1969 Türkiye genel seçimleri
1969 Türkiye genel seçimleri, 12 Ekim 1969 tarihinde TBMM 14. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 450 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 226 sandalye | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kayıtlı | 14.788.552 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Katılım | %64,3 ( 7,0) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Her seçim bölgesinden birinci çıkan partiye göre seçim sonuçlarını gösteren harita | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Seçimden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin sandalye dağılımı | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gelişmeler
değiştir1969 genel seçimleri, 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra düzenlenen üçüncü genel seçimdir. Seçimin en belirgin özelliklerinden biri, çoğu kez olduğu gibi seçimlerde uygulanan seçim sisteminin tekrar değiştirilmesi oldu. İktidardaki Adalet Partisinin (AP) önerisiyle, seçimlerle ilgili kanunların bazı maddelerinin yürürlükten kaldırılması ve 306 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu'na bazı maddelerin eklenmesi hakkındaki 20.03.1969 tarihli ve 1036 sayılı Kanun kabul edildi. Bu kanun seçim sistemini değiştirmekte, uygulanmakta olan millî bakiye sistemi yerine barajlı D'Hondt sistemini getirmekte idi. Anayasa Mahkemesi bu kanunun 32/4. ve 5. fıkralarını Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti. 1969 seçimleri, iptal kararı neticesi, milli bakiyesiz ve barajsız D'Hondt sistemine göre yapıldı.[1]
Seçimlere toplam 8 parti katıldı: Adalet Partisi (AP), Birlik Partisi (BP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Güven Partisi (GP), Millet Partisi (MP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP). 189 bağımsız aday da seçimlerde yarıştı.
1969 genel seçimleri, %64,3 katılım oranı ile 1950'den itibaren düzenlenen genel seçimler arasında katılım oranı en düşük seçim olmuştur. 8 partinin Meclise girdiği bu seçimler aynı zamanda TBMM'ye en çok partinin girdiği seçimdir.[2] Hem iktidardaki AP, hem de ana muhalefetteki CHP'nin oylarının gerilediği seçimlerde bağımsız adayların başarısı dikkat çekti.
AP, oyları gerilemesine rağmen 256 milletvekili ile TBMM'deki çoğunluğunu korumayı başarırken, CHP 143 milletvekili elde etti. 1967'de, CHP'deki ortanın solu hareketine tepki olarak partiden ayrılan Turhan Feyzioğlu'nun kurduğu Güven Partisi 15 milletvekilliği kazandı. 1965 seçimlerinde uygulanan milli bakiye sisteminin kaldırılması yüzünden Türkiye İşçi Partisi yalnız 2 milletvekili ile parlamentoda temsil edildi. 1966'da, bir grup Alevi siyaset adamınca kurulan Birlik Partisi 8 milletvekili ile parlamentoya girdi. 27 Mayıs Darbesi'nin liderlerinden Alparslan Türkeş, Adana kongresinde adını değiştirdiği Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin yeni adı olan Milliyetçi Hareket Partisi ile parlamentoya milletvekili olarak ilk kez ayak bastı. Konya'dan bağımsız olarak seçilen Necmettin Erbakan daha sonra Millî Nizam Partisini kurdu.
Sonuçlar
değiştir1969 genel seçimlerinin sonuçları:[3]
| Toplam Sandık | |
| Toplam Seçmen | 14.788.552 |
| Toplam Kullanılan Oy | 9.516.035 |
| Toplam Geçerli Oy | 9.086.296 |
| Katılım Oranı (%) | 64,3 |
| Milletvekili Sayısı | 450 |
| Parti | Genel Başkan | Oy | % | +/– | Sandalye | +/– | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Adalet Partisi | Süleyman Demirel | 4.229.712 | 46,6 | 256 | |||
| Cumhuriyet Halk Partisi | İsmet İnönü | 2.487.006 | 27,4 | 143 | |||
| Güven Partisi | Turhan Feyzioğlu | 597.818 | 6,6 | — | 15 | — | |
| Bağımsızlar | 511.023 | 5,6 | 13 | ||||
| Millet Partisi | Osman Bölükbaşı | 292.961 | 3,2 | 6 | |||
| Milliyetçi Hareket Partisi | Alparslan Türkeş | 275.091 | 3,0 | — | 1 | — | |
| Birlik Partisi | Hüseyin Balan | 254.695 | 2,8 | — | 8 | — | |
| Türkiye İşçi Partisi | Mehmet Ali Aybar | 243.631 | 2,7 | 2 | |||
| Yeni Türkiye Partisi | Yusuf Azizoğlu | 197.929 | 2,2 | 6 | |||
| Toplam | 9.089.866 | 100 | 450 | ||||
İllere göre seçim sonuçları
değiştirİllere göre 12 Ekim 1969 genel seçim sonuçları aşağıdaki tabloda bulunmaktadır:[4]
| İl | Mv Sayısı | AP | % | CHP | % | GP | % | BAĞ | % | Diğer | % | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Adana | 13 | 106.443 | 42,5 | 84.335 | 33,7 | 16.570 | 6,6 | 4.270 | 1,7 | 38.705 | 15,5 | 250.323 |
| Adıyaman | 4 | 24.009 | 28,1 | 26.668 | 31,2 | 1.761 | 2,1 | 18.473 | 21,6 | 14.579 | 17,0 | 85.490 |
| Afyon | 7 | 75.677 | 58,8 | 23.417 | 18,2 | 13.290 | 10,3 | 50 | 0 | 16.340 | 12,7 | 128.774 |
| Ağrı | 3 | 28.252 | 36,2 | 20.339 | 26,0 | 24.316 | 31,1 | 3 | 0 | 5.218 | 6,7 | 78.128 |
| Amasya | 4 | 38.628 | 43,7 | 17.808 | 20,1 | 4.702 | 5,3 | - | - | 27.364 | 36,2 | 88.502 |
| Ankara | 24 | 205.831 | 42,7 | 165.506 | 34,3 | 18.525 | 3,8 | 5.512 | 1,1 | 91.110 | 18,8 | 482.111 |
| Antalya | 7 | 87.351 | 60,8 | 35.734 | 24,8 | 8.386 | 5,8 | 7 | 0 | 12.245 | 8,6 | 143.723 |
| Artvin | 3 | 30.104 | 49,9 | 15.714 | 26,1 | 6.318 | 10,5 | 6.044 | 10,0 | 2.128 | 3,5 | 60.308 |
| Aydın | 7 | 100.751 | 62,3 | 42.036 | 26,0 | 6.186 | 3,8 | 1.007 | 0,6 | 11.572 | 7,3 | 161.652 |
| Balıkesir | 10 | 124.138 | 56,3 | 62.144 | 28,2 | 12.141 | 5,5 | 4.238 | 1,9 | 17.850 | 8,1 | 220.511 |
| Bilecik | 2 | 24.264 | 55,3 | 14.066 | 32,1 | 2.064 | 4,7 | 144 | 0,3 | 3.302 | 7,6 | 43.840 |
| Bingöl | 2 | 7.014 | 14,3 | 6.024 | 12,2 | 3.464 | 7,0 | 20.741 | 41,2 | 11.987 | 24,4 | 49.230 |
| Bitlis | 2 | 18.607 | 42,0 | 14.295 | 32,2 | 750 | 1,7 | - | - | 10.703 | 24,1 | 44.355 |
| Bolu | 5 | 71.796 | 58,1 | 30.060 | 24,3 | 6.421 | 5,2 | 3.020 | 2,5 | 12.280 | 9,9 | 123.577 |
| Burdur | 3 | 26.586 | 50,0 | 15.161 | 28,5 | 7.091 | 13,4 | 979 | 1,9 | 3.323 | 6,2 | 53.140 |
| Bursa | 11 | 163.706 | 64,3 | 63.515 | 25,0 | 8.986 | 3,5 | 852 | 0,3 | 17.465 | 6,9 | 254.524 |
| Çanakkale | 5 | 70.625 | 58,2 | 32.745 | 27,0 | 3.740 | 3,1 | 5.771 | 4,7 | 8.560 | 7,0 | 121.441 |
| Çankırı | 4 | 37.903 | 52,7 | 10.974 | 15,3 | 3.582 | 5,0 | 6.775 | 9,4 | 12.652 | 17,6 | 71.886 |
| Çorum | 7 | 64.550 | 46,6 | 24.540 | 17,7 | 8.482 | 6,1 | 969 | 0,7 | 40.009 | 28,9 | 138.550 |
| Denizli | 7 | 72.377 | 55,0 | 38.607 | 29,4 | 9.337 | 7,1 | 507 | 0,4 | 10.652 | 8,1 | 131.480 |
| Diyarbakır | 7 | 42.934 | 35,5 | 8.825 | 7,3 | 3.654 | 3,0 | 19.801 | 16,4 | 45.789 | 37,8 | 121.003 |
| Edirne | 4 | 43.544 | 50,8 | 28.140 | 32,8 | 4.850 | 5,6 | - | - | 9.249 | 10,8 | 85.757 |
| Elazığ | 5 | 28.346 | 35,1 | 21.661 | 26,8 | 6.443 | 8,0 | 12.812 | 15,9 | 11.454 | 14,2 | 80.716 |
| Erzincan | 4 | 29.084 | 42,2 | 20.907 | 30,3 | 2.116 | 3,1 | 2.503 | 3,6 | 14.317 | 20,8 | 68.927 |
| Erzurum | 9 | 97.622 | 55,7 | 38.529 | 22,0 | 12.177 | 7,0 | - | - | 26.949 | 15,3 | 175.277 |
| Eskişehir | 6 | 73.798 | 57,8 | 33.558 | 26,3 | 6.223 | 4,8 | 536 | 0,4 | 13.603 | 10,7 | 127.718 |
| Gaziantep | 7 | 51.216 | 35,0 | 49.123 | 33,6 | 16.823 | 11,5 | 15.698 | 10,7 | 13.364 | 9,2 | 146.224 |
| Giresun | 6 | 47.480 | 40,0 | 27.581 | 23,3 | 6.516 | 5,5 | 21.169 | 17,9 | 15.503 | 13,1 | 118.609 |
| Gümüşhane | 4 | 29.095 | 37,3 | 23.897 | 30,6 | 7.571 | 9,7 | 13.618 | 17,4 | 3.915 | 5,0 | 78.096 |
| Hakkâri | 1 | 7.750 | 27,7 | 9.467 | 33,9 | 10.339 | 37,0 | - | - | 415 | 1,4 | 27.971 |
| Hatay | 7 | 54.411 | 39,5 | 41.450 | 30,1 | 6.028 | 4,4 | 23.116 | 16,7 | 12.875 | 9,3 | 137.880 |
| Isparta | 4 | 64.465 | 81,3 | 11.233 | 14,2 | 1.954 | 2,5 | - | - | 1.570 | 2,0 | 79.322 |
| İçel | 7 | 69.183 | 48,1 | 44.155 | 30,7 | 8.661 | 6,0 | 409 | 0,3 | 21.390 | 14,9 | 143.798 |
| İstanbul | 33 | 286.841 | 47,8 | 203.309 | 33,8 | 13.882 | 2,3 | 7.756 | 1,3 | 88.546 | 14,8 | 600.334 |
| İzmir | 18 | 206.198 | 53,2 | 136.071 | 35,1 | 15.050 | 3,9 | 1.641 | 0,4 | 28.312 | 7,4 | 387.272 |
| Kars | 9 | 67.614 | 42,9 | 52.368 | 33,3 | 6.248 | 4,0 | 2.678 | 1,7 | 28.536 | 18,1 | 157.444 |
| Kastamonu | 6 | 65.805 | 50,5 | 29.520 | 22,7 | 16.685 | 12,8 | 971 | 0,8 | 17.227 | 13,2 | 130.208 |
| Kayseri | 8 | 74.107 | 48,3 | 30.020 | 19,5 | 37.825 | 24,6 | - | - | 11.625 | 7,6 | 153.577 |
| Kırklareli | 4 | 33.554 | 47,3 | 21.704 | 30,6 | 3.339 | 4,7 | 6.058 | 8,6 | 6.229 | 8,8 | 70.882 |
| Kırşehir | 3 | 14.493 | 28,1 | 11.934 | 23,1 | 1.725 | 3,3 | 380 | 0,7 | 23.140 | 44,8 | 51.672 |
| Kocaeli | 4 | 52.671 | 52,3 | 33.194 | 33,0 | 3.543 | 3,5 | 212 | 0,2 | 10.990 | 11,0 | 100.610 |
| Konya | 16 | 144.151 | 49,6 | 63.170 | 21,7 | 31.139 | 10,7 | 22.926 | 7,9 | 29.381 | 10,1 | 290.767 |
| Kütahya | 6 | 72.406 | 61,0 | 25.440 | 21,4 | 5.787 | 4,9 | 1.208 | 1,0 | 13.764 | 11,7 | 118.655 |
| Malatya | 6 | 19.171 | 14,5 | 54.874 | 41,4 | 3.074 | 2,3 | 26.647 | 20,1 | 28.858 | 21,7 | 132.624 |
| Manisa | 11 | 130.828 | 57,8 | 63.356 | 28,0 | 9.059 | 4,0 | 538 | 0,2 | 22.589 | 10,0 | 226.370 |
| Maraş | 6 | 38.419 | 32,0 | 21.126 | 17,6 | 4.734 | 4,0 | 38.319 | 31,9 | 17.412 | 14,5 | 119.992 |
| Mardin | 6 | 38.296 | 27,8 | 16.558 | 12,0 | 11.057 | 8,0 | 53.642 | 39,2 | 18.107 | 13,2 | 137.660 |
| Muğla | 5 | 61.482 | 56,4 | 32.340 | 29,7 | 8.983 | 8,3 | 1 | 0 | 6.126 | 5,6 | 108.932 |
| Muş | 3 | 6.368 | 10,3 | 10.419 | 16,9 | 3.227 | 5,2 | 30.440 | 49,2 | 11.372 | 18,4 | 61.826 |
| Nevşehir | 3 | 30.639 | 53,5 | 11.422 | 19,9 | 2.390 | 4,2 | - | - | 12.873 | 22,4 | 57.324 |
| Niğde | 5 | 45.520 | 46,0 | 24.853 | 25,1 | 8.959 | 9,0 | - | - | 19.585 | 19,9 | 99.072 |
| Ordu | 8 | 43.262 | 30,1 | 47.521 | 33,0 | 10.510 | 7,3 | 24.306 | 16,9 | 18.363 | 12,7 | 143.922 |
| Rize | 4 | 45.396 | 52,9 | 24.979 | 29,1 | 3.680 | 4,3 | 179 | 0,2 | 11.631 | 13,5 | 85.864 |
| Sakarya | 6 | 64.263 | 53,5 | 34.240 | 28,5 | 5.561 | 4,6 | 5.391 | 4,5 | 10.669 | 8,9 | 120.124 |
| Samsun | 11 | 114.073 | 49,7 | 84.191 | 36,7 | 7.852 | 3,4 | 4.677 | 2,1 | 18.661 | 8,1 | 229.454 |
| Siirt | 4 | 19.225 | 25,3 | 14.069 | 18,6 | 11.839 | 15,6 | 11.082 | 14,6 | 19.681 | 25,9 | 75.896 |
| Sinop | 4 | 24.817 | 37,2 | 17.972 | 26,9 | 3.908 | 5,9 | - | - | 20.030 | 30,0 | 66.727 |
| Sivas | 10 | 53.326 | 29,3 | 56.091 | 30,8 | 5.519 | 3,0 | 9.116 | 5,0 | 57.990 | 31,9 | 182.042 |
| Tekirdağ | 4 | 40.970 | 48,5 | 20.897 | 24,8 | 17.030 | 20,2 | - | - | 5.501 | 6,5 | 84.398 |
| Tokat | 7 | 55.206 | 34,9 | 27.909 | 17,6 | 14.406 | 9,1 | 22.181 | 14,0 | 38.710 | 24,4 | 158.412 |
| Trabzon | 9 | 78.390 | 48,6 | 55.668 | 34,5 | 12.772 | 7,9 | 2.666 | 1,7 | 11.793 | 7,3 | 161.286 |
| Tunceli | 2 | 9.972 | 23,3 | 8.080 | 18,9 | 461 | 1,1 | 7.514 | 17,6 | 16.760 | 39,1 | 42.787 |
| Urfa | 6 | 55.992 | 43,5 | 28.904 | 22,5 | 10.516 | 8,2 | 16.915 | 13,1 | 16.367 | 12,7 | 128.694 |
| Uşak | 3 | 22.537 | 43,5 | 19.005 | 36,7 | 6.587 | 12,7 | 56 | 0,1 | 3.633 | 7,0 | 51.818 |
| Van | 4 | 22.232 | 27,3 | 8.477 | 10,4 | 19.276 | 23,6 | 13.086 | 16,0 | 18.537 | 22,7 | 81.608 |
| Yozgat | 6 | 51.890 | 41,3 | 27.691 | 22,1 | 6.508 | 5,2 | 10.859 | 8,7 | 28.604 | 22,7 | 125.552 |
| Zonguldak | 9 | 122.058 | 55,6 | 67.420 | 30,7 | 15.220 | 6,9 | 554 | 0,3 | 14.396 | 6,5 | 219.648 |
| Türkiye | 450 | 4.229.712 | 46,6 | 2.487.006 | 27,4 | 597.818 | 6,6 | 511.023 | 5,6 | 1.264.435 | 13,9 | 9.086.296 |
Kaynakça
değiştir- ^ Armağan, Servet (24 Ağustos 2011). "MEMLEKETİMİZDE SON PARLAMENTO SEÇİMLERİ". Journal of Istanbul University Law Faculty. 40 (1-4): 155-179. ISSN 1303-4375. 11 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2024.
- ^ "Meclis'e en çok parti 1969 seçimlerinde girdi". Hurriyet.com.tr. 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ "12 Ekim 1969 Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları - ysk.gov.tr" (PDF). 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.
- ^ "1950-1977 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri". 10 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.