Mouze
| ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Longueur | 950 km | |||
| Hôteur å sourdant | 409 m | |||
| Debit moyén | 230 m³/s | |||
| Sitindêye del vå | 36.000 km² | |||
| Sourdant | plt. Langres (FR) | |||
| S' egoline dins | Mer do Nôr | |||
| Passe pa | FR, BE, NL | |||
Mouze (fr: Meuse; nl: Maas), c' est on fleuve (on "mouze") d' Urope, 950 km long, ki prind sourd e platrê di Langres, e l' France, eyet saiwer åd triviè del Walonreye et des Bas-Payis po s' aler egoler el Mer do Nôr.
Simbolicmint et istoricmint, Mouze est rwaiteye come li screne del Walonreye, k' ele pårtixh a pô près e deus.
Mouze a dné s' no å dipårtumint francès del Meuse, å Nôr-Ess di France et al redjon walone di Eter-Sambe-et-Mouze.
Rote di Mouze (trait d' Mouze)
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li fleuve prind sourd e platrê di Langue, e l' France, eyet saiwer viè l' Nôr tot passant pa l' Årdene francesse (Verdun, Sidan, Tchårluveye-Måjhire), intrer el Walonreye di France (Rivin, Fumwè, Djivet), pu vnî bagnî l' Walonreye so 183 km (Dinant, Nameur, Hu, Lidje).
A Nameur, Mouze voet agoliner Sambe å Grognon. Adon, ele candje di direccion, et ndaler eviè l' Ess.
Après Lidje, l' aiwe ricandje co d' direccion, et cori après Bijhe. So sacwants km, Mouze fwait l' frontire inte li Beldjike el les Bas-Payis (apus k' a Måstraik, wice kel frontire est pus å Coûtchant).
Ezès Bas-Payis, Mouze passe pa Roermond et Venlo wice k' ele ricandje co d' direccion, et cori eviè l' Ouwess et l' Olande.
C' est ezès Bas-Payis ki Mouze si radjond avou l' Aiwe di Rén en on grand delta, et s' aler egoler el Mer do Nôr åd triviè do Nieuwe Waterweg (novele voye d' aiwe).
Mouze est naiviåve po les mouzlîs di 1350 tones disk' a Djivet.
Grossès Aiwes k' agolinèt e Mouze
[candjî | candjî l’ côde wiki]- e France:
- el Walonreye:
- Aiwe-di-Lesse (a Ansreme)
- Sambe (a Nameur)
- Aiwe d' Oûte (a Lidje)
- ezès Bas-Payis:
Djeyolodjeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les prumîs rmanants do lét del Mouze ont stî rtrovés å tîciaire, avou des Mozazôres. Divant ça, ezès payis la k' Mouze court enute, c' esteut l' mer.
Li prumî trait d' Mouze aléve di Tchårluveye-Måjhire et passer sol costé d' l' Årdene. Ça fwait k' Mouze riprindeut çou k' et asteure li lét d' Sambe po-z ariver a Nameur. Di Nameur, c' esteut come asteure eviè Lidje et l' Olande.
Å cminçmint do cwaturnaire, li livea do platrê d' Årdene baxha beazebén, et Mouze si drova on passaedje po-z ariver direk a Nameur, pa Djivet et Dinant.
Adon, Mouze esteut 800 a 3200 mete lådje (d' après les bidinnes ritrovées dins les tienes ki dischindèt so Mouze).