Cukrzyca typu 1 spowodowana jest uszkodzeniem komórek β trzustki, których podstawowym zadaniem jest wydzielanie insuliny. Hormon ten redukuje i kontroluje stężenie glukozy, która stanowi podstawowe źródło energii dla organizmu. U osób z cukrzycą typu 1 – z nieznanych do końca przyczyn – układ odpornościowy zaczyna wydzielać przeciwciała, które niszczą trzustkę i zakłócają jej pracę.
Cukrzyca typu 1 - objawy
Pierwsze objawy cukrzycy typu 1 (ale również i typu 2) u dzieci zazwyczaj pojawiają się nagle. Chory zaczyna odczuwać nadmierne pragnienie (zdarza się, że potrafią wypić nawet kilkanaście litrów płynów na dobę). Dodatkowo pacjenci:
- częściej korzystają z toalety (muszą wstawać także w nocy)
- tracą na wadze
- są senni, osłabieni, częściej łapią infekcje skłonność do infekcji,
- jeśli się skaleczą, nawet drobna rana, ciężko i długo się goi.
Cukrzyca typu 1 - diagnoza
Najbardziej charakterystycznym objawem cukrzycy, bez względu na typ, jest wysokie stężenie glukozy we krwi. U zdrowej osoby – na czczo – nie powinno ono przekraczać 90 mg/dl. Jeśli jest wyższe, zazwyczaj nie ma wątpliwości, że chory ma cukrzycę. Mimo że objawy cukrzycy typu 1 i 2 są niemal identyczne, to leczenie jest już zgoła inne. Dlatego samo badanie stężenia glukozy we krwi to za mało. Aby mieć pewność i jednoznacznie określić, na który rodzaj cukrzycy choruje pacjent konieczne jest wykonanie badania krwi pod kątem przeciwciał (tzw. anty-GAD), które w przypadku cukrzycy typu 1 niszczą trzustkę.
Cukrzyca typu 1 - leczenie
Leczenie cukrzycy typu 1 zależy przede wszystkim od stanu chorego. Jeśli stan jest ciężki konieczna jest hospitalizacja. Pacjenci dostają wtedy insulinę (podawana dożylnie) oraz jeśli jest taka potrzeba (zwłaszcza gdy doszło do rozwoju tzw. kwasicy ketonowej) podaje się dożylnie płyny i elektrolity, tzn. stosuje się kroplówki z fizjologicznym roztworem NaCl z dodatkiem potasu. Stan pacjenta udaje się wyrównać zazwyczaj w przeciągu kilku dni.
Później, po wyjściu ze szpitala, jedynym sposobem leczenia cukrzycy typu 1 jest insulinoterapia, chory powinien wstrzykiwać sobie, zazwyczaj cztery razy dziennie (a czasem więcej), podskórnie insulinę (u części chorych możliwe jest założenie pompy insulinowej, która sama kontroluje poziom insuliny i w razie potrzeby uwalnia hormon). Dodatkowo każdy chory musi regularnie mierzyć stężenie glukozy we krwi (z pomocą glukometru, aparat dostaje się od lekarza).
Przed posiłkami należy stosować krótko działającą insulinę ludzką lub analog szybko działający. U osób młodych, które są aktywne poleca się stosowanie przed posiłkami analogów szybko działających. Wstrzyknięcie wykonuje się bezpośrednio przed każdym posiłkiem. Analogi insulinowe szybko działające działają od 3 do 5 godzin. Liczba wstrzyknięć zależy od liczby posiłków w ciągu dnia. Insulinę ludzką krótko działającą stosuje się raczej u osób starszych. Przyjmują ją zazwyczaj na pół godziny przed śniadaniem, obiadem i kolacją. Utrzymuje się od 6-8 godzin.
Cukrzyca typu 1 – dieta
Każdy chory musi mieć świadomość, że same leki i regularne pomiary to za mało, aby zapanować nad chorobą. Niezwykle ważnym elementem leczenia cukrzycy typu 1 jest dieta. Menu chorego opiera się na tzw. wymiennikach węglowodanowych. Ilość podawanej insuliny przed posiłkami należy dostosować do ilości węglowodanów zawartych w posiłku. Przyjmuje się, że 10 g węglowodanów dostarczanych z jedzeniem to 1WW, czyli wymiennik węglowodanowy. Każdego chorego na cukrzycę typu 1 dietetyk powinien nauczyć liczenia węglowodanów i rozsądnego komponowania posiłków. Mimo że wielu chorym opanowanie takiego systemu wydaje się niewykonalne, to warto się postarać, bo rezultaty mogą zaskoczyć.
Osoby, które korzystają z pompy insulinowej, poza liczeniem węglowodanów muszą również liczyć wymienniki białkowo-tłuszczowe.
Te wyliczenia są bardzo istotne, bo pozwalają choremu ocenić jak reaguje na konkretne grupy produktów i ile insuliny potrzebuje podczas kolejnych posiłków. Na wielkość dawki – poza składem samego posiłku – wpływa masa ciała, to czy chory uprawia sport oraz jak „czułe" na insulinę są jego tkanki.
Cukrzyca typu 1 a sport
Cukrzyca typu 1 wbrew pozorom nie jest przeciwwskazaniem do tego, aby uprawiać sport. Chorzy mogą biegać, pływać jeździć na rowerze czy chodzić na szybkie spacer. Z aktywności powinny zrezygnować jedynie ci pacjenci, u których wystąpiły powikłania cukrzycowe, tj. retinopatia proliferacyjna, nefropatia, neuropatia autonomiczna, zespół stopy cukrzycowej.
Osoby, które przed diagnozą nie uprawiały żadnego sportu oraz te, które mają nadwagę lub nadciśnienie, powinny w pierwszej kolejności skonsultować się lekarzem i wspólnie wybrać dyscyplinę i częstotliwość treningów.
Zaczynając przygodę ze sportem chory musi mieć świadomość, że może wystąpić u niego niedocukrzenie lub nagły wzrost stężenia glukozy we krwi. Dlatego ważne jest, aby chory jeszcze dokładniej i częściej kontrolował poziom cukru we krwi. Przed treningiem trzeba spożyć dodatkowo węglowodany, niekiedy także zredukować dawkę insuliny podawaną do posiłku przed treningiem, a nawet rozważyć redukcję dawki insuliny długo działającej podawanej na noc. Jeżeli wynik jest w normie należy spożyć 1-2 WW złożonych, jeśli jest poniżej normy trzeba zjeść 2 WW węglowodanów prostych i powtórzyć badanie po upływie 30 minut. Jeśli wynik wyrównał się trzeba sięgnąć po kolejne 2 WW. Dopiero wtedy można rozpocząć trening.
Każdy, kto choruje na cukrzycę typu 1 powinien cały czas być pod kontrolą lekarza diabetologa. Wizyty powinny obywać się co 3-6 miesięcy. W trakcie wizyty lekarz koryguje terapię, rodzaj i dawki insuliny. Dodatkowo raz w roku (lub co trzy miesiące, jeśli wyniki są niepokojące) chory powinien sprawdzać:
- stężenie hemoglobiny glikowanej – HbA1c,
- wykonywać badanie dna oka (pozwala uniknąć tzw. retinopatii cukrzycowej, schorzenie prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych oka, a w konsekwencji do zmian w soczewce)
- wykonywać badania w kierunku nefropatii cukrzycowej (badanie moczu z oznaczeniem albumin i kreatyniny).
To również może cię zainteresować:
