Jałowe martwice kości to grupa chorób kości prowadząca do ich martwicy. Choć przyczyny rozwoju schorzenia nie są do końca znane, to przypuszcza się, że mają one związek z nieprawidłowo działającym układem krążenia. Ze względu na lokalizację zmian, medycyna wyróżnia blisko 40 różnych martwic.
Jałowa martwica kości - przyczyny
O martwicy jałowej mówimy wtedy, gdy zmiany pojawiają się bez udziału drobnoustrojów (bakterii, wirusów czy pasożytów). W miejscu, gdzie rozwija się martwica, część kości obumiera. W miarę postępu choroby tkanka martwicza wchłania się i jest zastępowana przez nową, odbudowującą się tkankę kostną. Nowa tkanka jest jednak niepełnowartościowa i podatna na deformacje. Zdaniem specjalistów postęp martwicy spowodowany jest nieprawidłowym krążeniem w obrębie tkanki kostnej. Najczęściej do zaburzenia ukrwienia kości dochodzi pomiędzy przynasadą, a nasadą kości.
Zaburzony obieg krwi może być spowodowany:
- urazem, złamaniem lub zwichnięciem doprowadzającym do uszkodzenia naczyń krwionośnych, które dotleniają i odżywiają kości. Przerwanie tego procesu prowadzi do obumierania tkanki kostnej,
- miażdżyca lub anemia sierpowata sprzyjają odkładaniu się komórek tłuszczowych, które zatykają tętnice i znacznie zmniejszają ilość przepływającej krwi,
- przyjmowanymi lekami oraz niektórymi chorobami typu Legga-Calvégo-Waldenströma-Perthesa (martwica głowy i szyjki kości udowej) czy chorobą Gauchera.
Jałowe martwice kości dużo częściej diagnozowane są u osób przyjmujących przez długi czas glikokortykosteroidy, nadużywających alkoholu oraz chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów, bądź z toczniem.
Schorzenie może pojawić się w każdym wieku, jednak najczęściej diagnozowane jest u dzieci w okresie dojrzewania. Zmiany dotykają rosnące jeszcze kości i pojawiają się przede wszystkim w kościach długich (udowa, piszczelowa), a także w obrębie śródstopia, kręgosłupa oraz miednicy.
Jałowa martwica kości - objawy i diagnoza
Pierwszym objawem jałowej martwicy kości jest ból w zmienionym chorobą stawie, który bardzo często promieniuje do innych części ciała. Pacjenci skarżą się na znaczne kłopoty z poruszaniem oraz dokuczliwy i uporczywy ucisk.
Chorobę charakteryzuje przebieg fazowy. Specjaliści wyróżniają 4 etapy:
- Faza początkowa – początek obumierania fragmentu kości, może przebiegać bezobjawowo,
- Faza jałowej martwicy – tworzy się martwicza tkanka kostna,
- Faza fragmentacji – dochodzi do stopniowego zastępowania martwiczej tkanki kostnej nową kością. Właśnie w tym okresie tworząca się kość jest najbardziej narażona na deformacje.
- Faza odbudowy i utrwalonych zmian – martwicza tkanka kostna zostaje całkowicie zastąpiona nową, prawidłową tkanką kostną. Kształt nowo powstałej kości zależy od postępowania pacjenta (stopnia obciążania chorej kończyny) w fazach II i III.
Najskuteczniejszym sposobem na potwierdzenie jałowej martwicy kości, obok wywiadu z chorym, są badania obrazowe. Zmiany, które powstają w wyniku jałowej martwicy kości, są widoczne na zdjęciach rentgenowskich czy wyniku tomografii komputerowej kończyny. W diagnozie pomocne jest również wykonanie badania ultrasonograficznego (USG) stawu. Uwaga! W początkowym stadium choroby zmiany mogą być niewidoczne w badaniach obrazowych, stąd wskazane bywa ich powtórzenie. Z drugiej strony: wyraźne objawy zazwyczaj pojawiają się w stadiach bardziej zaawansowanych.
Jałowa martwica kości - leczenie
Aby leczenie jałowej martwicy kości mogło być skuteczne konieczne jest wyeliminowanie obciążeń, dzięki czemu możliwa jest odbudowa fragmentu kości. Dodatkowo wprowadza się leczenie farmakologiczne, głównie niesteroidowe środki przeciwzapalne, które pozwalają zahamować postęp stanu zapalnego oraz złagodzić ból. Niekiedy podaje się leki stosowane przy leczeniu osteoporozy, które zapobiegają obumieraniu tkanki kostnej. W rzadkich, zaawansowanych przypadkach choroby stosowane jest leczenie operacyjne, które ma na celu nadanie prawidłowego kształtu kości oraz przyspieszenie przebudowy stawu.
Czas trwania terapii zależy przede wszystkim od wieku dziecka oraz zajętego obszaru. Jeśli choroba nie dotknęła stawu możliwa jest całkowita odbudowa zniszczonej kości, w pozostałych przypadkach nie zawsze jest to możliwe. Należy jednak pamiętać, że leczenie przynosi zadowalające efekty jedynie przy wczesnym rozpoznaniu i wprowadzeniu odpowiedniej terapii.
