Astrologiyada sayyoralar
Astrologiyada sayyoralarning aslida nima ekanligi ularning astronomik tushunchalaridan farq qiladi. Teleskoplar davriga qadar, tungi osmon ikkita oʻxshash tarkibdan tashkil topgan deb oʻylanardi: bir-biriga nisbatan harakatsiz qolgan qatʼiy yulduzlar va harakatlanuvchi obyektlar / „ kezib yuruvchi yulduzlar“, qaysiki yil davomida muqum yulduzlarga qarab harakatlanadigan.
Qadimgi munajjimlar uchun sayyoralar xudolarning xohishini va ularning insonlarga taʼsirini ifodalagan. Zamonaviy astrologlar uchun sayyoralar ong osti asosiy harakatlarni, ehtiyojlarni yoki tajriba kengligini ifodalaydigan energiya oqimidir[1][2]. Sayyoralar zodiac burjining 12 ta belgisi va 12 ta uyida turli xil fazilatlar bilan ifodalanadi. Sayyoralar bir-biriga turli jihatlari va shakllari bilan ham bogʻliq.
Zamonaviy astrologlarning sayyoralar haqidagi fikri bir tomondan sayyoralarning joylashuvi va tuzilishi, boshqa tomondan tub aholi xususiyatlari va taqdirlari oʻrtasidagi bogʻliqliklarni koʻrsatishi bilan farq qiladi. Hone yozadiki, sayyoralar gravitatsiya yoki boshqa nomaʼlum omil orqali toʻgʻridan-toʻgʻri bir-biriga taʼsir qiladi [3]. Boshqalar sayyoralar oʻzlariga toʻgʻridan-toʻgʻri taʼsir qilmaydi degan fikrda, ular koinot asosiy tartib tamoyillarni koʻrsatadigan oynadir deb hisoblashadi. Boshqacha qilib aytganda, koinotning asosiy namunalari hamma joyda fraktal oʻxshash tarzda takrorlanadi va yuqorida boʻlgani kabi pastda ham boʻladi [4]. Shuning uchun sayyoralar osmonda hosil qiladigan namunalar insonning asosiy istaklarini aks ettiradi. Sayyoralar, ayniqsa, Xitoy anʼanalarida tabiatning asosiy kuchlaridan biri sifatida qaraladi.
Quyidagilar qadim zamonlardan buyon astrologik sayyoralar bilan bogʻliq sohalar, koʻproq Gʻarbiy ananalarga eʼtibor qaratilgan holda. Hindu astrologiyasi Navagraha („toʻqqizta sayyora“) degan nom bilan tanilgan. Xitoy astrologiyasida sayyoralar Yin va Yang ikkita hayot kuchlari va besh element bilan bogʻliq, ular Feng shui deb nomlangan Xitoy geomansiyasida(uy jihozlarini omad keltiradi deya belgilangan joylarga qoʻyish) muhim rolini oʻynaydi. Astrologlar har bir sayyoradagi ulugʻvorlik belgilari boʻyicha turlicha fikr bildirishadi.
Sayyoraviy ramziylik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jadval Rim va Yunon xudolari samoviy planetalar(astronomik planetalardan farqli ravishda) bilan bogʻliqlikni koʻrsatadi. Koʻp holatlarda,Sayyoralarning inliz tilidagi nomi Rim xudolari va mabudalari nomidan olingan. Baʼzi bir manbalarda Rim xudolari nomi yunonlarniki bilan bir xi boʻlib chiqqan. Baʼzi holatlarda, ular tyrli nomlarda ataladi lekin bir xil vazifa bajaradi.
| Sayyorat | Ramz | Rimlik xudotarslik | Yunon xudosi | Bobil xudosi | Ermonlar Tangri | Hind xudosi | Misr xudosi | Aloqa | Maʼnosi (Avropa) | Maʼnosi (Vedika) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Quyosh | 
|
Sol |
⁇ λιος (Helios) ⁇ πόλλων (Apollo) |
⁇ (Shamash) | Արեւ (Arev) | Quyosh (Surya) | Ra Horus |
qadimgi | Bashorat va quyoshning paydo boʻlishi Xudosi. Helios „kosh“ degan maʼnoni anglatadi. |
Quyosh xudosi. Bu oʻzim, maqsad va hayotning qadri bilan bogʻliq. Aditi va Kashyapning oʻgʻli; Surya „suvli nur“ degan maʼnoni anglatadi. |
| Oy | 
|
Luna Diana |
Σελήνη ( (Selena) ) ⁇ ρτεμις (Artemis) |
(Gʻazab) | Լուսին (Lusin) | (Chandra) | Xonsun | qadimgi | Ov va oyli orttirilish xudosi Selena „oy“ degan maʼnoni anglatadi. |
Oy xudosi. Bu his-tuygʻular, onalik va onalik instinktlari bilan bogʻliq. Chandra „shishlash“ degani. |
| Qirgʻiz | 
|
Qirgʻiz | ʽ ⁇ ρμῆς (Hermes) | ⁇ (Nabu) | Լուծ (Luć) | (Budda) | Toth | qadimgi | Paygʻambarlar, sayohat va/yoki tijoratning Xudosi. | Yer yuzi xudosi insoniyat va insoniyat uchun tabiatni saqlab qolishi va himoya qilishi bilan tanilgan. Suhbat, aqllilik va aqllilik bilan bogʻliq.[5] |
| Venus | 
|
Venus | ⁇ φροδίτη (Afrodit) [Κύπριδα (Cypris) ][Κυθέρεια (Cytherea) ] |
⁇ (Inanna) | Եղջերու (Yełjeru) | शुक्र (Shukra) | Isis Hatur |
qadimgi | Romantik va hirs xudoyi; Venera „sevgi“ va / yoki „jinsiy istak“ degan maʼnoni anglatadi.[6] | Asuralar oʻqituvchisi. Bu urugʻlik, goʻzallik va gʻayrat bilan bogʻliq. Har doim xudolariga qarshi jangda jinlarga yordam bergan; Shukra „oydin, sof, yorqinlik yoki aniqlik“ degan maʼnoni anglatadi. |
| Mars | 
|
Mars | ⁇ ρης (Ares) | ⁇ (Nergal) | Ծկրավորի (Ćkravori) | Marsi ( (Mangla) ) | Anhur | qadimgi | Urush Xudosi | Yerning oʻgʻli. Bu sayyorada yaxshi kunlar boʻladi . Shuningdek, kuch, hujum va gʻazab bilan bogʻliq. |
| Yupiter | 
|
Yupiter Yoshlik |
Δίας (Days) | ⁇ (Marduk) | Փառազնոտ (Þaŕaznot) (Tashriflanmagan) | Guru (Guru) बृहस्पती (Brihaspati) |
Amun | qadimgi | Olimpiya xudolari rahbari, shohi va otasi; Yupiter „Jovial King“ va/yoki „Tonqardoshning otasi“ degan maʼnoni anglatadi. | Xudolarning muallimi va ustozi. Har doim jinlarga qarshi jangda xudolariga yordam bergan. Guru „oʻqituvchi“ yoki „oʻrinbosar“ degan maʼnoni anglatadi. Brihaspati „duo yoki xudojoʻylik qudratli“ degan maʼnoni anglatadi.[7] Yaxshilik va kengayish bilan bogʻliq. |
| Saturn | 
|
Saturn | Kronos (kronos) | ⁇ (Kajamanu) | Արտախույր (Artakhuyr) | Shan (Shani) | Horus qoʻrqoq | qadimgi | Qishloq xoʻjaligi xudosi va Yupiterning otasi. Titonlarning rahbari va hukmdoridir; Saturn „Tushlarning Xudosi“, „Oʻrim-yigʻimning Otasi“ va/yoki „Oʻgʻil vaqtini“ anglatadi. |
Shani Dev, Surya (Kosh) ning oʻgʻli;Karma va adolat Xudosi;Oʻz hayoti davomida insonning qilmishlari uchun oqibatlar beradi. Bu sayyorada mavqey, adolatli jazo, donolik, orzu, sabr-toqat, sharaf, qatʼiylik bor, ammo bu pesimizm, qiyinchilik va fatalism bilan bogʻliq. |
| Urun | 
|
Qelus | Ουρανός (Ouranos) | ⁇ (Anshar) | Երկնակ (Yerknak) | Aruna (Aruna) | Horus | zamonaviy | Osmon Xudosi, Saturnning Otasi va Jupiterning bobosi; „Uranus“ va „Caelus“ ikkalasi ham „Osmon“ va/yoki „Otam Osmon“ degan maʼnoni anglatadi. | Quyoshning aravachisi va hind Puranalar mitologik ilon shohi Vasukining yarim ukasi. Vasuki „ilk mavjudot“ degan maʼnoni anglatadi. Ushbu sayyora originallik, eksentriklik, elektr va toʻsatdan oʻzgarishlar bilan bogʻliq.[5] |
| Neptun | 
|
Neptun | Ποσειδῶν (Poseidon) | ⁇ (Enki) | Mósmórակ ( (Mosmoŕak) ) | (Varuna) | Xnum | zamonaviy | Dengiz xudosi | Hind mitologiyasidagi yomgʻir xudosi; Varuna „dengiz xudosi“ degan maʼnoni anglatadi. Ushbu sayyora tushlar, illusiyalar va ruhiy qabul qilish bilan bogʻliq, ammo baʼzan noaniqlik va noaniqlikka ham ega.[5] |
| Pluton | 
|
Pluton | Πλούτων (Plouton) ⁇ δης (Hades) |
⁇ ( (Erishqigal) ) | Hեռակ (Heŕak) (Qoʻrmoq) | Yama (Yama) | Osiris | zamonaviy | Yer osti va oʻlim Xudosi; Hades „koʻrinmaydigan“ va Pluton „boʻy“ degan maʼnoni anglatadi. | Oʻlim va qayta tugʻilish Xudosi. „Sorat ostida“ boʻlgan barcha narsalarni boshqaradigan ongsiz kuchlar bilan bogʻliq (Abyss) |
| Sayyorar | Oʻrtacha tezlik [8] |
Eng yuqori tezlik (yer markaz deb faraz qilinganda) [8] |
Eng past tezlik (yer markaz deb faraz qilinganda) [9] |
|---|---|---|---|
| Quyosh | 00°59’08" | 01°03’00" | 00°57’10" |
| Oy | 13°10’35" | 16°30’00" | 11°45’36" |
| Merkuriy | 01°23’00" | 02°25’00" | −01°30’00" |
| Venus | 01°12’00" | 01°22’00" | −00°41’12" |
| Mars | 00°31’27" | 00°52’00" | −00°26’12" |
| Seres | 00°12’40" | 00°30’00" | −00°16’00" |
| Yupiter | 00°04’59" | 00°15’40" | −00°08’50" |
| Saturn | 00°02’01" | 00°08’48" | −00°05’30" |
| Uran | 00°00’42" | 00°04’00" | −00°02’40" |
| Neptun | 00°00’24" | 00°02’25" | −00°01’45" |
| Pluton | 00°00’15" | 00°02’30" | −00°01’48" |
| Pallas | 00°12’20" | 00°40’30" | −00°22’30" |
| Juno | 00°14’15" | 00°39’00" | −00°18’00" |
| Vesta | 00°16’15" | 00°36’00" | −00°17’32" |
| Chiron | 00°02’00" | 00°10’00" | −00°06’00" |
Ptolemik sayyoralarning „ular hukmronligida“ tugʻilgan odamlarga taʼsiri haqidagi muqaddimalar toʻliq kitob shaklida, „planet kitoblari“ deb nomlanadi yoki Planetenbücher deya atalgan holda ham paydo boʻlgan. Ushbu janr 15-asr oʻrtalarida Almanlik nemis hududida topilgan koʻplab qoʻlyozmalarda ham tasdiqlangan [10] [11] [12] [13] [14]: bu manbalar Nemis Renasensi davomida mashhur boʻlib qoldi va 17-asrgacha katta ikonografik taʼsir koʻrsatdi.
Sayyoralar xususiyatlari:
- Saturn
- mehnatsevar, maʼyus va xotirjam
- Yupiter
- maftunkorlik va ov qilish
- Mars
- harbiylik va urush
- Quyosh
- musiqa va sport
- Oy
- uyalchan va mehribon
- Merkuriy
- aql-idrokli, ustamon, mehribon va tijoratkor boʻlganlar.
- Zuhro
- sevgi va ishtiyoq[15][16].
- ↑ Hone (1978) p. 19
- ↑ Arroyo (1989) pp. 7, 27
- ↑ Hone (1978), p.19 8th paragraph
- ↑ Copenhaver, Brian P. (1992) Hermetica: The Greek Corpus Hermeticum and the Latin Asclepius in a New English Translation with Notes and Introduction, Cambridge University Press: New York, NY.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 „Sanskrit“ (de). Asien.net. 2023-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 18-iyul.
- ↑ Campbell. „Meaning, origin and history of the name Venus“. Behind the Name.
- ↑ Monier-Williams, also „he is the chief offerer of prayers and sacrifices, and therefore represented as the type of the priestly order, and the Purohita of the gods with whom he intercedes for men.“
- ↑ 8,0 8,1 All speeds taken from StarFisher
- ↑ With the exceptions of the Sun and the Moon, all planets are capable of turning into retrograde motion and temporarily appearing to not move at all, this is not what lowest speed refers to in this case. „Lowest speed“ in the section refers to the fastest speed a planet may move at when retrograde, reversing its progress.
- ↑ Darmstadt Hs. 266
- ↑ Blockbuch Basel AN V 37a
- ↑ Thott 290.2 (1459)
- ↑ Wolfegg Hausbuch (c. 1470)
- ↑ CGM 558 (c. 1490)
- ↑ Hauber, A.. Planetenkinderbilder und Sternbilder, Straßburg, 1916.
- ↑ Baer, E. (1968). "Representations of "planet-children" in Turkish manuscripts". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 31 (3): 526–533. doi:10.1017/S0041977X00125546.
Qoʻshimcha qoʻllanmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- (ingliz va lotinchada) Abu Maʼsharning gullari, 8-asr arab astrologiyasi Jaʼfar ibn Mu’ammad al-Balxi tomonidan, sayyoralar va ularning astrologiyadagi oʻrni haqida muhokamalar tasvirlangan. Bu latin tilida tarjima qilingan adabiyot Sevillik Jon tomonidan yozilgan.