bu
Turkcha (tr)
Turkcha (tr)bu
Oʻzbekcha (uz)
Oʻzbekcha (uz)bu I
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
bu
Aytilishi
Etimologiyasi
BU yaqin joydagi kishi yoki narsani koʻrsatish olmoshi. B u kishi menga doim yaxshi maslahatlar berib turadi. Bu olmosh qadimgi turkiy tilda bu: tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, II, 226), keyinroq u: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 374; De — von, II, 223; DS, 119). DSning 124- betidagi buncha soʻ— zidan koʻrinib turibdiki, qadimgi turkiy tilda bu olmosh bul shaklida ham mavjud boʻlgan. ESTYadagi izohga koʻra bul soʻzi bu va ol olmoshlarining birla — shuvi natijasida yuzaga kelgan (II, 227). Bu olmosh eski oʻzbek tilida bu:l tarzida talaffuz qilingan, keyin — chalik uning bosh shaklida l undoshi talaffuz qilinmay qoʻygan: bu:l > bul > bu ; boshqa shakllarida bu undosh qatnashadi: koʻplik shakli bul + är tarzida hosil qilinadi; boshqa qoʻshimcha qoʻshilsa, l undoshi n undo — shiga almashadi: bun + däy, bun + chä kabi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
(j. k. bunga, oʻ.-p. k. bunda, ch. k. bun-dan) koʻrs. olm. 1 Soʻzlovchiga yaqin, uning koʻz oʻngidagi, oldidagi, yonidagi yoki qoʻlidagi narsani, kimsani bildirib keladi yoki oʻshanga ishora qiladi.◆ Bu kishi — bizning oʻqituvchimiz. shsh Men uchun endi bu jahonda yolgʻiz siz borsiz, xolos! O. Yoqubov, Er boshiga ish tushsa.◆ Bu niyat uning xotini Sobi-raxonga juda maʼqul boʻldi. A. Qahhor, Asarlar.◆ -Sen oʻgʻlimsan, — Yoʻlchiga mehr bilan tikildi chol, — bu ojiza — qizim. Oybek, Tanlangan asarlar.
2 Qarama-qarshi ikki narsadan birini yoki biror tomonni koʻrsatish uchun xizmat qiladi.◆ Koʻchaning bu betidagi uy. Daryoning u betidan bu betiga suzib oʻtmoq. yat◆ Dushman.. oʻq yegan toʻngʻizday, oʻzini u yoqdan bu yoqqa urar edi. A. Qahhor, Asarlar.◆ U yoqni qaradik, bu yoqni qaradik — yoʻq. Oybek, Tanlangan asarlar.
3 Chogʻishtiriladigan ikki narsa, kimsa, voqea, hodisa va shu kabilardan birini koʻrsatish uchun xizmat qiladi. U◆ boshqa, bu boshqa. Undan bu yaxshi. m Birovga u dedi, birovga bu dedi.. Xullaye, yoʻnma sheʼrini boyetirishga muyassar boʻldi. "Mushtum".
4 Soʻz borayotgan paytga yoki unga yaqin fursatga ishora qiladi.◆ Bu kunlarda Boʻtaboy.. butun roʻzgʻor oʻziga qolgan yosh yigitcha-day boʻlib qoldi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.◆ Bu kecha Shoqosim juda xursand edi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆ Bu yil yogʻin-sochin koʻp boʻlib, yer-koʻk chamanday yashnab ketdi. S. Siyoyev, Yorugʻlik.
- Bu oʻrtada I) yaqin atrofda.◆ Bu oʻrtada magazin yoʻqmi?; 2) biror ish yoki vaqt da-vomida.◆ Endi sotishga hech narsam qolmagan edi. Bu oʻrtada dadam qazo qildi. Oybek, Tanlangan asarlar. Bunnng ustiga Ustiga ustak, bori yetmagandek.◆ -Rahmatli erim mardikor edi, — dedi kampir, — yozda topgani qishga yetmas edi. Buning ustiga dardga cha-linib, ertaroq ishdan chiqib qoldi. Uni boqdim. Oybek, Tanlangan asarlar. Sizdan ugina, bizdan bugina Muomalaga yarasha muomala qilish yoki biror narsa evaziga boshqa narsa berish kerak boʻlganda qoʻllanadigan ibora. U yoqdan kirib, bu yoqdan chiqmoq Ishni naridan-beri, chalakam-chatti bajarmoq, chala-chulpa qilib ketmoq. Undan-bundan 1) har kimdan; har narsadan.◆ Undan-bundan soʻrab bilmoq; 2) har toʻgʻrida.◆ Undan-bundan gaplashib oʻtirmoq. Uni qoʻy, buni qoʻy Boshqasini quyatur.◆ Uni qoʻy, buni qoʻy, qachon yoʻlga chiqamiz?U emas, bu emas krsh s. Avva-lambor; ish, gap, masala butunlay boshqa yoqda.◆ U emas, bu emas, ayb oʻzingda.
bu II
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
bu
Aytilishi
Etimologiyasi
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
yukl. Gapdagi maʼnoni kuchaytirish, taʼkidlash uchun xizmat qiladi.◆ Bu deyman, ishlar yirik ekan-da!
Sinonimlari
Antonimlari
БУ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
- Yoqutcha: бу
Ruscha ru
bu
мест. указат.
1 этот, эта, это; ◆ bu odam этот человек; ◆ bu ish это дело; ◆ bu galcha на сей раз; ◆ bu yil 1) в этом году; 2) этот год; ◆ bu yoq эта сторона; здесь, тут; это место; ◆ bu yoqqa сюда; ◆ bu yoqda здесь, тут, в этих местах; ◆ bu yoqdan отсюда, с этого края, с этого места; ◆ u yoqdan kirib, bu yoqdan chiqmoq (букв. войти с той стороны и выйти с этой стороны) делать (что-л.) с пятого на десятое; ◆ buning 1) род. п. от bu; 2) это твоё; последнее, тобою названное, упомянутое, сделанное и т. п.; ◆ buning tuzuk это другое дело; ◆ buning ustiga сверх этого, помимо этого, кроме того; в завершение всего этого; к тому же; ◆ buning uchun для этого, ради этого; за это; ◆ buning sababi причина этого; ◆ undan bu yaxshi это лучше того; ◆ u boshqa, bu boshqa то - одно, а это - совсем другое; ◆ u emas, bu emas дело не в том и не в другом; дело вовсе не в том; ◆ u emas, bu emas, oʻzing dangasasan дело не в том и не в другом, а в том, что ты сам лентяй;
2 он, она, оно; ◆ uning bu bilan ishi yoʻq 1) до этого ему (ей) нет дела; 2) до него ему нет дела; ◆ bugina 1) только это; 2) только он; ◆ bunga 1) этому, к этому; 2) ему; 3) сюда; ◆ bunda 1) в этом, на этом; 2) у него; 3) тогда, при этом; 4) здесь, тут; 5) обл. сюда; ◆ bundagi 1) имеющийся, находящийся или содержащийся в этом или при этом; 2) имеющийся, находящийся у него;3) здешний, находящийся тут; ◆ bundan 1) от этого, из этого; 2) у него, от него; 3) отсюда; ◆ undan-budan оттуда и отсюда; о том, о сём.