İznik
İznik (Grekçe: Νίκαια Níkaia), Türkiye'nin Bursa ilinin bir ilçesi ve ilçenin merkezi olan şehir. Adını şehirden alan İznik Gölü'nün doğu kıyısında, Bursa'nın kuzeydoğusunda yer alır. 2020 yılı TÜİK verilerine göre nüfusu 44.102 kişidir.
| İznik | |
|---|---|
 Şehrin genel görünümü ile İznik Gölü (Eylül 2019) | |
 Bursa'nın Türkiye'de konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Bursa |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Recai Karal[1] |
| • Belediye başkanı | Kağan Mehmet Usta (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 753 km² |
| Rakım | 85 m |
| Nüfus (2018, 2022, 2020) | |
| • Toplam | 43.330, 44,236, 44,102 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 44.102 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 16860 |
| İl alan kodu | 0224 |
| İl plaka kodu | 16 |
İznik adı, şehrin eski adı olan Nikea'dan gelmektedir. Dönemde yaygın bir dönüştürme kuralına göre Yunanca adın önüne 'sur içinde' anlamında olan is eki getirilerek İsnikea adı Türkçede İznik olmuştur.[3]
Tarihçe
değiştirİznik'te ilk yerleşimin MÖ 2500 yıllarına uzandığı sanılmaktadır. MÖ 7. yüzyıl öncesinde burada kurulan yerleşime 'Helikare' denmekteydi. Makedonya İmparatoru III. Aleksandros'un generali I. Antigonos Monoftalmos tarafından MÖ 316 yılında kent Antigoneia adını almıştır. Aleksandros'un ölümünden sonra Antigonus ile general Lisimahos arasındaki savaşı kazanan Lisimahos kente, Antipatros'un kızı olan eşinin adını vererek şehir bu tarihten sonra Nikea (Yunanca: Νίκαια) adıyla anılmaya başladı. Semavi Eyice'nin araştırmalarında ise, o bölgede Trak kavmi göçlerinden önce Helikare adında bir antik kentin ortaya çıktığını görmekteyiz demiştir.[4] MÖ 293'te Bitinya Krallığı'na bağlanan kent, önemli mimari yapılarla süslenmiştir. Astronominin en önemli isimlerinden biri olan Hipparkos bu dönemde İznik'te doğmuştur. Bir süre Bitinya Krallığı'nın başkenti olan Nikea daha sonra Roma'nın önemli bir yerleşimi olarak varlığını sürdürür.
Şehrin Yunan mitlerinde adını alması şöyle anlatılır: Dionisos, Nicea adında Askania gölünde yaşayan bir periye âşık olur, periyi baştan çıkarıp dünyaya çocuk getirir. Dionysos Nicea'ya ithafen Askania gölünün yanına bir şehir kurup oraya çok bereketli üzüm bağları verir.[5]
325 yılı yazı başında Hristiyanlık için çok önemli olan Birinci İznik Konsili, İznik'te toplanmıştır. İmparator I. Konstantin'in de katıldığı toplantıda Hristiyanlıkla ilgili yortu günleri ve Nikea Kanunları adı ile bilinen 20 maddelik metin bu Konsilden sonra kabul edilmiştir.[6] 787 yılında İznik Ayasofya'sında VII. Konsül toplandı. Ayrıca IV. Haçlı Seferi sonucunda Bizans İmparatorluğu İstanbul'u kaybedince İznik'te Bizans Hanedan üyeleri tarafından İznik İmparatorluğu kurulmuş ve bu imparatorluk daha sonra İstanbul'u fethederek Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurmuştur.
1075 ile 1086 yılları arasında Anadolu Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapan Nikea;[7] 1097 yılında, Birinci Haçlı Seferi sırasında gerçekleştirilen kuşatma sonrasında tekrar Bizans İmparatorluğu'na geçti.[8] 1105 yılında tekrar Selçukluların kontrolüne geçen şehir, 1147 yılında bir kez daha Bizans egemenliğine girdi.[8] 1328-1331 yılları arasında gerçekleştirilen kuşatma sonrasında Osmanlı Devleti tarafından ele geçirildi. Osmanlı idaresinde İznik, sanat, ticaret ve kültür merkezi oldu. İznik Medresesi'nde birçok ünlü ders verdi. Dâvûd-i Kayserî, Ebul Fadıl Musa, Eşrefoğlu Abdullah Rûmî gibi tasavvuflar İznik'te yaşadı ve eserler verdi. Osmanlı döneminin ilk camisi, medresesi ve imareti İznik'te inşa edildi.
14., 15. ve 16. yüzyıllarda İznik bir sanat merkezi olmuş, dünyaca ünlü çini ve seramikler burada üretilmiştir.
Coğrafya
değiştirİlçenin yüzölçümü 753 km², rakımı 85 metredir. Konum olarak Bursa ilinin kuzeydoğusunda, İznik Gölü'nün doğusundadır. Bursa şehir merkezine 76 km uzaklıktadır. Marmara Bölgesi'nin Güney Marmara bölümünde yer alır. Bölgede ılıman Marmara iklimi görülür. İdari olarak 1930 yılında Bursa'ya bağlandı.
İlçe 29-30' (Müşküle mahallesi batısı) ve 29-57' (Elmalı mahallesi doğusu) doğu boylamları ile 40-21' (Hisardere tepesi) ve 40-37' (Ayvaşa dağı) kuzey enlemleri arasındadır.
Ekonomi
değiştirAğır sanayi yatırımlarının bulunmadığı İznik ovasında, zeytin, üzüm, şeftali, kiraz, erik, armut, elma, ceviz, domates, taze fasulye, brokoli, Brüksel lahanası ve toprağının olduğu kadar ikliminin de elverişli olmasından dolayı birçok sebze ve meyve yetişmektedir. Bölgedeki 3 resmî sebze ve meyve hali mevcuttur. İznik'te üretimi yapılan tarımsal ürünler içinde zeytin, çiftçi ailelerinin %70 gibi bir kısmının gelir kaynağı olarak birinci sırayı almaktadır. Yöreye has bir ürün Müşküle üzümü, ilçede hâlen yetiştirilmektedir.
İlçenin doğası, arkeolojik ve tarihî kalıntıları ile gölün doğal kıyı şeridi piknik yapmaya elverişli geniş ağaçlık alanlarıyla turizme canlılık katar. Hacı Osman köyü ve çevresinde yamaç paraşütü ve çim kayağı sporları için uygun alanların tespiti ile bu sporlara ilgi duyanlara ev sahipliği yapmaya başlamıştır.
Son yıllarda Sansarak mahallesindeki doğal şelale sayesinde dağ trekking sporu başlamıştır. Her hafta İstanbul'dan ve diğer yakın metropollerden günü birlik turlar düzenlenmektedir.
İznik Gölü'nde tatlı su ıstakozu ve yayın, sazan, akbalık, gümüş gibi 27 değişik balık türü bulunur. Gümüş balığının tamamı ihraç edilir; diğer ürünler bölgede tüketilir.
İznik turizm bölgesi olup tarihi, doğası ve göl manzarasıyla, son yıllarda yerli ve yabancı turistler tarafından sıkça tercih edilmektedir. İznik Aydınlar mahallesi 2021 yılında belediye meclisi kararıyla turizm alanı ilan edilmiş olup göl civarı konaklama tesisleri, bungalov evler ve turizm amaçlı ticari alanların bu bölgede yaygınlaşması başlamıştır.
Nüfus
değiştirİlçenin nüfusu 2020 tarihli sayıma göre 44.102'dir.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1935[9] | 15.873 | 2.492 | 13.381 |
| 1940[10] | 18.029 | 2.761 | 15.268 |
| 1945[11] | 19.898 | 2.958 | 16.940 |
| 1950[12] | 22.600 | 3.649 | 18.951 |
| 1955[13] | 24.571 | 4.504 | 20.067 |
| 1960[14] | 27.956 | 6.290 | 21.666 |
| 1965[15] | 31.105 | 8.213 | 22.892 |
| 1970[16] | 34.104 | 10.038 | 24.066 |
| 1975[17] | 35.959 | 11.614 | 24.345 |
| 1980[18] | 37.479 | 13.231 | 24.248 |
| 1985[19] | 39.873 | 15.315 | 24.558 |
| 1990[20] | 41.942 | 17.232 | 24.710 |
| 2000[21] | 44.770 | 20.169 | 24.601 |
| 2007[22] | 44.514 | 22.179 | 22.335 |
| 2008[23] | 44.524 | 22.170 | 22.354 |
| 2009[24] | 44.756 | 22.574 | 22.182 |
| 2010[25] | 44.314 | 22.610 | 21.704 |
| 2011[26] | 44.010 | 22.661 | 21.349 |
| 2012[27] | 43.425 | 22.507 | 20.918 |
| 2013[28] | 43.287 | 43.287 | veri yok |
| 2014[29] | 42.727 | 42.727 | veri yok |
| 2015[30] | 42.467 | 42.467 | veri yok |
| 2016[30] | 42.530 | 42.530 | veri yok |
| 2017[30] | 42.616 | 42.616 | veri yok |
| 2018[30] | 43.330 | 43.330 | veri yok |
| 2019[30] | 43.531 | 43.531 | veri yok |
| 2020[30] | 44.102 | 44.102 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Tarihî binalar
değiştir- Ayasofya Müzesi, Bizans erken döneminde inşa edilen kilise, Osmanlı döneminde camiye çevrildi. 787 yılındaki Konsil bu kilisede toplandı. I. Dünya Savaşı sonrasında Yunan işgali sırasındaki bir yangınla kullanılamaz hâle gelen ve 2007 yılına kadar harap hâlde bulunan yapı, günümüzde hem cami hem de müze olarak kullanılmaktadır.
- Roma Tiyatrosu
- I. Murad Hamamı
- Süleymanpaşa Medresesi, günümüzde turistik amaçlı çini eserlerin satıldığı atölyeler tarafından kullanılmaktadır.
- İznik Kilisesi
- Zoimesis Tes Theotokos
- Aziz Tryphonos Kilisesi
- Sarı Saltuk Türbesi
- Yeşil Cami
- İznik Müzesi, 1338 yılında Osmanlı Padişahı I. Murad tarafından annesi Nilüfer Hatun adına imaret olarak yaptırıldı. 19. yy sonlarına kadar çalışan imarethane, 1965 yılında müzeye çevrildi. Müzede İznik ve çevresindeki arkeolojik kazılarda çıkarılan eserler sergilenmektedir.
- Dikilitaş (İznik), Elbeyli mahallesi sınırlarındaki Roma eseridir.
Höyükler
değiştir- Çakırca höyük
- Üyücek höyük
- Karadin höyük
- Çiçekli höyük
Kültürel değerler
değiştir- Çinicilik (Dünyanın eşsiz ve meşhur İznik Çinileri hâlen 47 atölyesi ile işlenmeye devam etmektedir.)
- 2010 yılında ilk defa İznik Festivali düzenlenmiştir.
- İznik Zeytini (Bölgenin en verimli zeytin üretimi yapılmaktadır. Özelliğini ince kabuklu ve ufak çekirdekli yapısınfan almakta ve zeytin üreticileri dünyanın her yerine zeytin ihracatı yapmaktadır.)
- İznik Zeytinyağı (Bölgedeki organik tarımın çoğalması ile birlikte en kaliteli zeytinyağı üretimine, 2007 senesinde patlama yapan zeytinyağı tesisleri ile devam etmektedir.)
- Üzüm (İnce kabuklu ve cinsine göre çekirdekli ve çekirdeksiz üretimi vardır. Meşhur Müşküle üzümü hâlen mevcuttur.)
- Tarihî Yapısı (Başkentlik yapmış olmasının yanında 1. ve 7. Konsülün İznik'te yapılması Hristiyanlık için bir nevi Hac yeridir.)
İznik tarihî camileri
değiştir- Yeşil Cami, Sadrazam Çandarlı Halil Paşa tarafından yaptırıldı. 1378-1391 yılları arasında mimar Hacı Musa tarafından inşa edilen yapı, Selçuklu mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Yeşil çinileriyle ünlüdür.
- Şeyh Kudbettin Camii
- Hacı Özbek Camii
- Eşrefzade Camii
- Mahmut Çelebi Camii
- Asmalı Cami
- Elmalı Köyü Tarihî Camii
Eğitim
değiştirOkullar
değiştir- Uludağ Üniversitesi İznik Meslek Yüksek Okulu
- İznik Anadolu Lisesi
- Çok Programlı Lise
- Endüstri Meslek ve Teknik Meslek Lisesi
- İmam Hatip Lisesi
- Şehit Sedat Pelit Anadolu Lisesi
- Alpaslan İlköğretim Okulu
- Kadir Koyutürk İlköğretim Okulu
- Kılıçarslan İlköğretim Okulu
- Selçuk Orta Okulu
- Cumhuriyet İlköğretim Okulu
- Elbeyli Ortaokulu
- Candarlı İlköğretim Okulu
- Kaynarca İlkokulu ve İmam Hatip Ortaokulu
Yerel Medya
değiştirİznik ilçesi yerel medya açısından gelişmemiş bir ilçedir. İznik'te Özel Radyoların açıldığı dönemde İlçenin tek yerel radyosu Radyo Müzik (95.8) yayına başlamış ancak sonraki dönemlerde kapanmıştır. İlçede şu an Yerel TV Kanalı ve Yerel Radyo Kanalı bulunmamaktadır. Ancak Bursa-Kocaeli-İstanbul-Yalova gibi yakın merkezlerden çeşitli radyo yayınları ilçeden dinlenebilmektedir. İlçede Günlük Yerel Gazeteler yayın yapmaktadır.
Yerel Seçimler
değiştir| İznik Belediye Başkanları ve Partileri[31] | |||
|---|---|---|---|
| Yıl | Belediye Başkanı | Parti | Oy Oranı |
| 1977 | Erdoğan Savaş | CHP | %50,61 |
| 1984 | Erdoğan Savaş | SODEP | %46,81 |
| 1989 | Mehmet Kaman | DYP | %39,93 |
| 1994 | Mehmet Kaman | DYP | %28,07 |
| 1999 | Zeynel Abidin Turan | DYP | %24,24 |
| 2004 | Kadri Eryılmaz | AK Parti | %37,41 |
| 2009 | Kadri Eryılmaz | MHP | %33,98 |
| 2014 | Osman Sargın | AK Parti | %41,55 |
| 2019 | Kağan Mehmet Usta | AK Parti | %50,78 |
Genel Seçimler
değiştir| Yıl | Parti | Oy Oranı |
|---|---|---|
| 1961 | AP | %56 |
| 1965 | AP | %61 |
| 1969 | AP | %59 |
| 1973 | AP | %39 |
| 1977 | AP | %50 |
| 1983 | ANAP | %46 |
| 1987 | ANAP | %33 |
| 1991 | DYP | %31 |
| 1995 | DYP | %30 |
| 1999 | DSP | %21 |
| 2002 | AK Parti | %37 |
| 2007 | AK Parti | %41 |
| 2011 | AK Parti | %47 |
| Haziran 2015 | AK Parti | %42 |
| Kasım 2015 | AK Parti | %50 |
Galeri
değiştirKardeş şehirler
değiştirYurt Dışı
değiştirSpandau, Berlin, Almanya
Larisa, Nikaia, Yunanistan
Talas, Kırgızistan
Lorient, Pithiviers, Fransa
Khulo, Gürcistan
Tutin, Sırbistan
Jingdezhen, Çin
Türkiye
değiştirKaynakça
değiştir- İnalcık, Halil (Ekim 2000). "Osman Gazi'nin İznir (Nıcaea) Kuşatması ve Bafeus Savaşı". Öz, Mehmet ve Özel, Oktay (Ed.). Söğüt'ten İstanbul'a (1. bas.). İmge Kitabevi. ISBN 975-533-250-2.
- ^ "İznik Kaymakamı RECAİ KARAL". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ http://www.taraf.com.tr/makale/7238.htm 9 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sevan Nişanyan'ın 03.09.2009 tarihli Taraf Gazetesi'nde çıkan 'İstanbul' başlıklı makalesi, erişim tarihi 06.10.2009
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2016.
- ^ Şahin, S. (2004). Hellenistik ve Roma Çağlarında İznik/Nikaia. In Tarih Boyunca İznik. İstanbul: Türkiye İş Bankası
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2016.
- ^ İnalcık, Halil; sf. 301
- ^ a b İnalcık, Halil; sf. 302
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "İznik Nüfusu - Bursa". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Bursa İznik Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "yerelnet.org.tr, Silivri Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Altun, Neslihan (1998). "Kuruluşundan günümüze İznik'in yerleşim özellikleri". Coğrafya Dergisi (6): 345-366. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2023.
Dış bağlantılar
değiştir- İznik Kaymakamlığı 24 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İznik Belediyesi 3 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.