Aruna

Aruna (sanskriptchadan: अरुण, IAST: aruṇa, tom maʼnoda „qizgʻishroq“ maʼnosida) — hind mifologiyasida maʼbuda Ushasdan vazifasini meros qilib olgan tong xudosi.

Aruna sharqda joylashgan quyosh xudosi Suryaning aravachasi^[1] yoki oddiygina „quyoshning xabarchisi“ hisoblangan. Uni bu joyga Brahmaning oʻzi dunyoni chidab boʻlmas issiqlikdan himoya qilish uchun yuborgan edi^[2]. U akasi Garuda bilan birga Adityalar^[3] qatoriga kirdi. Eng muhimi, qahramon doston va puranlardan tanilgan. Arunaning onasi sifatida Vinata, Kadru va Danu berilgan edi (puranalarda). Otasi oʻzgarmagan — rishi Kashyapa edi.

Arunaning oʻzi tugʻilishi bilan bogʻliq ikki afsona mavjud. Ulardan birinchisiga koʻra, Arunaning onasi Vinata faqat Valaxilya donishmandlarining zohidlik harakatlaridan va u ikki oʻgʻil tugʻishini aytgan eri Kashyapaning duosidan soʻng homilador boʻlishga muvaffaq boʻldi. Shunday qilib, „rivojlanmagan tana“ bilan Aruna va uning kichik ukasi Garuda^[4] tugʻildi. Ikkinchi afsona aynan personajning rivojlanmaganligi sababini tushuntiradi. Kashyapa Kadru va Vinataga uylanib, ularning gʻayratidan juda xursand boʻlib, buning uchun xotinlarini mukofotlaydi. Kadruning mukofoti 1000 ta Naga oʻgʻillari, Vinataga esa faqat ikkita, lekin Kadru avlodlaridan ancha kuchli va kuchliroq oʻgʻil edi. Shunday qilib, vaqt oʻtdi va Kadru mingta tuxum, Vinata esa ikkita tugʻdi. 500-yil oʻtgach, Kadruning tuxumidan mingta naga oʻgʻli chiqdi, Vinata esa hali ham farzandsiz edi. Bundan xafa boʻlib, u oʻzi tuxumlaridan birini ochdi va shu bilan Aruna nomi bilan mashhur boʻlgan oʻgʻlining toʻliq rivojlanishiga toʻsqinlik qildi. U gʻazablanib, onasini qullik uchun laʼnatladi va u keyinchalik Kadruga qul boʻldi^[5].

Arunaning oʻzi va uning rafiqasi Shvenining ikkita oʻgʻli bor edi — Sampati va Jatayu.