Qutb

Qutb (shuningdek, AM Gerkules, AM Her kabi o‘zgaruvchilar) (erkak, birlikda qutb) ― juda kuchli magnit maydonga ega bo‘lgan qo‘shaloq yulduzlar tizimidagi kataklizm o‘zgaruvchilardan biri hisoblanadi. Qo‘shaloqlari dK — dM spektral sinfdagi mitti yulduz va kuchli magnit maydonga ega (M) issiq ixcham ob’ektdan iborat. Odatda, yorqinlikning o‘zgarish amplitudasi taxminan ^1m ni tashkil qiladi, lekin asosiy komponent rentgen nurlari bilan nurlantirilganda oʻrtacha yorqinlik 3m ga oshishi mumkin. Yorqinlik o‘zgarishining to‘liq amplitudasi 4-5^m ga yetishi mumkin^[1].

Ko‘pgina kataklizm o‘zgaruvchilarida asosiy ketma-ketlikning yo‘ldosh yulduzidagi modda oq mitti yulduz ustiga akkretsion diski shaklida tushadi. Qutblarda yaqinida oq mitti yulduzning magnit maydoni shunchalik kuchliki, u akkretsiya diskining shakllanishiga yo‘l qo‘ymaydi. Gaz oq mitti yulduzning dipol magnit maydonining kuch chiziqlari bo‘ylab akkretsiya voronkasi shaklida tushadi^[2].

Bunday ob’ektlarning tipik magnit maydonlari 10 milliondan 80 million gaussgacha (1000-8000 tesla). AN Katta Ayiq yulduzi kataklizmatik o‘zgaruvchilar orasida eng kuchli magnit maydonga ega — 230 million gauss (23 kT).

Qutblar o‘z nomini ular chiqaradigan yorug‘likning ham chiziqli, ham aylana qutblanishga ega bo‘lganidan olgan. Qutblanish qutblarni o‘rganish uchun muhim ahamiyatga ega, shuningdek, qo‘shaloq yulduzlar tizimining geometriyasi haqida maʼlumot beradi^[3].

Yana qarang

Manbalar

↑ П.Н.Холопов. „О классификации переменных звезд“. Переменные звезды 21, 465-484,. Астронет (1981). Qaraldi: 2010-yil 11-noyabr.
↑ Аккреция / Г. С. Бисноватый-Коган // Физика космоса: Маленькая энциклопедия / Редкол.: Р. А. Сюняев (Гл. ред.) и др. — 2-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1986. — С. 115—117. — 70 000 экз.
↑ Krzeminski, W. and Serkowski, K. Extremely high circular polarization of AN Ursae Majoris^(ingl.) // The Astrophysical Journal : journal. — IOP Publishing, 1977. — August (vol. 216). — P. L45. — DOI:10.1086/182506. — Bibcode:1977ApJ...216L..45K.^(ingl.)

Adabiyotlar

Coel Hellier. Cataclysmic Variable Stars: How and Why They Vary. Springer Praxis, 2001. ISBN 1-85233-211-5. ^(ingl.)
Hellier, Coel. Cataclysmic Variable Stars. Springer, 2001.

Havolalar

Cropper, Mark. The polars^(ingl.) // Space Science Reviews : journal. — Springer, 1990. — 1 December (vol. 54, no. 3—4). — P. 195—295. — ISSN 0038-6308. — DOI:10.1007/BF00177799. — Bibcode:1990SSRv...54..195C.
Krzeminski, W.; Serkowski, K. Extremely high circular polarization of AN Ursae Majoris^(ingl.) // The Astrophysical Journal : journal. — IOP Publishing, 1977. — August (vol. 216). — P. L45. — DOI:10.1086/182506. — Bibcode:1977ApJ...216L..45K.

[1] П.Н.Холопов. „О классификации переменных звезд“. Переменные звезды 21, 465-484,. Астронет (1981). Qaraldi: 2010-yil 11-noyabr.

[2] Аккреция / Г. С. Бисноватый-Коган // Физика космоса: Маленькая энциклопедия / Редкол.: Р. А. Сюняев (Гл. ред.) и др. — 2-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1986. — С. 115—117. — 70 000 экз.

[3] Krzeminski, W. and Serkowski, K. Extremely high circular polarization of AN Ursae Majoris^(ingl.) // The Astrophysical Journal : journal. — IOP Publishing, 1977. — August (vol. 216). — P. L45. — DOI:10.1086/182506. — Bibcode:1977ApJ...216L..45K.^(ingl.)

[1]

[2]

[3]