Tozapir masjidi

Masjid
Tozapir masjidi ozarbayjoncha: Təzəpir məscidi
Mamlakat	Ozarbayjon
Shahar	Boku
Yoʻnalishi	shia
Masjid turi	Jomeʼ-Masjid
Meʼmoriy uslub	Shirvan-Absheron arxitektura maktabi
Meʼmor	Zivərbəy Əhmədbəyov
Binokorlik tashabbuschisi	Nabat Aşurbəyova
Binokorlik	1905—1914
Gumbazlar soni	1 ta
Gumbazlar soni	1 ta
Minoralar soni	2 ta
Minoralar soni	2 ta
Holati	2006-2009-yillarda restavratsiya qilingan[1]
Tarovih
Saharlik va iftorlik
Sayt	[http://www.qafqazislam.com/ www.qafqazislam.com (Ozarbayjoncha) (Inglizcha) {{Country data {{{1}}}	flaglink/core	variant =	size =	name =	altlink = milliy regbi ittifoqi jamoasi	altvar = regbi ittifoqi}} Rasmiy sayt]
Tozapir masjidi Vikiomborda

40°22′19″N 49°49′43″E / 40.37194°N 49.82861°E / 40.37194; 49.82861

Tozapir masjidi (ozarbayjoncha: Təzəpir məscidi) — Absheron hududida joylashgan ushbu bino yoshi bir asrdan koʻproq vaqtni tashkil etadi va butun Sharqdagi betakror goʻzalligi bilan eʼtiborni tortadi.

Ushbu yodgorlik nafaqat Ozarbayjonning, balki butun Kavkazning diniy markazi hisoblanadi. Kavkaz musulmonlari idorasi ham shu yerda joylashganligi bejiz emas. Ushbu muhtasham bino ham qiziqarli tarixga ega. Ushbu joy Tozapir ziyoratgohi boʻlgan. Qabr yoʻqolganiga qaramay, maqbara hanuzgacha saqlanib kelinmoqda. Muqaddas qabrga kirish uchun zinapoyadan masjidning pastki qismiga tushish kerak boʻladi.

Ziyoratgoh tarixi XIV-XV asrlarga borib taqaladi. Tadqiqotchilar chuqur tosh qatlamlari ostida joylashgan masjid maqbarasi oʻz davrining taniqli olimi va avliyosi Abu Sayyid Abdullohga tegishli ekanligini daʼvo qilishmoqda. Ziyoratgoh joylashgan joy oʻtgan asrning o'rtalariga qadar „Xalfadam“ nomi bilan tanilgan^[2]. Bugungi kunda bu yerda Tozapir masjidi joylashgan. Vaqt oʻtishi bilan Abu Sayyid Abdullohning qabri vayron boʻldi. Biroq, pirning mo'jizasiga ishongan odamlar uning butunlay yoʻq qilinishiga yoʻl qoʻymadilar.

Ziyoratgoh vaqti-vaqti bilan Boku zodagonlari tomonidan taʼmirlanib kelingan. 1817-yilda oxirgi Boku xoni Husaynguluning kuyovi Qasimbey masjidni qayta tikladi. Masjidning haqiqiy qurilishi yigirmanchi asrning boshlarida boshlangan. Shunday qilib, masjidning katta taʼmiridan 90 yil oʻtgach, eng boy dindorlardan biri Nabat xonim Xoʻjabey qizi Ashurbeyli-Rzayeva bir qavatli masjid binosi oʻrnida yangi ibodat joyini qurishni boshladi. Aytilishicha, Seyid Yahyo Bakuvining avlodi boʻlgan bu ayol bunday masjidni qurishga vaʼda bergan va vaʼdasida turib, uni oʻzining soʻnggi zargarlik buyumini sotgan va binoni qurgan. Maqbarada yangi masjid qurilganligi sababli, u hali ham Tozapir masjidi deb nomlangan.

Masjid 1905-yil 23-iyulda Nabat Ashurbeyli-Rzayeva mablagʻlari hisobidan Ziverbey Ahmadbeyov loyihasi asosida qurilgan.

Bosh kirish joyi yonidagi Mustafo Subhi koʻchasida bir qator eski binolar buzib tashlandi va namozxonlarga qulaylik yaratish uchun 50 oʻrinli avtoturargoh yaratildi. Taxminan 2000 kvadrat metr devor Aglay toshi bilan oʻralgan va boʻshatilgan joyda zamonaviy elektr tarmoqlari binosi qurilgan. Noqulay Lev Tolstoy koʻchasini rekonstruksiya qilish paytida 4000 kubometrga yaqin tuproq ishlari olib borildi, 1400 kvadrat metr qoʻshni binolar tiklandi, 2500 kvadrat metrga yaqin yoʻlak toshlari yotqizildi. Mustafo Subhi va Bashir Safaroglu koʻchalari kesishgan joyga masjidga kirishi uchun alohida metall darvoza oʻrnatildi. Qisqasi, Tozapir masjidi majmuasi meʼmoriy durdonaga aylandi^[3].