Alfabet
L' alfabet (eto abécé) d' on metou on lingaedje, c' est l' djivêye des senes (lomés letes) acceptés pa les lijheus po scrire ci langue la.
Sôres d' alfabets
[candjî | candjî l’ côde wiki]Sipepieuzmint, on fwait l' diferince inte:
- èn alfabet, ki tchaeke sene est on son
- èn abdjade, ki c' est come èn alfabet mins ki n' note ki les cossounes, nén les voyales
- èn abouguida, ki les cossounes sont notêyes avou ene lete etire, et les voyales avou des faflotes å dzeu ou å dzo des cossounes
- on sillabaire, ki les senes notèt des sillabes
Mins nerén, dins l' lingaedje corant on eploye å pus sovint alfabet po ces cwate cas la. Et po-z esse complet, on pout eto citer èn ôte grand sistinme di scrijhaedje, ki n' est nén èn alfabet la k' i n' note nén des sons mins des sinses, come les caracteres chinwès ou les hiroglifes edjipsyins.
Uzaedjes des alfabets
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li tchuze d' èn alfabet pout esse on mwaisse pont po l' ehåyaedje d' ene langue, pal voye do rfondaedje.
Dins les payis arabes, ey e l' Inde, les djins k' ont stî a scole kinoxhèt coranmint deus (u troes) alfabets.
Sacwants lingaedjes si polèt scrire dins deus u troes alfabets (metans li serbo-crowåte esteut scrît e l' alfabet latén el Crowåceye, e l' alfabet cirilike el Serbeye, et, disk' e 1945, e l' alfabet arabe el Bosneye.
L' amazir est scrît e l' alfabet latén el Cabileye (Aldjereye), e tifinar e Marok ey e Nidjer, ossu bén k' e l' alfabet arabe (Aldjereye, Marok).
Li tatår di Crimêye s' a scrît en arabe, pu e cirilike, pu e latén, avou l' faflotaedje do trouk. Li trouk lu-minme s' a scrît en arabe disk' å rfondaedje da Kamal Atatürk, la k' i s' a scrît e l' alfabet latén.