Ad Coetsee

Johannes Jacobus Adriaan (Ad) Coetsee (distrik Middelburg, Kaapkolonie, 30 Oktober 1884 – Pretoria, 23 April 1973) was jare lank hoof van die Potchefstroom Gimnasium.

Coetsee is op ’n plaas in die distrik Middelburg, Kaap, gebore. Sy ouers was lidmate van die Gereformeerde Kerk en so gaan hy vir sy onderrig na die Gereformeerde Teologiese Skool Burgersdorp. Tydens sy studiejare op Burgersdorp het hy kennis gemaak met prof. Jan Lion Cachet en die latere ds. W. J. de Klerk. Twee van sy medestudente was Ferdinand Postma en J.D. du Toit. Cachet, Postma en Du Toit het, was in 1907 medestigters van die Voorbereidende Skool, wat in 1915 grotendeels deur De Klerk se toedoen die Gimnasium, ’n staatskool, geword het. Al vier dié manne het later op Potchefstroom 'n besonderse invloed op Coetsee en sy onderwysloopbaan uitgeoefen.

In sy eerste onderwysjaar in 1907 was hy hoof van die Vrye Christelike Skool op Burgersdorp en gedurende die eerste ses maande van 1908 assistent-onderwyser aan die Albert Academy, ook op Burgersdorp. Nadat hy sy intermediêre onderwysdiploma verwerf het, het Ad Coetsee op 15 Julie 1908 as enigste onderwyser en hoof van die Voorbereidende Skool op Potchefstroom sy lang onderwysloopbaan aan en verbintenis met die Gimnasium begin.

Ad Coetsee word beskryf as ’n beskeie mens wat alle take versigtig aangepak en nooit moed opgegee het nie. Hy het gedurende sy loopbaan hard gewerk en dikwels meer as sy deel gedoen deur gelyktydig hoof en vakonderwyser te wees. Ook was hy ’n idealis. As bewys hiervoor dien daarop gewys te word dat hy permanente onderwyspos aan ’n gevestigde skool (met goeie pensioen- en diensvoorwaardes) verruil het vir klein beginnerskooltjie met 12 leerlinge, saamgehok in ’n ontoereikende biblioteeklokaal, teen ’n karige salaris van £10 per maand (sonder pensioen). Ook moes hy help om die geld vir sy salaris te in. Die Voorbereidende Skool waarvan hy die hoofskap aanvaar het, was een van die weinige CNO-skole wat nog met Christelik-nasionale onderwys voortgegaan het.

Vir hom was dit ’n lewenstaak om onderwys ooreenkomstig die Christelik-nasionale onderwysbeginsel te gee; daarom kan hy as die grondlegger van die Christelik-nasionale gees en rigting van die Voorbereidende Skool en Potchefstroom Gimnasium beskou word. Die skool het onder sy hoofskap en bekwame leiding tot so ’n mate ontwikkel en groter finansiële eise gestel, dat dit in 1915 'n staatskool geword het. Hy het die meeste daartoe bygedra het dat die Potchefstroom Gimnasium as staatskool sy Christelik-nasionale karakter behou het. J.V. Coetzee het in die feesuitgawe van die skoolblad (1907–1982) van hom geskryf: "Hy het sy stempel van verdraagsaamheid, stille leiding en algemene menslikheid op sy personeel en leerlinge afgedruk. Hy het hom veral beywer vir die karaktervorming van die jeug op Christelik-nasionale grondslag en het ook veel vrug van sy arbeid gesien in die belangrike plekke in die samelewing wat baie van sy oud-leerlinge beklee.”

Van sy leerlinge het onder andere drie ministers, die eggenote van ’n eerste minister, talle professore, predikante, onderwysers, vele ander professionele beroepslui, vooraanstaande sakelui en boere, asook sporthelde en kultuurbouers geword. Die Christelike Opvoedkundevereniging het hom vereer bekroon met ’n erelidmaatskap.

In 1938 moes hy, op versoek van die Transvaalse onderwysdepartment, van sy hoofskap afstand gedoen omdat sy kwalifikasies ontoereikend was toe die skool hergradeer is. Hy het dié teleurstelling te bowe gekom en nog vyf jaar lank as assistentonderwyser aan die skool onderwys gegee. Ná sy aftrede in 1943 het hy en sy vrou, Kitty, huisouers van die Kruger Kindertehuis in Johannesburg-Suid geword. Ook hier het hy met onderskeiding gewerk en tot 1949 besonderse opvoedingswerk verrig sodat die nuwe en moderner tehuis na hom genoem is, naamlik die Adriaan Coetsee-tehuis.

Ad Coetsee het sy laaste lewensjare op Potchefstroom in stille afsondering deurgebring en kon in 1957 die halfeeufees van Potchefstroom Gimnasium herdenk. Hy en sy eggenote het later na Pretoria verhuis waar hy in die ouderdom van 88 jaar oorlede is.

Ad Coetsee was getroud met Catharina Rebecca (Kitty) Postma, suster van prof. Ferdinand Postma en dogter van ds. Martinus Postma. Prof. Postma was ook getroud met ’n Coetsee van Middelburg, naamlik Margaretha, wie se suster Alida getroud was met prof. Postma se broer, ds. Dirk Postma.

Ad Coetsee se suster was Johanna Alida Postma (1879–1929), die eerste vrou van ds. Dirk Postma, van 1906 tot 1940 predikant van die Gereformeerde kerk Burgersdorp. As dit die geval was, was sy ouers J.J.A. (Adriaan) Coetsee en M. Coetsee, stigters van die Gereformeerde kerk Middelburg, Kaap en familie van broer Coetsee van Roosterhoek, die plaas waarop die eerste gemeente van die Gereformeerde Kerk in Kaapland (Burgersdorp) herstig is.

• (af) Enkele boumeesters van Potchefstroom Gimnasium. URL besoek op 18 Julie 2016.