Cawete -ss
Li cawete -ss, c' est ene cawete ki våt l' prono replaece li prono sudjet "tu" metou padrî l' viebe, dins les codjowaedjes kel prononçaedje finixh pa ene voyale. Li cawete -ss ni s' eploye fok ki cwand on-z atouwe l' ôte et dene on livea d' atouwaedje adoûci.
Sacwants egzimpes di codjowas avou l' cawete ss
candjîdins des fråzes corantes di dimande
candjîFråzes di scrijheus
candjî- Ni voess nén ki c' est des covins, çoula ?
- Pierre Habets
- André Piret, kî esteuss ?
- Mi ptit viyaedje avou tes djins, So tes pazeas ki n' vont nole pårt Èm ricnoxhress dispoy li tins ? (Victor George).
- Li grand Gabriyel a vnou dire a Mareye: “vouss ?”; et leye: “oyi, dji vou bén !”
- Èt sovénss co bén comint çki l' moye di fåde est montêye, hê, Firmin ?
Li cawete -ss dins des ratourneures et ls aduzoe
candjîLi ratourneure "K' è diss ?"
candjî"K' è diss ? ", ça vout dire, prôpmint: "cwè çki t' dis d' çoula ?" Mins, dins sacwantès coines addlé Nameur, copurade el Hesbaye namurwesse, les djins eployèt "K' è diss ?" po dire "bondjoû, ké noveles ?", cwand i rescontrèt ene kinoxhance. Ça pout shonner drole po les cis ki n' sont nén adûs a ç' salouwaedje la. Did la, li viebe kedissî, dire tofer "K' è diss ?" Ci ratourneure la, foirt essegnrece, a siervou d' tite a des coirnêyes e walon dins des gazetes, et d' ene emîssion d' tévé e walon a Djiblou.
L' arinnoe "saiss"
candjîL' arinnoe "taiss"
candjîL' arinnoe "voess"
candjîEtimolodjeye, ôrtografeye, istwere
candjîLi scrijhaedje e sistinme Feller est -s-s' u -s-se (veus-se ?, èsteûs-s' ?, k' è dis-s' ?). Li mot est rprind come djivion e motî da Haust (dizo l' intrêye -se al p. 593). Haust vout ki ci djivion la, ci fourixhe li prono tu metou dirî l' viebe (come dins pinse-tu), k' a divnou SS pa rmougnaedje do T på S di codjowaedje (portant halcrosse), come dins l' fornaiviaedje do latén cruSTa k' a divnou e walon crosse.
Louwis Rmåke mostra ki, purade, ci sereut tot bounmint li cawete latene -s (latén es ? = walon ess ?), k' åreut la dmoré dins les fråzes di dmande, la kel viebe fini pa ene voyale, sins k' on n' rimete li prono sudjet tu padrî, come on l' a rmetou, diviè 1600-1700, padrî cossoune (pinse-tu). Eto, Rimåke sicrît pus voltî tout bounmint -s' (veus' ?, èsteûs' ?, k' è dis' ?).
Li cawete -ss si trouve dins les prumîs tecses e "vraiy" walon, di 1631 (ess ?). Mins on rescontere dedja des egzimpes dins des scrijhas e vî lingaedje d' oyi, ki sont bråmint pus vîs.
L' ôrtografeye -ss (voess ?, esteuss ?, k' è diss ?) a stî atåvlêye e rfondou walon diviè 1998, e replaeçmint del coron-crole, veyowe evi cwand on-z a decidé di disfafloter li rfondou.