1934 – Die arbeidersmilisie en sy teenstanders
• 1935 – Arbeidersstaat, thermidor en bonapartisme
• 1936 – Hulle moraal en die onse
• 1936 – Die verraaide rewolusie
• 1937 – Die Kommunistiese Manifes vandag
• 1937 – Stalinisme en Bolsjewisme
• 1937 – Klasse, party en leiding
• 1937 – Die les van Spanje. Laaste waarskuwing
• 1938 – Die oorgangsprogram
• 1938 – Bespreking oor die oorgangsprogram
• 1939 – Die ABC van die materialistiese dialektiek
• 1939 – Die Marxisme vandag
• 1940 – Die vakbonde in die tyd van die imperialistiese ontaarding
• 1940 – Drie opvattings oor die Russiese rewolusie
• 1940 – Testament
• 1944 – Fascisme, wat is dit en hoe om dit te bestry

• Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Leon Trotsky.