Dołącz do serwisu Zdrowie na Facebooku!
Przedstawiamy najczęściej występujące urazy u biegaczy. Podpowiadamy, co robić, żeby wyleczyć uraz.
Tendinopatia ścięgna Achillesa
Tendinopatia jest dolegliwością w obrębie ścięgna. Ścięgno Achillesa (patrz zdjęcie) jest wspólnym ścięgnem dla dwóch mięśni - mięśnia płaszczkowatego oraz brzuchatego łydki. Dolegliwości u biegaczy mogą mieć charakter przewlekły lub ostry.
Tendinopatie ostre występują zazwyczaj na skutek urazu. Dochodzi do naciągnięcia lub naderwania części włókien ścięgna Achillesa. Często pacjenci są w stanie wskazać dokładnie moment pojawienia się pierwszych dolegliwości: nagła zmiana tempa i/lub kierunku biegu, moment wyskoku, lądowania, bieg tyłem, nieodpowiednie lądowanie na nierównym terenie, itp.
Urazy tego typu charakteryzują się dużą bolesnością od razu po wystąpieniu uszkodzenia. Ból zlokalizowany jest miejscowo na przebiegu ścięgna i zazwyczaj nie pozwala na kontynuowanie wysiłku. Nasilenie dolegliwości można zaobserwować przy próbie rozciągnięcia ścięgna lub w czasie napięcia mięśni w kierunku zgięcia podeszwowego stopy (np. wspięcie na palce).
Postępowanie lecznicze zależy przede wszystkim od wielkości urazu i dolegliwości. Aby ocenić rozległość uszkodzenia, należy udać się do lekarza lub fizjoterapeuty. W sytuacji podejrzenia znaczącego uszkodzenia ścięgna niezbędne może okazać się badanie USG.
W przypadku ciężkich urazów wymagane jest odciążenie kończyny za pomocą stabilizatorów lub butów ortopedycznych, nawet przez okres 3- 6 tyg. To czas pozwalający na wytworzenie się kolagenu w miejscu naderwania i zbudowanie stabilnej blizny. Jest to jednak dopiero początek leczenia. Kolejny okres polega na stopniowym wzmacnianiu i uelastycznianiu osłabionego i skróconego ścięgna oraz na wprowadzenie treningu sensomotorycznego stopu pod kontrolą fizjoterapeuty. Powrót do biegania wymaga stopniowego dawkowania obciążeń i może nastąpić po około 10-16 tyg. od wystąpienia urazu.
Naciągnięcia i lżejsze uszkodzenia włókien wymagają odciążenia przez okres 1-3 tyg. W tym czasie powinno się unikać napinania i rozciągania ścięgna. Aby na co dzień zmniejszyć obciążenia można na czas gojenia się tkanek stosować wkładki pod piętę oraz oklejenie plastrami kinesiotaping. Aby maksymalnie przyspieszyć procesy gojenia pacjent powinien regularnie chłodzić miejsce urazu (około 15-20 min. nie częściej niż co 2 godziny) oraz stosować maści przyspieszające gojenie. Wskazana jest również fizjoterapia od pierwszego dnia po urazie. Działania terapeutyczne na początku będą bardziej ukierunkowane na przyspieszenie gojenia (terapia manualna, fizykoterapia) a później na odpowiednie ćwiczenia uelastyczniające i wzmacniające ścięgno. Dopiero po około 2-6 tyg. można bezpiecznie wrócić do biegania.
Uszkodzenia przewlekłe charakteryzują się powolnym narastaniem oraz zmiennością objawów. Problem często zaczyna się od uczucia "dyskomfortu" występującego po dłuższym bezruchu. Dolegliwości mijają po krótkim "rozchodzeniu". Z tego względu pacjenci bagatelizują te dolegliwości. Dyskomfort zazwyczaj zamienia się w ból i zaczyna pojawiać się coraz częściej: w trakcie rozgrzewki, w trakcie biegu, w czasie normalnego chodzenia. Pacjenci zazwyczaj dostrzegają problem dopiero wtedy, gdy muszą przerwać bieg, gdyż nie są w stanie kontynuować wysiłku. Niestety, w tego typu dolegliwościach należy zwrócić uwagę na fakt, że im dłużej problem był ignorowany, tym dłużej trwa leczenie.
Co tak naprawdę jest przyczyną bólu? Często trudno znaleźć jednoznacznie przyczynę dolegliwości. Może nią być: źle dobrane obuwie, zła technika biegu, zbyt szybki powrót po przerwach spowodowanych innymi kontuzjami, zbyt duże obciążenia treningowe, zaburzenia siły i elastyczności mięśni w okolicach stawu skokowego oraz niestabilność stawu skokowego. Każdy z tych elementów może doprowadzić do przeciążenia, które powoduje zaburzenia w budowie ścięgna. Postępowanie dolegliwości jest efektem degeneracji włókien kolagenowych, z których zbudowane jest ścięgno oraz wytwarzania się nowych naczyń krwionośnych. Te elementy wpływają na zwiększenie bolesności i objętości ścięgna Achillesa oraz zwiększa ryzyko zerwania bądź naderwania.
Podstawą w zwalczaniu problemu jest fizjoterapia . Leczenie, w zależności od wielkości dolegliwości, opiera się na czasowym odciążeniu ścięgna (wkładka do buta) prowadzeniu terapii tkanek miękkich (min. masażu poprzecznego i podłużnego) i wprowadzeniu w odpowiednim momencie tzw. treningu ekscentrycznego, dzięki któremu można wpłynąć na wzmocnienie struktury ścięgna. Bardzo ważnym elementem po zakończeniu pracy z fizjoterapeutą jest systematyczne wykonywanie ćwiczeń zapobiegających nawrotom dolegliwości oraz eliminowanie czynników ryzyka z codziennego treningu.
Kolano biegacza
"Kolano biegacza" jest terminem określającym dolegliwości występujące często u osób uprawiających sporty biegowe. W różnych publikacjach mianem tym określa się dwie dolegliwości umiejscowione w okolicach stawu kolanowego: przedziału bocznego i przedziału przedniego.
W przypadku przedniego bólu stawu kolanowego określa się tak dolegliwości wynikające z uciskania fałdu błony maziowej w przestrzeni pomiędzy kłykciem kości udowej, a przednim rogiem łąkotki. Do uciśnięcia dochodzi w czasie wyprostu. Ciągłe podrażnianie tego typu doprowadza do przekrwienia i przerośnięcia fałdu, co nasila dolegliwości bólowe.
Ból można sprowokować poprzez bierny wyprost kolana (bez aktywności mięśnia czworogłowego), bądź poprzez uciśnięcie palcem szpary stawowej bocznej/przyśrodkowej (zależy od strony konfliktu) w czasie zgięcia kolana .
Podstawą w leczeniu w początkowym etapie jest postępowanie przeciwzapalne zabiegami z zakresu fizykoterapii (jonoforeza, fonoforeza). Duże znaczenie ma odciążenie podrażnionego fałdu poprzez unikanie końcowego zakresu wyprostu oraz stosowanie technik z zakresu terapii manualnej.
Po ustąpieniu fazy stanu zapalnego należy rozpocząć trening mięśnia czworogłowego. Trening charakteryzuje się dużą ilością powtórzeń z małymi obciążeniami. Dzięki zwiększeniu aktywności mięśnia czworoglowego fałd powinien być odciągany do przodu i zabezpieczany przed zakleszczeniem pomiędzy kłykciem i przednim rogiem łąkotki.
Zdarza się jednak, że pomimo stosowania zabiegów z zakresu fizjoterapii dolegliwości nie ustępują. W zależności od decyzji lekarza można wówczas wykonać ostrzyknięcie preparatami kortykosteroidowymi. Czasem niezbędny jest zabieg operacyjny, polegający na wycięciu przerośniętej błony maziowej.
Drugą dolegliwością określaną jako kolano biegacza jest zespół tarcia pasma biodrowo-piszczelowego (patrz zdjęcie).
Pasmo biodrowo-piszczelowe zlokalizowane jest na bocznej powierzchni uda i biegnie od miednicy aż do okolicy bocznego przedziału stawu kolanowego. Do jego podrażnienia dochodzi na wysokości nadkłykcia bocznego kości udowej. Zazwyczaj to wynik aktywności sportowych, wymagających szybkiego naprzemiennego ruchu zgięcia i wyprostu: biegi, kolarstwo, piłka nożna.
Bolesność zlokalizowana jest w okolicach bocznej szpary stawu kolanowego przez co dolegliwość czasami bywa błędnie diagnozowana jako problemy z łąkotką boczną.
Ból występuje najczęściej u biegaczy długodystansowych. Często początkowo występują tylko chwilowe dolegliwości. Z czasem jednak nasilają się do tego stopnia, że uniemożliwiają uprawianie sportu, a nawet utrudniają wykonywanie codziennych aktywności (chodzenie po schodach, przysiady, długie chodzenie).
W jaki sposób można poradzić sobie z tym schorzeniem? Najskuteczniejsza jest odpowiednio prowadzona fizjoterapia. Bardzo duże znaczenie ma rozluźnienie pasma biodrowo-piszczelowego. W tym celu stosuje się terapie tkanek miękkich, a dodatkowo można wykorzystać oklejanie plastrami kinesiotaping.
Jedna z głównych przyczyn podrażnienia pasma biodrowo-piszczelowego jest zaburzenie balansu siły i elastyczności mięśni w obrębie grup bocznej i przyśrodkowej uda. Wpływa to często na niewłaściwe ustawienie stawu kolanowego, biodrowego i skokowego. Poprzez odpowiedni trening, uwzględniający wzmocnienie i/lub rozciągnięcie określonych mięśni, można wpłynąć na zmniejszenie dolegliwości bólowych pasma biodrowo-piszczelowego.
Rozcięgno podeszwowe
Rozcięgno podeszwowe (patrz zdjęcie) to miejsce częstych dolegliwości bólowych u biegaczy. Ból zazwyczaj pojawia się po stronie podeszwowej w okolicach guza piętowego i w zależności od nasilenia może występować w czasie chodzenia, rozgrzewki, w trakcie biegu i po treningu. Tak jak w przypadku przeciążeń mięśni i ścięgien, ból na początku pojawia się sporadycznie, jednak z czasem może występować coraz częściej. Wreszcie nasilenie dolegliwości jest tak duże, że zmusza do przerwania treningu.
Przeciążenie rozcięgna podeszwowego jest często powiązane z skróceniem i osłabieniem mięśni łydki i ścięgna Achillesa . Problem często dotyka osób z zaburzonym ustawieniem stopy w postaci stopy płaskiej i płasko-koślawej. Czynnikiem aktywującym procesy degeneracyjne bywa zwiększenie obciążeń treningowych lub źle dobrane obuwie. Nałożenie się zmęczenie, złej techniki biegu oraz zaburzeń w ustawieniu stopy doprowadza do stopniowej degeneracji włókien kolagenowych rozcięgna podeszwowego najczęściej w okolicy guza piętowego.
W sytuacji kiedy mamy do czynienia z wyraźnym stanem zapalnym leczenie w pierwszej kolejności polega na terapii przeciwzapalnej za pomocą farmakologii, fizykoterapii (jonoforeza, fonoforeza, fala uderzeniowa) i terapii manualnej. W przypadku kiedy stan zapalny nie występuje bądź się wyciszył można rozpocząć terapię z elementami ćwiczeń wzmacniających i rozciągających rozcięgno oraz całą grupę zginaczy palców i stopy. Dobre efekty w czasie leczenie daje zabezpieczenie stopy za pomocą kinesiotapingu lub twardego tapingu.
Czas leczenie urazu waha się od zaawansowania dolegliwości. W przypadku świeżych i małych dolegliwości powrót do sportu może nastąpić po około 2 tyg. w przypadku ciężkich i przewlekłych bólów przerwa może trwać nawet powyżej 2-3 miesięcy.
Przeciążenia mięśni podudzia
Poza dolegliwościami w obrębie ścięgna Achillesa oraz rozcięgna podeszwowego biegacze są również narażeni na bóle przeciążeniowe pojawiające się w obrębie mięśni bocznej, przedniej i tylnej części podudzia. Charakter zmian we wszystkich przypadkach jest podobny. Typowy jest nasilający się ból, który występuje w trakcie biegu.
Zlokalizowany jest na przebiegu jednego z niżej wymienionych mięśni:
- mięsień piszczelowy przedni - bolesność w przedni-obocznej części podudzia
- mięsień zginacz długi palucha i/lub mięsień zginacz długi palców - bolesność wzdłuż przyśrodkowej krawędzi kości piszczelowej
- mięsień piszczelowy tylny: bolesność w okolicach, przyśrodkowej krawędzi kości piszczelowej, za i pod kostką przyśrodkową stawu skokowego
- mięśnie strzałkowe: bolesność na bocznej powierzchni podudzia - wzdłuż kości strzałkowej.
Dolegliwości mają zazwyczaj podobny mechanizm. Często na skutek przeciążenia dochodzi do odruchowego napięcia mięśni, skrócenia ich długości oraz elastyczności. Na przebiegu spiętego mięśnia mogą pojawiać się bolesne punkty, w których czasami można nawet wyczuć delikatne zgrubienia tkanek.
Podstawowym sposobem leczenia jest fizjoterapia . W przypadku mniejszych dolegliwości można spodziewać się szybkich efektów (około 2 tyg.). W trakcie leczenia prowadzi się terapię manualną, rozluźniającą napięte mięśnie oraz wprowadza się trening ekscentryczny, pozwalający na wzmocnienie struktury kolagenowej podrażnionych mięśni. Bardzo pomocne w tego typu urazach okazuje się wykorzystanie plastrów kinesiotaping.
Jeżeli dolegliwości narastały przez długi czas, powrót do zdrowia jest zdecydowanie wydłużony. Niestety, w niektórych przypadkach poza stosowaniem zabiegów terapii manualnej, fizykoterapii oraz ćwiczeń wzmacniających, niezbędna może się okazać dłuższa przerwa (około 2 miesięcy) od aktywności fizycznej wymagającej dużej aktywizacji mięśni kończyny dolnej.
* Marek Buliński (na zdjęciu) jest fizjoterapeutą, specjalistą z zakresu rehabilitacji ortopedycznej i sportowej. Absolwent Wydziału Rehabilitacji AWF Warszawa. Terapeuta w Centrum Rehabilitacji FIZJOKINEKT .
