Minora

Minora (arabchadan tarjimasi: „mayoq“) — gorizontal (eni) oʻlchamiga nisbatan vertikal (tik) oʻlchami ortiq boʻlgan baland inshoot. Minoralar aylana, koʻp qirrali yoki toʻrtburchak shaklida barpo qilinib, yuqoriga tomon ingichkalashib boradi. Dengiz sohillarida kemalarning adashmay portga kelishiga xizmat qiladigan (mayoq), televideniye va boshqa maqsadlarga xizmat qiladigan minoralar ham bor. Inshootning yuqorisiga chiqish uchun uning ichida aylanma zina boʻladi. Qadimdan minoralar mayejid va madrasalar yonida yoki ularga tutash qurilgan. Muazzin minoraga chiqib azon aytib, namozxonlarni namozga chorlagan. Shuningdek, minoralardan soqchixona (qorovul xonasi, burj, ding) sifatida ham foydalanilgan (Jarqoʻrgʻon minorasi, Vobkent minorasi va boshqalar). Dastlabki minora ummaviylar xalifasi Musaviyning buyrugʻiga binoan 673-yil Misrda qurilgan. Baʼzi minoralar shaharga, maʼlum bir ansamblga koʻrk va salobat berish hamda uni qurdirgan shaxening kuch-qudratini namoyish qilish uchun ham bunyod etilgan.

Yevropa mamlakatlarida oʻrta asrlarda ichida yotoqxona, oziq-ovqat ombori, QUDUQ va boshqa boʻlgan minora (donjon)lar toʻrtburchakli yoki aylana tarxli silindrsimon qilib, qalʼaning uzoq qamalga bardosh berishiga moʻljallangan joyiga qurilgan. Ozarbayjondagi Qizlar minorasi (taxminan 6— 12-asrlar) donjon shaklida qurilgan. Unga 200 ga yaqin kishi joylashgan. Xayrobod va Buxorodagi Chor minor oʻziga xos toʻrt minorali meʼmoriy yodgorlik hisoblanadi.

Oʻzbekiston hududidagi qadimgi minoralarning tuzilishi oʻziga xos milliy meʼmorlik anʼanalari asosida qurilgan. Gʻishtni mavj uslubida terib, yozuvlarni qoʻllash orqali badiiy ifodaviylikka erishilgan. Minoralarga joziba baxsh etilgan. Qadimgi meʼmorlik anʼanalariga tayangan mahalliy meʼmorlik maktablarining rivojlanishi bilan minoralar bezagida rangli sopol koshinlar qoʻllangan. Xivadagi Kalta minor, Polvon qori, Sayd Sholikorboy, Shayx Qalandar bobo minoralari, Islomxoʻja madrasasi va minorasi va boshqa

Zamonaviy meʼmorlikda minora shaklidagi binolar 1950—1960-yillardan kurila boshlandi. Qohiradagi turar joy bi-nosi (1958, meʼmori N. Shebib, 33 qavatli, balandligi 100 m), Sayohatchilar minorasi (1960, meʼmori N. Shebib), Chikagodagi Marinasiti dahasidagi uy (1964, meʼmori B. Goldberg) va boshqa Hozir ham zamonaviy binolar, masjidlar va boshqa tarkibida minora ham qad. koʻtarmoqda (Toshkentdagi teleminora, Koʻkchadagi Shayx Zayniddinbobo masjidi minorasi va boshqalar).