Neoliberalizm

Neoliberalizm (inglizcha „neoliberalism“) — liberalizmning bir turi bo‘lib, siyosiy va iqtisodiy falsafaning 1930-yillarda vujudga kelgan va 1980-90 yillarda mafkura sifatida shakllangan yo‘nalishidir^[1].

Terminning o‘zi birinchi marta 1938-yilda Valter Lippmanning Parij kollokviumida ishlatilgan. Terminning mualliflari fransuz iqtisodchisi Bernar Lavern va uning nemis hamkasbi Aleksandr Ryustou hisoblanadi.

Neoliberalizm paydo bo‘lganidan so‘ng, avvalo, davlatning iqtisodiy jarayonlardagi roliga munosabat o‘zgardi^[2]. Neoliberallar o‘z vazifalari qatoriga erkin tadbirkorlikni faol himoya qilishni ham kiritadi. Davlat monopoliyaga qarshi qonunchilikni o‘rnatdi, kichik biznesni qo‘llab-quvvatladi, mulkdorlar sonini kengaytirdi, iqtisodiy rivojlanishning yagona strategiyasini ishlab chiqdi, mulkchilik shakllarining plyuralizmini va fuqarolarni ijtimoiy himoya qildi. Bundan tashqari, rahbarlar va hokimiyatdagilarning siyosiy rollarini qatʼiy taqsimlash siyosatning muhim vazifasi sifatida barcha siyosiy kuchlarning kelishuvi bilan almashtiriladi. Liberalizm Gʻarb demokratlarining mafkuraviy asosiga aylandi.

Neoliberalizm klassik liberalizmdan farqli boʻlib, davlatning iqtisodga aralashuvi va uni tartibga solishini to‘liq inkor etmaydi, ammo o‘z funksiyasida faqat raqobat tamoyillari va erkin bozor qonunlarini o‘rnatish vazifasini qoldiradi. Bunda erkin bozor va cheklanmagan raqobatni asosiy vosita deb biladi. Neoliberalizmda taraqqiyotni taʼminlash va ijtimoiy adolatga erishish mumkin bo‘lgan barcha narsa yalpi ichki mahsulot bilan o‘lchanadigan iqtisodiy o‘sishga asoslangan.

Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (Aprel 2024)