[go: up one dir, main page]
Kontent qismiga oʻtish

Guarana

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Guarana Sapindaceae oilasiga mansub oʻsimlik boʻlib, Amazon havzasida va ayniqsa Braziliyada keng tarqalgan. Guarana katta barglari, gul toʻplamlariga ega. Oʻsimlik koʻproq kofe donalarining kattaligidagi mevalaridan olingan urugʻlar bilan mashhur.

Guaraná mevalari

Guarana urugʻi samarali stimulyator hisoblanadi[1]. Uning tarkibida qahva loviyalarida mavjud boʻlgan kofein kontsentratsiyasidan ikki baravar koʻp (guarana urugʻlarida taxminan 2-8% kofein[2] mavjud) bor[3]. Qoʻshimcha sifatida energetik ichimliklarda qoʻllanadi. Kofein ishlab chiqaradigan boshqa oʻsimliklarda boʻlgani kabi, kofeinning yuqori konsentratsiyasi oʻsimlikni oʻtxoʻrlardan himoya qiladi[4].

Meva rangi jigarrangdan qizilgacha oʻzgarib turadi. Meva ichida oq arillar bilan qoplangan qora urugʻlar mavjud[5].

Tarix va madaniyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Guarani tilida meva nomi „xalqning koʻzlari“ yoki „xudolarning koʻzlari“ degan maʼnoni anglatadi.

  • Guaraná
    Guaraná
  • Guarana tasvirlangan marka
    Guarana tasvirlangan marka
  • Botanik illustratsiya
    Botanik illustratsiya
Guarana kukuni idishi

Guarana Tupi va Guarani madaniyatida muhim rol oʻynaydi. Satere-Maue qabilasiga tegishli afsonaga koʻra, guarananing xonakilashtirilishi xudoning qishloq bolasini oʻldirishi bilan boshlangan. Qishloq aholisiga tasalli berish uchun mehribon xudo bolaning chap koʻzini yulib, oʻrmonga ekdi, natijada yovvoyi guarana paydo boʻldi. Keyin xudo bolaning oʻng koʻzini sugʻurib oldi va uni yerga ekdi, yerdan xonaki guarana paydo boʻldi[6]

Guarana mevasi toʻplami

Guaranilar urugʻlarni tozalash, yuvish va quritish orqali oʻsimlik choyi tayyorlanadi, keyin ularni mayda kukunga aylantiriladi. Kukundan xamir qoriladi va keyin tegirmonda aylantiriladi. Ushbu mahsulot guarana noni sifatida tanilgan[7].

Bu oʻsimlik Yevropaga XVI asrda Felip Betendorf, Oviedo, Hernández, Kobo va boshqa ispan yilnomachilari tomonidan kiritilgan. 1958-yilga kelib, guarana tijorat oʻsimligiga aylandi[8][9].

Tarkibi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Guarana mevalari

Tadqiqotlarga koʻra guarana tarkibida mavjud boʻlgan kofein qahva, choy va mate kabi boshqa manbalardan olingan kofein bilan bir xil[10].

Guarana kukuni

Kofeinning tabiiy manbalarida kofeindan tashqari turli xil ksantin alkaloidlari, shu jumladan yurak stimulyatorlari teofillin, teobromin va kofein bilan erimaydigan komplekslar hosil qilishi mumkin boʻlgan polifenollar kabi boshqa moddalar mavjud[11][12][13].

Quyidagi jadvalda guarana urugʻlarida uchraydigan baʼzi kimyoviy moddalarning qisman roʻyxati keltirilgan[14][15].

Guarana urugʻlari tarkibiy qismlarining qisman roʻyxati[16][17].
Kimyoviy komponent Bir million uchun qismlar
Adenin
Ash 14200
Kofein 9100–76000
Katexutanik kislota
Xolin
D-katexin
Yog ' 30 000
Guanin
Gipoksantin
Shilliq
Protein 98 600
Qatronlar 70 000
Saponin
Kraxmal 50 000–60 000
Tanin 50 000–120 000
Teobromin 200–400
Teofillin 0–2500
Timbonin
Ksantin

Foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Guarana urugʻi kukuni

Xavfsizlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amerika Qoʻshma Shtatlarida guarana mevasi kukuni va urugʻi ekstrakti Oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi tomonidan „umumiy ravishda xavfsiz deb tan olingan“[18][19].

Guarana shirin yoki gazlangan alkogolsiz ichimliklar va energetik ichimliklar, oʻsimlik choylarining tarkibiy qismlarida ishlatiladi. Janubiy Amerikada kofeinning katta qismini guaranadan oladi[20].

Ichimliklar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dunyoda alkogolsiz ichimliklarning uchinchi yirik isteʼmolchisi boʻlgan Braziliya[21] guarananing maydalangan urugʻlaridan bir nechta turdagi alkogolsiz ichimliklarni ishlab chiqaradi va ular qahva isteʼmol qilinadi[22]. Paragvayda bir nechta brendlar guaranada alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqaradi.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Johannes, Laura. Can a Caffeine-Packed Plant Give a Boost?. The Wall Street Journal (2010-yil 2-mart), s. D3.
  2. ↑ Schimpl, Flávia Camila; da Silva, José Ferreira; Gonçalves, José Francisco de Carvalho; Mazzafera, Paulo (October 2013). "Guarana: Revisiting a highly caffeinated plant from the Amazon". Journal of Ethnopharmacology 150 (1): 14–31. doi:10.1016/j.jep.2013.08.023. PMID 23981847. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0378874113005771. 
  3. ↑ Caporaso, Nicola; Whitworth, Martin B.; Grebby, Stephen; Fisk, Ian D. (April 2018). "Non-destructive analysis of sucrose, caffeine and trigonelline on single green coffee beans by hyperspectral imaging". Food Research International (Ottawa, Ont.) 106: 193–203. doi:10.1016/j.foodres.2017.12.031. ISSN 0963-9969. PMID 29579918. PMC 5886291. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5886291. 
  4. ↑ "Caffeine and related purine alkaloids: biosynthesis, catabolism, function and genetic engineering". Phytochemistry 69 (4): 841–56. February 2008. doi:10.1016/j.phytochem.2007.10.029. PMID 18068204. 
  5. ↑ Cultural History of Plants. New York: Routledge, 2004 — 179-bet. 
  6. ↑ Beck, H.T. „10 Caffeine, Alcohol, and Sweeteners“, . Cultural History of Plants Ghillean Prance: . New York: Routledge, 2004 — 179-bet. ISBN 978-0-415-92746-8. 
  7. ↑ The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug. New York: Routledge, 2001 — 259–60-bet. ISBN 978-0-415-92723-9. 
  8. ↑ The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug. New York: Routledge, 2001 — 259–60-bet. ISBN 978-0-415-92723-9. 
  9. ↑ Weinberg, Bennett Alan. The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug, 2001 — 260-bet. ISBN 9781135958176. 
  10. ↑ „Caffeine“. Biological Magnetic Resonance Data Bank, University of Wisconsin-Madison. 2007-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 19-sentyabr.
  11. ↑ Balentine, D.A. „Tea: the Plant and its Manufacture; Chemistry and Consumption of the Beverage“, . Caffeine Spiller: . CRC Press, 1998. DOI:10.1201/9781420050134.ch3. ISBN 978-0-8493-2647-9. 
  12. ↑ „Substance Name: Caffeine [USP:BAN:JAN“]. ChemIDplus. US National Library of Medicine. Qaraldi: 2015-yil 28-yanvar.
  13. ↑ "Liquid chromatographic determination of methylxanthines and catechins in herbal preparations containing guaraná". Journal of AOAC International 81 (4): 691–701. July–August 1998. doi:10.1093/jaoac/81.4.691. PMID 9680692. 
  14. ↑ „Guarana“, Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases, 2007-09-18, OCLC 41920916, 2004-11-19da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2007-09-18
  15. ↑ Duke JA. Handbook of phytochemical constituents of GRAS herbs and other economic plants. Boca Raton: CRC Press, 1992. ISBN 978-0-8493-3672-0. OCLC 25874249. 
  16. ↑ „Guarana“, Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases, 2007-09-18, OCLC 41920916, 2004-11-19da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2007-09-18
  17. ↑ Duke JA. Handbook of phytochemical constituents of GRAS herbs and other economic plants. Boca Raton: CRC Press, 1992. ISBN 978-0-8493-3672-0. OCLC 25874249. 
  18. ↑ „FDA Responds to Durbin's Energy Drink Letter“. Natural Products Insider, Global Health and Nutrition Network (2012-yil 20-avgust). 2017-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-fevral.
  19. ↑ „Guarana gum and guarana seed extract; Everything Added to Food in the United States (EAFUS); Documents 2189 and 3150“. US Food and Drug Administration, Silver Spring, MD (2013-yil 23-aprel). Qaraldi: 2017-yil 21-fevral.
  20. ↑ The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug. New York: Routledge, 2001 — 230-bet. ISBN 978-0-415-92723-9. 
  21. ↑ The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug. New York: Routledge, 2001 — 192–3-bet. ISBN 978-0-415-92723-9. 
  22. ↑ Standley, Paul C.; Blake, S. F. (1923). "Trees and Shrubs of Mexico (Oxalidaceae-Turneraceae)". Contributions from the United States National Herbarium (Washington, D.C.: Department of Botany, Smithsonian Institution) 23 (3): 701.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Guarana&oldid=5248886" dan olindi